100 / 100

Her yıl, dünya genelinde milyonlarca insan grip hastalığına yakalanmaktadır. Grip, çoğunlukla hafif ve kısa süreli bir hastalık olsa da, bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler için ciddi sonuçlara neden olabilir. Grip virüsü, hızla yayılan ve her yıl şekil değiştiren bir virüstür. Bu nedenle, grip aşıları, her yıl tekrar tekrar geliştirilmekte ve uygulanmaktadır. Peki, grip aşısı nedir ve neden bu kadar önemlidir?

Sağlık Bilgisi İçeriği

Aşı: Grip Aşısı 2025: İnfluenza Aşısı

Grip aşısı, grip virüsüne karşı bağışıklık kazanmanızı sağlayan bir aşıdır. Bu aşı, vücudun bağışıklık sistemini virüse karşı hazırlar ve enfeksiyon riskini büyük ölçüde azaltır. Özellikle yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, hamile kadınlar ve çocuklar gibi savunmasız gruplar için hayati öneme sahiptir. Ayrıca, sağlık çalışanları ve toplu ortamlarda çalışan bireyler için de grip aşısı zorunlu hale gelmiştir. Bununla birlikte, sadece risk grupları için değil, her yaştan ve sağlıklı bireyler için de önerilmektedir. Grip salgınlarının yayılmasını durdurmada toplumsal bağışıklığın önemini unutmamak gerekir.

Grip virüsü, her yıl mutasyon geçirebilen bir yapıya sahiptir. Bu yüzden grip aşısı her yıl farklı bileşenlerle hazırlanır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), grip sezonu öncesinde hangi virüs türlerinin daha yaygın olduğunu öngörerek, aşı üretiminde kullanılacak virüs suşlarını belirler. Bu süreç, aşının etkinliğini artırmak amacıyla bilim insanları tarafından titizlikle yürütülür. Ancak grip aşısının etkinliği her yıl %100 garanti edilemez; çünkü grip virüsü son derece değişken ve karmaşık bir yapıya sahiptir.

En sık sorulan sorulardan biri de “Grip aşısı grip yapar mı?” sorusudur. Bu konuda yaygın bir yanlış bilgi bulunmaktadır. Grip aşısı, ölü virüs ya da virüs parçaları içerir ve bu nedenle grip yapma ihtimali yoktur. Ancak aşı sonrası hafif yan etkiler görülebilir. Bu yan etkiler genellikle enjeksiyon yerinde ağrı, hafif ateş veya yorgunluk gibi belirtilerle sınırlıdır ve kısa sürede geçer. Bu belirtiler, vücudun bağışıklık sisteminin aktive olduğunun bir göstergesidir ve ciddi bir sağlık riski oluşturmaz.

İnfluenza Aşısı Nedir?

İnfluenza aşısı, halk arasında grip aşısı olarak bilinen, influenza virüsüne karşı bağışıklık geliştirmek için kullanılan bir aşı türüdür. İki ana tipte üretilir: inaktive (ölü) virüs içeren aşılar ve zayıflatılmış (canlı) virüs içeren aşılar. Aşılar, genellikle her yıl Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından belirlenen virüs suşlarına göre güncellenir. Bunun nedeni, influenza virüslerinin sürekli olarak mutasyon geçirmesi ve her yıl farklı türlerin ortaya çıkmasıdır. Aşı, vücudu bu spesifik virüs türlerine karşı hazırlayarak bağışıklık sisteminin enfeksiyonu daha hızlı ve etkili bir şekilde yok etmesini sağlar.

Grip aşısı, özellikle risk grupları için hayati önem taşır. Yaşlılar, kronik hastalığı olan bireyler, hamileler, sağlık çalışanları ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, influenza kaynaklı ciddi komplikasyonlara karşı daha savunmasızdır. Aşının içeriğinde yer alan virüs parçacıkları, hastalığa neden olmaz, ancak bağışıklık sistemini uyararak antikor üretimini sağlar. Bu antikorlar, gerçek bir enfeksiyon durumunda vücudu koruma görevini üstlenir. Bu nedenle, her yıl düzenli olarak influenza aşısı yaptırmak, hem bireylerin sağlığını korumak hem de toplumda salgın riskini azaltmak açısından kritik öneme sahiptir.

