Şeker Hastaları için Diyet Listesi

Şeker hastalığı, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen kronik bir hastalıktır. Diyabet olarak da bilinen bu durum, vücudun kan şekerini düzenlemede zorlanmasına yol açar. Bunun temel nedeni, insülin hormonunun ya yetersiz salgılanması ya da vücudun insüline karşı direnç göstermesidir. Diyabetin kontrol altına alınabilmesi için düzenli ilaç kullanımı ve egzersiz kadar önemli olan bir diğer unsur da diyet düzenidir. Beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi, kan şekerinin kontrolü açısından hayati öneme sahiptir. Diyabet hastaları için uygun bir diyet planı oluşturmak, hem genel sağlığın korunmasına yardımcı olur hem de kan şekerinin stabil seviyelerde tutulmasını sağlar.

Şeker Hastaları için Diyet Listesi

Diyabet hastalarının beslenme planı, karbonhidrat, protein, yağ ve lif dengesini doğru kurmaya dayanmaktadır. Vücuda alınan her bir besin, kan şekeri seviyelerini doğrudan etkiler. Özellikle karbonhidratların vücuttaki parçalanma süreci, kan şekeri seviyesinin hızla yükselmesine neden olabilir. Bu nedenle, şeker hastalarının tükettiği karbonhidrat kaynakları dikkatle seçilmeli ve uygun porsiyonlarda tüketilmelidir. Aynı zamanda, şeker hastalarının beslenme programı, uzun vadeli sağlık sonuçlarını da göz önünde bulundurmalıdır. Diyet, yalnızca kan şekerini düzenlemekle kalmamalı, aynı zamanda kalp sağlığı, böbrek fonksiyonları ve genel metabolizma üzerinde de olumlu etkiler bırakmalıdır.

Şeker hastalığının tedavisinde diyetin rolü yadsınamaz. Diyabetle yaşayan bireyler için yanlış beslenme alışkanlıkları, hastalığın daha da ilerlemesine ve çeşitli komplikasyonların ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir. Örneğin, yüksek glisemik indeksli gıdalar tüketmek, kan şekerinin aniden yükselmesine neden olur ve bu durum, zamanla vücutta çeşitli hasarlara yol açabilir. Özellikle kalp-damar hastalıkları, böbrek sorunları ve göz problemleri, diyabetin kötü yönetilmesi durumunda sıkça karşılaşılan komplikasyonlardır. Bu nedenle, sağlıklı bir diyet listesi ile kan şekeri seviyelerini düzenlemek, bu komplikasyonların önüne geçmek açısından oldukça önemlidir.

Bu makalede, diyabet hastaları için sağlıklı bir diyet listesinin nasıl olması gerektiğine dair kapsamlı bilgiler sunulacaktır. Hangi gıdaların tercih edilmesi gerektiği, hangi besinlerden uzak durulması gerektiği ve günlük öğün düzeninin nasıl planlanması gerektiği gibi konular detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Diyabetle yaşam kalitesini artırmak ve uzun vadede sağlık sorunlarının önüne geçmek için uygun bir beslenme düzeni oluşturmanın ipuçlarını bu yazıda bulabilirsiniz.

Şeker Hastaları İçin Temel Beslenme Prensipleri

Diyabet hastalarının beslenme düzeni, birkaç temel prensibe dayanmalıdır. Bu prensipler, kan şekeri seviyelerini düzenlemek ve genel sağlık durumunu iyileştirmek için kritik öneme sahiptir.

1. Düşük Glisemik İndeksli Gıdalar Tüketin

Glisemik indeks, bir gıdanın kan şekerini ne kadar hızlı yükselttiğini gösteren bir ölçüdür. Düşük glisemik indeksli gıdalar, kan şekeri seviyelerini daha yavaş ve düzenli bir şekilde yükseltir. Bu, diyabet hastaları için tercih edilmesi gereken bir beslenme tarzıdır. Örneğin, tam buğday ekmeği, bulgur, yulaf gibi gıdalar düşük glisemik indeksli olup, hızlı sindirilmeyen karbonhidrat kaynaklarıdır. Bu sayede kan şekeri ani dalgalanmalar yaşamaz ve daha dengeli bir seyre sahip olur.