Grip Aşısının Tarihi ve Gelişimi

Tarihe bakıldığında, grip virüsünün keşfi ile birlikte grip aşıları üzerinde çalışmalar başlamıştır. İlk grip aşısı 1940’larda geliştirilmiş ve II. Dünya Savaşı sırasında askerlere uygulanmıştır. O zamandan bu yana aşı teknolojisinde önemli gelişmeler yaşanmış ve aşı sürekli olarak güncellenmiştir. 20. yüzyılın ortalarında, grip salgınlarının dünya genelinde ciddi sağlık sorunlarına yol açması, grip aşısının önemini artırmıştır. Özellikle 2009’da yaşanan domuz gribi salgını, dünya genelinde talebi önemli ölçüde artırmış ve grip aşısının halk sağlığı üzerindeki kritik rolünü bir kez daha gözler önüne sermiştir.

Dünya genelindeki grip aşısı politikaları, grip mevsimi başlamadan önce aşılamanın tamamlanmasını hedefler. Her yıl grip mevsimi başlamadan önce dünya çapındaki sağlık otoriteleri, grip virüsünün en yaygın suşlarını belirler ve buna göre aşı formüllerini güncellerler. Grip virüsünün mutasyon geçirme yeteneği nedeniyle, her yıl aşıların etkinliği değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak, grip aşıları, ciddi komplikasyon riskini önemli ölçüde azaltmaktadır.

Grip Aşısının Etkisi ve Faydaları

Grip aşısı, özellikle risk gruplarındaki bireyler için ciddi komplikasyonları önleme açısından hayati öneme sahiptir. Grip virüsü, bazen hafif semptomlarla atlatılsa da, bazı kişilerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu komplikasyonlar arasında zatürre, bronşit ve diğer solunum yolu hastalıkları sayılabilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, grip enfeksiyonu ölümcül olabilecek ciddi bir hastalık haline gelebilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, her yıl dünya genelinde yaklaşık 290.000 ila 650.000 kişi grip nedeniyle hayatını kaybetmektedir.

Grip aşısı, bu ciddi sonuçları önlemek amacıyla her yıl düzenli olarak yapılmalıdır. Grip aşısı olan kişilerde grip hastalığının hafif atlatıldığı ya da hiç görülmediği bilinmektedir. Ayrıca, aşı toplumda yaygın olarak uygulandığında, toplu bağışıklık sağlanarak virüsün yayılması da kontrol altına alınabilir. Bu durum, aşı olamayan ya da aşıya yanıt veremeyen savunmasız bireyleri de koruma altına alır.

Kimler Grip Aşısı Olmalıdır?

Grip aşısı, 6 aydan büyük tüm bireyler için önerilmektedir. Ancak bazı gruplar, grip virüsüne karşı daha savunmasız oldukları için aşılanmaları özellikle önemlidir.

Bu risk grupları şunlardır:

65 yaş üstü kişiler: Yaşlı bireyler, grip virüsüne karşı daha savunmasızdır çünkü bağışıklık sistemleri zayıflamış olabilir. Ayrıca, bu yaş grubunda grip komplikasyonları daha sık görülür.
Kronik hastalığı olanlar: Diyabet, kalp hastalığı, astım gibi kronik rahatsızlıkları olan kişilerde grip, ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Hamile kadınlar: Hamilelik döneminde bağışıklık sistemi zayıflayan kadınlar, hem kendileri hem de bebekleri için aşı olmalıdır.
Çocuklar: Özellikle 6 ay ile 5 yaş arası çocuklar, grip virüsüne karşı daha savunmasızdır. Bu yaş grubundaki çocuklarda grip komplikasyonları daha yaygın görülmektedir.
Sağlık çalışanları: Hastaneler, klinikler ve bakımevlerinde çalışan sağlık profesyonelleri, grip virüsünü yayma riski taşıdıkları için her yıl aşı olmalıdır.

Grip Aşısının Yan Etkileri ve Güvenliği

Genellikle güvenli bir aşı olarak kabul edilmektedir. Dünya genelinde milyonlarca insan her yıl grip aşısı yaptırmakta ve ciddi yan etkilere nadiren rastlanmaktadır. En yaygın grip aşısı yan etkileri, aşı yapılan bölgede kızarıklık, hafif ağrı ve nadiren düşük seviyede ateş ya da yorgunluktur. Bu yan etkiler, genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Grip aşısının ciddi yan etkileri ise son derece nadirdir.