2. Yeterli Lif Alımı

Lif açısından zengin gıdalar, kan şekerinin kontrolünde önemli bir rol oynar. Lif, sindirim sisteminde yavaşça parçalanır ve bu süreç, kan şekeri seviyelerinin daha kontrollü bir şekilde yükselmesine katkı sağlar. Ayrıca, lifli gıdalar, tok kalma süresini uzatarak aşırı yemek yeme eğilimini azaltır. Lif açısından zengin besinler arasında sebzeler, tam tahıllar, baklagiller ve bazı meyveler yer alır. Diyabet hastalarının günlük diyetinde mutlaka yeterli miktarda lif bulunmalıdır.

3. Protein Kaynaklarını Doğru Seçmek

Proteinler, vücutta enerji kaynağı olarak kullanılmasının yanı sıra kas dokusunun korunmasına da yardımcı olur. Diyabet hastaları için protein kaynaklarının dikkatli seçilmesi gereklidir. Yağsız etler, tavuk, balık, yumurta, baklagiller ve düşük yağlı süt ürünleri, sağlıklı protein kaynakları arasında yer alır. Bu gıdalar, kan şekerini yükseltmeden gerekli protein ihtiyacını karşılar.

4. Yağ Alımına Dikkat

Sağlıklı yağlar, diyabet hastaları için vazgeçilmezdir. Ancak, doymuş yağlar ve trans yağlar gibi sağlıksız yağlardan kaçınılmalıdır. Zeytinyağı, avokado, fındık, ceviz gibi sağlıklı yağ kaynakları, kalp sağlığını korurken kan şekeri kontrolüne de yardımcı olur. Doymuş yağlar ise kötü kolesterolü yükseltebilir ve kalp hastalığı riskini artırabilir, bu nedenle tüketiminden kaçınılmalıdır.

Şeker Diyeti için Önemli Noktalar

Şeker hastalarının sağlıklı bir diyet uygulamaları önemlidir, çünkü doğru beslenme kan şekerini kontrol altında tutmalarına yardımcı olabilir.

Şeker hastaları için diyetin önemli bazı noktaları:

1. Dengeli Bir Diyet İlkesi: Dengeli bir diyet, karbonhidratlar, proteinler ve yağlar dahil olmak üzere tüm temel besin gruplarını içermelidir.
2. Karbonhidrat Kontrolü: Karbonhidratlar kan şekerini en fazla etkileyen besinlerdir. Şeker hastaları için karbonhidrat miktarını dikkatlice izlemek önemlidir.
3. Glisemik İndeks Bilgisi: Glisemik indeks, bir yiyeceğin kan şekerini ne kadar hızlı yükselteceğini gösteren bir ölçüttür. Düşük glisemik indeksli gıdalar tercih edilmelidir.
4. Posa ve Lif Alımı: Yüksek lifli gıdalar, kan şekerini kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir. Tam tahıllar, sebzeler ve meyveler lif açısından zengin kaynaklardır.
5. Kontrollü Porsiyonlar: Porsiyon kontrolü, fazla kalori alımını önler ve kan şekerini dengelemeye yardımcı olur.
6. Sağlıklı Yağlar: Sağlıklı yağlar, kalp sağlığı için önemlidir. Omega-3 yağ asitleri içeren somon gibi balıklar ve zeytinyağı gibi yağlar tercih edilmelidir.

Kan şekerinizi tedavi etmek için, yediklerinizi ve içtiklerinizi, varsa fiziksel aktivite ve şeker ilaçları ile dengelemeniz gerekir. Ne yemeyi seçtiğiniz, ne kadar yediğiniz ve ne zaman yediğiniz, kan şekeri düzeyinizi doktorunuzun önerdiği aralıkta tutmak için önemlidir.

Daha aktif olmak ve yediğinizde ve içtiğinizde değişiklik yapmak ilk başta zor görünebilir. Küçük değişikliklerle başlamak ve ailenizden, arkadaşlarınızdan ve doktorunuzdan yardım almak daha kolay olabilir.

İyi yemek ve haftanın çoğu günü fiziksel olarak aktif olmak size yardımcı olabilir!

• Kan şekeri düzeyinizi, tansiyonunuzu ve kolesterolünüzü hedef aralıklarınızda tutun.
• Kilo vermek veya sağlıklı kiloda kalmak amacınız olsun.
• Diyabet sorunlarını önleme veya geciktirme için endokrinoloji uzmanından yardım alın.

Şeker Diyeti Hangi Yiyecekleri İçermeli?