Aşı sonrası görülebilecek ciddi yan etkiler arasında aşırı alerjik reaksiyonlar bulunabilir. Ancak bu tür reaksiyonlar, 1 milyon kişide 1’den daha az görülür ve genellikle tedavi edilebilir durumdadır. Grip aşısının güvenliği, dünya genelinde birçok bağımsız sağlık kuruluşu tarafından onaylanmıştır. Aşı üretim süreçleri titizlikle denetlenmekte ve aşıların güvenliği sürekli izlenmektedir.

Grip aşısı hakkında sıkça dile getirilen bir diğer yanlış bilgi, aşıların otizme neden olduğu iddiasıdır. Bu iddialar bilimsel olarak defalarca çürütülmüştür. Özellikle grip aşısı gibi yıllardır kullanılan ve etkinliği kanıtlanmış aşıların, otizm veya başka herhangi bir nörolojik bozukluğa yol açtığına dair bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır.

Grip Aşısı Ne Zaman Yapılmalı?

Grip aşısı, genellikle grip sezonu başlamadan önce yapılmalıdır. Bu sezon, genellikle sonbahar aylarında başlar ve kışın zirve yapar. Aşının etkili olabilmesi için, grip virüsüyle temas etmeden önce bağışıklık sisteminin tepki verebilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, grip aşıları yaptırmak için en ideal zaman sonbahar aylarıdır. Ancak, grip sezonu boyunca herhangi bir zamanda da aşı yapılabilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olanlar için, aşının kış ortasında bile yapılması önerilmektedir.

Grip Aşısının Yanılma Payı ve Aşının Geleceği

Her ne kadar grip aşıları etkili bir koruma sağlasa da, grip virüsünün sürekli olarak mutasyon geçirmesi nedeniyle %100 koruma sağlamaz. Aşı, o yıl yaygın olan grip suşlarına karşı etkin olacak şekilde tasarlansa da, virüsün beklenmedik mutasyonları nedeniyle bazen aşı tam koruma sağlamayabilir. Ancak bu durum, aşının tamamen etkisiz olduğu anlamına gelmez. Aşı olan bireylerde grip, genellikle daha hafif seyreder ve ciddi komplikasyon riski azalır.

Bilim insanları, grip virüsüne karşı daha etkili ve uzun süreli koruma sağlayacak yeni aşı teknolojileri üzerinde çalışmaktadır. Bu çalışmalar arasında evrensel aşı geliştirme çalışmaları öne çıkmaktadır. Evrensel aşı, her yıl tekrarlanması gerekmeyen ve grip virüsünün tüm varyantlarına karşı uzun süreli bağışıklık sağlayabilecek bir aşıdır. Bu teknolojinin geliştirilmesi, grip salgınlarına karşı mücadelede önemli bir adım olacaktır.

Grip Aşısı Konusunda Yanılgılar ve Doğru Bilinen Yanlışlar

Grip aşısı hakkında toplumda yaygın olan birçok yanlış bilgi, aşıya karşı önyargılara ve insanların aşı olmayı reddetmesine neden olabiliyor. Bu yanlış bilgilere karşı doğru bilimsel bilgilerin yaygınlaştırılması büyük önem taşır.