Diyabet olmanın, sevdiğiniz yiyecekler olmadan gitmek anlamına gelmesinden endişe edebilirsiniz. İyi haber şu ki, en sevdiğiniz yiyecekleri yiyebilirsiniz, ancak daha küçük porsiyonlar yemeniz veya daha az mikar ile tadını çıkarmanız gerekebilir. Doktorunuz, ihtiyaçlarınızı ve beğenilerinizi karşılayan bir diyabet yemek planı oluşturmanıza yardımcı olacaktır.

Şeker hastaları için diyetin anahtarı, yemek planınızın ana hatlarıyla belirttiği miktarlarda, tüm gıda gruplarından çeşitli sağlıklı yiyecekler yemektir.

Şeker hastaları için diyet düzenlemesinde dahil edebileceği bazı sağlıklı gıdalar şunlar olabilir:

• Taze sebzeler: Brokoli, ıspanak, havuç, kabak gibi sebzeler vitamin ve lif bakımından zengindir.
• Tam tahıllar: Kepekli ekmek, esmer pirinç ve yulaf ezmesi gibi tam tahıllar kan şekerini daha istikrarlı tutar.
• Balık: Omega-3 yağ asitleri içeren somon, sardalye ve ton balığı gibi balıkların tüketimi önerilir.
• Tofu ve baklagiller: Düşük karbonhidratlı ve yüksek proteinli alternatifler sunarlar.
• Zeytinyağı: Sağlıklı yağlar açısından zengin ve yemeklerin lezzetini artırabilir.
• Ceviz ve badem: Sağlıklı yağlar, lif ve protein içerirler.

Şeker Diyetinde Gıda Grupları

• Sebzeler:
  • Brokoli, havuç, yeşillik, biber ve domates içerir
• Nişastalı sebzeler:
  • Patates, mısır ve yeşil bezelye içerir
• Meyveler:
  • Portakal, kavun, çilek, elma, muz ve üzüm içerir
• Tahıllar:
  • Gün içinde tahıllarınızın en az yarısında tam tahıllar olmalıdır
  • Buğday, pirinç, yulaf, mısır unu, arpa ve kinoa içerir
  • Örnekler: ekmek, makarna, tahıl ve ekmeği
• Protein:
  • Yağsız et
  • Derisiz tavuk veya hindi
  • Balık
  • Yumurta
  • Fındık ve fıstık
  • Kuru fasulye ve nohut ve bezelye gibi bazı bezelye
  • Tofu gibi et ikameleri
• Süt ürünleri:
  • Yağsız veya az yağlı
  • Laktoz intoleransınız varsa süt veya laktoz içermeyen süt
  • Yoğurt
  • Peynir

Esas olarak bu gıdalardan gelen kalp dostu yağlarla yemek yiyin:

• Kanola ve zeytinyağı gibi oda sıcaklığında sıvı olan yağlar
• Fındık ve tohumlar
• Somon, ton balığı ve uskumru gibi kalp dostu balıklar
• Avokado
• Yemek pişirirken yağ, krema veya margarin kullanmayın.

Şeker hastaları için diyet hangi yiyecek ve içecekleri sınırlamalı?

• Kızartılmış gıdalar, doymuş yağ ve trans yağ bakımından zengin diğer gıdalar
• Tuzlu gıdalar, sodyum da denir
• Pişmiş paketlenmiş ürünler, şekerleme ve dondurma gibi tatlılar
• Meyve suyu, meyveli soda, kola gibi şekerli içecekler ve spor ya da enerji içecekleri
• Şekerli içecekler yerine su için. Kahvenizde veya çayda şeker kullanmayın.
• Alkol alıyorsanız, ılımlı bir şekilde içirin – eğer kadınsanız günde en fazla bir içki ya da erkekseniz günde maksimum iki içki.
• Vücudunuzun yaptığı insülin miktarını artıran insülin veya diyabet ilaçları kullanırsanız, alkol kan şekeri seviyenizi çok düşürebilir. Alkol içerken yemek yemek en iyisidir.

Ne zaman yemeli?

• Bazı diyabet hastalarının her gün yaklaşık aynı saatte yemek yemeleri gerekir. Diğerleri yemeklerinin zamanlamasıyla daha esnek olabilir.
• Diyabet ilaçlarınıza veya insülin tipine bağlı olarak, her gün aynı saatte aynı miktarda karbonhidrat tüketmeniz gerekebilir. “Yemek zamanı” insülini alırsanız, beslenme programınız daha esnek olabilir.
• Bazı diyabet ilaçları veya insülin kullanıyorsanız ve bir öğünü atlar veya geciktirirseniz, kan şekeri düzeyiniz çok düşebilir. Takibinizi yapan endokrinoloji doktorunuza ne zaman yemeniz gerektiğini ve fiziksel aktiviteden önce ve sonra mı yemek yemeniz gerektiğini sorun.

Ne kadar yemeli?

• Doğru miktarda yiyecek yemek, kan şekeri düzeyinizi ve kilonuzu yönetmenize de yardımcı olacaktır. Doktorunuz her gün ne kadar yiyecek ve kaç kalori tüketmeniz gerektiğini size özel bulmanıza yardımcı olabilir.

Diyabetik Hastalar İçin Kilo Kaybı Planlama

• Kilolu iseniz obeziteniz varsa, doktorunuz ile zayıflama planı oluşturmak için görüşün.
• İdeal kilo hesaplama programı size ulaşmanız gereken hedef ağırlığı korumak için uygun kalori ve fiziksel aktivite planları konusunda yardımcı olabilir.
• Kilo vermek için daha az kalori almanız ve daha sağlıklı yiyecekler ile daha az kalori, yağ ve şeker içeren gıdalar tüketmeniz gerekir.
• Diyabetiniz varsa, aşırı kilolu veya obezseniz ve bir bebek sahibi olmayı planlıyorsanız, hamile kalmadan önce fazla kilo vermeye çalışmalısınız. Diyabetiniz varsa hamilelik planlaması hakkında daha fazla bilgi edinin.

Şeker Hastalığı Diyetinde Yemek Planlama Yöntemleri

• Diyabetiniz varsa ne kadar yiyeceğinizi planlamanıza yardımcı olacak iki yaygın yol, plaka yöntemi ve karbonhidrat sayımıdır. Sizin için en uygun yöntem hakkında doktorunuza danışın.

1. Plaka Yöntemi

• Plaka yöntemi, porsiyon boyutlarınızı kontrol etmenize yardımcı olur. Kalori saymanıza gerek yok. Plaka yöntemi, yiyebileceğiniz her yiyecek grubunun miktarını gösterir. Bu yöntem öğle ve akşam yemeklerinde en iyi sonucu verir.
• 9 inç plaka kullanın. Tabakanın yarısına sebze koyun; plakanın dörtte birinde bir et veya başka bir protein; ve son dörtte birindeki bir tane veya başka bir nişasta. Nişastalar, mısır ve bezelye gibi nişastalı sebzeleri içerir. Ayrıca küçük bir kase meyve veya bir parça meyve yiyebilir ve yemek planınıza dahil olarak küçük bir bardak süt içebilirsiniz.
• Günlük beslenme planınız, öğünler arasında küçük atıştırmalıklar da içerebilir.

Porsiyon Boyutları

• Bir bölümün boyutunu değerlendirmek için günlük nesneleri veya elinizi kullanabilirsiniz.
• 1 porsiyon et, elinizin avuç içi veya bir kart destesidir.
• 1 3 ons balık porsiyonu, bir çek defteri boyutunda.
• 1/2 fincan pişmiş pirinç veya makarna, bir avuç veya bir tenis topu
• 1 porsiyon gözleme veya waffle, DVD
• 2 yemek kaşığı fıstık ezmesi, bir pinpon topu

2. Karbonhidrat Sayımı

• Karbonhidrat sayımı, her gün yediğiniz ve içtiğiniz karbonhidrat miktarını takip etmeyi içerir. Karbonhidratlar vücudunuzda glikoza dönüştüğü için, kan şekeri düzeyinizi diğer gıdalardan daha fazla etkiler. Karbonhidrat sayımı kan şekeri düzeyinizi yönetmenize yardımcı olabilir. İnsülin kullanıyorsanız, karbonhidratların sayılması ne kadar insülin alacağınızı bilmenize yardımcı olabilir.
• Karbonhidrat sayımı, insülin kullanan şeker hastaları için bir yemek planlama aracıdır, ancak şeker hastası olan herkesin karbonhidratları sayması gerekmez. Doktorunuz, ihtiyaçlarınızı en iyi şekilde karşılayacak kişisel bir yemek planı oluşturmanıza yardımcı olabilir.
• Gıdalardaki karbonhidrat miktarı gram olarak ölçülür.