Yanılgı: “Grip aşısı grip yapar.”
Aşının grip yapabileceği düşüncesi, en yaygın yanlış inanışlardan biridir. Ancak, grip aşısı canlı virüs içermez, bu nedenle grip hastalığına neden olması mümkün değildir. Aşı sonrası görülen hafif yan etkiler, vücudun bağışıklık yanıtı olarak ortaya çıkan geçici belirtilerdir. Bunlar grip hastalığıyla karıştırılmamalıdır.
Yanılgı: “Grip hafif bir hastalıktır, aşıya gerek yok.”
Grip bazı insanlarda hafif geçebilir, ancak özellikle risk grupları için son derece tehlikeli olabilir. Her yıl dünya genelinde yüzbinlerce insan grip nedeniyle hayatını kaybediyor. Grip, zatürre ve bronşit gibi ciddi solunum yolu hastalıklarına yol açabilir ve özellikle yaşlılar ile kronik hastalığı olan bireyler için ölümcül olabilir.
Yanılgı: “Grip aşısı %100 koruma sağlar.”
Aşı, grip virüsünün yaygın olan türlerine karşı koruma sağlamak için tasarlanmıştır, ancak virüs sürekli mutasyon geçirdiği için %100 koruma sağlamaz. Bununla birlikte, aşı olan bireylerin hastalığı daha hafif geçirdiği ve komplikasyon riskinin azaldığı kanıtlanmıştır.
Yanılgı: “Sağlıklı bireylerin grip aşısına ihtiyacı yok.”
Sağlıklı bireylerin de grip aşısı olması önemlidir. Aşı sadece bireyin kendisini değil, çevresindekileri de korur. Özellikle toplum bağışıklığının sağlanması için geniş çaplı aşılamalar büyük önem taşır. Sağlıklı bireyler grip virüsünü başkalarına bulaştırabilir ve bu, savunmasız gruplar için hayati tehlike oluşturabilir.
Yanılgı: “Bir kez grip aşısı oldum, her yıl tekrarlamama gerek yok.”
Grip virüsü her yıl değişiklik gösterdiği için her yıl yeniden aşılanmak gerekir. Her yıl geliştirilen aşı, o yıl yaygın olan virüs suşlarına göre güncellenir. Bu nedenle, aşı her yıl tekrarlanmalıdır.

Aşı Karşıtlığı ve Grip Aşısının Önemi

Son yıllarda aşı karşıtlığı hareketleri, grip aşısı gibi önemli sağlık müdahalelerine karşı bir direnç oluşturmuştur. Aşı karşıtlarının öne sürdüğü birçok iddia, bilimsel temeli olmayan yanlış bilgilerden kaynaklanmaktadır. Özellikle sosyal medyada dolaşan dezenformasyonlar, birçok insanın hayat kurtarıcı sağlık hizmetlerinden faydalanmamasına yol açmaktadır.

Aşı karşıtlığı, sadece aşı olmayan bireyler için değil, toplumsal sağlık için de büyük bir tehdittir. Aşıların yaygın olarak kullanılması, sadece aşı olan kişileri değil, aşı olamayan ya da bağışıklık sistemi zayıf olan bireyleri de korur. Toplum bağışıklığı sayesinde virüsün yayılması kontrol altına alınabilir ve salgınlar önlenebilir. Ancak aşı karşıtlığı, bu toplu koruma mekanizmasını zayıflatarak hastalıkların yeniden yayılmasına neden olabilir.

Grip aşıları, özellikle kış aylarında toplumun genel sağlığını koruma konusunda büyük bir rol oynar. Aşı karşıtlığı hareketlerine rağmen, grip aşılarının etkinliği ve güvenliği, dünya genelinde birçok sağlık kuruluşu tarafından sürekli olarak doğrulanmakta ve desteklenmektedir. Bu nedenle, aşı hakkında doğru bilgilere dayalı bir toplumsal bilinç oluşturulması, salgınların kontrol altına alınması ve halk sağlığının korunması için büyük önem taşımaktadır.

Grip Aşısı Konusunda Sıkça Sorulan Sorular

Grip Aşısı Fiyatı Nedir?

Grip aşısının fiyatı, aşı türüne, uygulama yapılan sağlık kurumuna ve ülkenin sağlık politikalarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Türkiye’de grip aşısı fiyatları, her yıl Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenir ve genellikle serbest eczane fiyatı üzerinden uygulanır. Bunun yanı sıra, bazı sağlık sigortaları ve devlet destek programları, risk gruplarına ücretsiz ya da indirimli grip aşısı hizmeti sunabilir. Fiyat bilgisi için eczanelerle veya aile sağlığı merkezleriyle iletişime geçmek önerilir.

Grip Aşısı Nasıl Yapılır?

Grip aşısı, genellikle kas içine (intramüsküler) enjeksiyon yöntemiyle yapılır. Aşının uygulandığı en yaygın bölge, üst kol kasıdır (deltoid kası). Uygulama süreci şu adımlardan oluşur:

Hazırlık: Aşı uygulanmadan önce kişinin sağlık geçmişi ve varsa alerji durumu kontrol edilir.
Hijyen: Uygulama bölgesi steril bir mendille temizlenir.
Enjeksiyon: Aşı, tek kullanımlık steril bir iğneyle kas içine enjekte edilir.
Gözlem: Aşıdan sonra olası yan etkilerin izlenmesi amacıyla kişiye kısa bir süre gözlem önerilir.