Yediğiniz her şeydeki karbonhidrat gramlarını saymak için,

• Hangi gıdaların karbonhidrat içerdiğini öğrenin
• Gıda etiketinde yazan besin değerlerini okuyun veya yediğiniz gıdalardaki gram karbonhidrat sayısını tahmin etmeyi öğrenin
• Her öğünde ve gün içinde toplamınızı elde etmek için yediğiniz her yiyeceğin gram karbonhidratını ekleyin
• Çoğu karbonhidrat; nişasta, meyve, süt ve tatlılardan gelir.
• Karbonhidratları ilave şekerler veya beyaz ekmek ve beyaz pirinç gibi rafine tahıllar içerenlerle sınırlamaya çalışın.
• Bunun yerine, meyve, sebze, kepekli tahıllar, fasulye ve az yağlı veya yağsız sütten karbonhidratlar yiyin.

Referanslar:

1. Şeker Hastaları için Diyet Listesi
2. American Diabetes Association. (2021). Standards of Medical Care in Diabetes—2021.
3. Franz, M. J., Boucher, J. L., & Evert, A. B. (2014). Evidence-based diabetes nutrition therapy recommendations are effective: the key is individualization.
4. Evert, A. B., Dennison, M., Gardner, C. D., Garvey, W. T., Lau, K. H. W., MacLeod, J., & Pereira, R. F. (2019). Nutrition Therapy for Adults With Diabetes or Prediabetes: A Consensus Report.
5. Jenkins, D. J., Kendall, C. W., & Augustin, L. S. (2002). Glycemic index: overview of implications in health and disease.
6. Esposito, K., Maiorino, M. I., Bellastella, G., & Giugliano, D. (2014). Mediterranean diet for type 2 diabetes: cardiometabolic benefits.
7. Mann, J., & De Leeuw, I. (2004). Evidence-based nutrition guidelines for the prevention and management of diabetes.
8. Sigal, R. J., Kenny, G. P., Wasserman, D. H., & Castaneda-Sceppa, C. (2006). Physical activity/exercise and type 2 diabetes.
9. Wang, X., Ouyang, Y., Liu, J., Zhu, M., Zhao, G., Bao, W., & Hu, F. B. (2014). Fruit and vegetable consumption and mortality from all causes, cardiovascular disease, and cancer.
10. Pan, A., Sun, Q., Bernstein, A. M., Schulze, M. B., Manson, J. E., Stampfer, M. J., & Hu, F. B. (2011). Red meat consumption and risk of type 2 diabetes.
11. Salas-Salvadó, J., Martinez-Gonzalez, M. A., Bulló, M., & Ros, E. (2011). The role of diet in the prevention of type 2 diabetes.
12. Hu, F. B. (2011). Globalization of diabetes: the role of diet, lifestyle, and genes.
13. Barnard, N. D., Cohen, J., Jenkins, D. J., Turner-McGrievy, G., Gloede, L., Jaster, B., & Talpers, S. (2009). A low-fat vegan diet and a conventional diabetes diet in the treatment of type 2 diabetes.
14. Bao, W., Yeung, E., Tobias, D. K., Hu, F. B., & Zhang, C. (2014). Long-term risk of type 2 diabetes in relation to frequency of consumption of fried foods.
15. Willett, W. C. (2001). Eat, drink, and be healthy: the Harvard Medical School guide to healthy eating.
16. Ludwig, D. S. (2002). The glycemic index: physiological mechanisms relating to obesity, diabetes, and cardiovascular disease.
17. Uusitupa, M., Schwab, U., & Kolehmainen, M. (2010). Dietary carbohydrates and cardiovascular disease.
18. Astrup, A., Dyerberg, J., Selleck, M., & Stender, S. (2008). Nutrition transition and its relationship to the development of obesity and related chronic diseases.
19. Mitrou, P. N., Kipnis, V., Thiebaut, A. C., Schatzkin, A., Freedman, N. D., Hollenbeck, A. R., & Leitzmann, M. F. (2007). Mediterranean dietary pattern and prediction of all-cause mortality
20. https://scholar.google.com/
21. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
22. https://www.researchgate.net/
23. https://www.mayoclinic.org/
24. https://www.nhs.uk/
25. https://www.webmd.com/