Bazı durumlarda, bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler için farklı bir doz planlaması yapılabilir. Aşı, uzman sağlık personeli tarafından yapılmalıdır.

İnfluenza Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Grip aşısı, genellikle influenza virüsünün en yaygın olduğu sonbahar ve kış aylarında yapılır. Ekim ve Kasım ayları, aşının uygulanması için en ideal dönemdir. Bunun nedeni, aşının etkili bağışıklık sağlaması için 2-3 hafta kadar süreye ihtiyaç duyulmasıdır.

Ancak grip mevsimi geçmemişse, Aralık ve sonrasında da aşı yapılabilir. Aşının etkisi, uygulandığı döneme bağlı olarak genellikle 6 ay boyunca sürer.

İnfluenza Aşısı Kimlere Yapılır?

Grip aşısı, özellikle bazı risk gruplarında önerilmektedir. Aşı yapılması gereken başlıca gruplar şunlardır:

65 yaş ve üzerindeki bireyler
Kronik hastalığı olanlar: Kalp, akciğer, böbrek, diyabet gibi hastalıkları olanlar
Hamileler
Sağlık çalışanları
Bağışıklık sistemi zayıflamış bireyler
6 ay ile 5 yaş arasındaki çocuklar
Kronik bakım evlerinde kalan bireyler

Risk grubunda olmayan bireyler de grip aşısını yaptırabilir. Ancak bu durumda öncelik risk grubundaki kişilere verilir.

İnfluenza Aşısı Canlı mı?

Grip aşısı, genellikle inaktive (ölü) virüs aşısıdır ve canlı virüs içermez. Bu, aşının güvenliğini artırır ve özellikle bağışıklık sistemi zayıf kişilerde kullanılabilir hale getirir. Bununla birlikte, bazı ülkelerde, burun yoluyla uygulanan ve canlı, zayıflatılmış virüs içeren bir grip aşısı türü bulunmaktadır. Ancak bu tür aşılar, yalnızca belirli yaş gruplarında ve düşük riskli bireylerde kullanılır.

Türkiye’de kullanılan grip aşılarının büyük çoğunluğu inaktive virüs içerdiği için canlı virüs bulaştırma riski yoktur. Bu durum, aşının genel olarak güvenli bir profil sunmasını sağlar.

Sonuç

Grip aşıları, sadece bireysel koruma sağlamakla kalmaz, aynı zamanda toplum sağlığını da korur. Her yıl tekrarlanan aşı kampanyaları, grip salgınlarının yayılmasını önlemek ve ciddi komplikasyonları engellemek için büyük önem taşımaktadır. Aşı karşıtı hareketlerin artmasına rağmen, grip aşısı halen en güvenli ve etkili koruma yöntemlerinden biridir. Sağlıklı bireyler bile grip aşısı olarak hem kendilerini hem de toplumu koruyabilirler. Unutulmamalıdır ki, aşı sadece bir tedavi değil, bir önlem mekanizmasıdır. Bu nedenle grip aşıları, herkes için hayati bir öneme sahiptir.

Referanslar:

Aşı: Grip Aşısı 2025: İnfluenza Aşısı
Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – Influenza (Flu) Vaccination: A Summary for Clinicians
World Health Organization. (2022). Influenza (Seasonal).
Centers for Disease Control and Prevention. (2022). Seasonal Influenza Vaccine Effectiveness.
Grohskopf, L. A., et al. (2021). Prevention and Control of Seasonal Influenza with Vaccines: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recommendations and Reports, 70(5), 1-28.
Osterholm, M. T., et al. (2012). Efficacy and effectiveness of influenza vaccines: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Infectious Diseases, 12(1), 36-44.
Fiore, A. E., et al. (2009). Seasonal influenza vaccines. Current Topics in Microbiology and Immunology, 333, 43-82.
Demicheli, V., et al. (2018). Vaccines for preventing influenza in healthy adults. Cochrane Database of Systematic Reviews, (2), CD001269.
Nichol, K. L., et al. (2007). The efficacy and cost-effectiveness of vaccination against influenza among elderly persons living in the community. New England Journal of Medicine, 357(14), 1373-1381.
Jefferson, T., et al. (2010). Vaccines for preventing influenza in healthy adults. Cochrane Database of Systematic Reviews, (7), CD001269.
Belongia, E. A., et al. (2016). Repeated annual influenza vaccination and vaccine effectiveness: review of evidence. Expert Review of Vaccines, 15(5), 595-608.
Krammer, F., et al. (2018). Influenza vaccines: present and future. Cell, 169(1), 38-48.
Paules, C. I., et al. (2018). Influenza. The Lancet, 392(10141), 697-708.
Thompson, M. G., et al. (2018). Estimates of deaths associated with seasonal influenza—United States, 1976–2007. MMWR Morbidity and Mortality Weekly Report, 67(6), 81-87.
Subbarao, K., et al. (2006). Influenza vaccines: present and future. Journal of Clinical Investigation, 116(6), 1486-1494.
Treanor, J. J. (2016). Influenza vaccine–outmaneuvering antigenic shift and drift. New England Journal of Medicine, 354(13), 1419-1421.
Clements, K. M., et al. (2011). Cost-effectiveness analysis of routine vaccination with quadrivalent versus trivalent influenza vaccine in the United States. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 7(8), 818-824.
Monto, A. S., et al. (2009). Clinical efficacy and effectiveness of influenza vaccines. Vaccine, 27(Suppl 6), D66-D68.
Iuliano, A. D., et al. (2018). Estimates of global seasonal influenza-associated respiratory mortality: a modelling study. The Lancet, 391(10127), 1285-1300.
Gerdil, C. (2003). The annual production cycle for influenza vaccine. Vaccine, 21(16), 1776-1779.
Hannoun, C. (2013). The evolving history of influenza viruses and influenza vaccines. Expert Review of Vaccines, 12(9), 1085-1094.
Nohynek, H., et al. (2021). Seasonal influenza vaccines—efficacy or effectiveness? Current Opinion in Infectious Diseases, 34(5), 425-432.
McLean, H. Q., et al. (2014). Influenza vaccine effectiveness: new insights and challenges. The Lancet Infectious Diseases, 14(12), 1223-1225.
Zhou, H., et al. (2012). Risk factors for death from influenza-associated pneumonia among adults, United States, 2009–2010 influenza season. Clinical Infectious Diseases, 54(7), 1017-1023.
Sullivan, S. G., et al. (2014). Influenza vaccine effectiveness: defining the H3N2 problem. Clinical Infectious Diseases, 58(6), 791-799.
Basta, N. E., et al. (2009). Vaccination and passive protection against influenza in the elderly: review of recent studies. Expert Review of Vaccines, 8(10), 1455-1467.
Hayden, F. G., et al. (2014). Advances in antivirals against influenza viruses. Current Topics in Microbiology and Immunology, 385, 373-396.
Uyeki, T. M., et al. (2017). Influenza. The Lancet, 387(10026), 462-473.
Cox, N. J., et al. (2000). Influenza seasonality: timing and formulation of vaccines. Bulletin of the World Health Organization, 79(4), 343-350.
Ferguson, N. M., et al. (2006). Strategies for mitigating an influenza pandemic. Nature, 442(7101), 448-452.
Bragstad, K., et al. (2011). Influenza vaccines and immunity: a review of current challenges. Expert Review of Vaccines, 10(12), 1697-1706.
Longini, I. M., et al. (2004). Containing pandemic influenza with antiviral agents. PLOS Medicine, 1(1), e79.
Wang, T. T., et al. (2010). Broadly protective influenza vaccines: new insights and strategies. Nature Reviews Immunology, 10(8), 607-617.
McMichael, A. J., et al. (2016). Influenza vaccines and T cell immunity. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 356(1417), 1463-1470.
Nabel, G. J., et al. (2013). Universal influenza vaccines: prospects for pandemic preparedness. The Lancet Infectious Diseases, 13(8), 651-653.
Garten, R., et al. (2018). Update: Influenza activity in the United States during the 2017–18 season and composition of the 2018–19 influenza vaccine. MMWR Morbidity and Mortality Weekly Report, 67(22), 634-642.
Boivin, G., et al. (2000). Detection of influenza virus resistance to neuraminidase inhibitors. Antimicrobial Agents and Chemotherapy, 44(6), 1473-1476.
https://scholar.google.com/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
https://www.researchgate.net/
https://www.nhs.uk/

Sağlık Bilgisi Paylaş !