Psikoterapi Türleri: Psikoterapi Nedir? 11 Faydası Nelerdir?

Psikoterapi, bireylerin duygusal, zihinsel ve davranışsal zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olmak için uygulanan bir tedavi yöntemidir. İnsan yaşamında stres, anksiyete, depresyon gibi zorluklarla karşılaşmak kaçınılmazdır. Modern dünyanın hızla değişen koşulları, insanların zihinsel sağlıklarına daha fazla önem vermelerine neden olmuştur. Bu bağlamda, psikoterapi hem bireylerin içsel huzurunu bulmaları hem de sosyal yaşama daha aktif ve sağlıklı bir şekilde katılmaları açısından önemli bir araçtır. Birçok farklı türü ve yöntemi bulunan psikoterapi, bireylerin ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilebilir. Bu, terapinin etkinliğini artırırken, bireylerin yaşadıkları zorlukları daha derinlemesine anlamalarını sağlar.

Psikoterapi Türleri: Psikoterapi Nedir? 11 Faydası Nelerdir?

Tarihi oldukça eski olan psikoterapinin kökenleri, insanların zihinsel sağlık sorunlarını anlamaya ve çözmeye yönelik çabalarına dayanır. Eski uygarlıklardan günümüze kadar uzanan bu süreçte, çeşitli yaklaşımlar ve teoriler geliştirilmiştir. Sigmund Freud’un psikanaliz teorisi ile başlayan modern psikoterapi, günümüzde bilişsel davranışçı terapi (CBT), insan odaklı terapi, psikodinamik terapi gibi farklı yöntemlerle zenginleştirilmiştir. Her bir terapi yöntemi, bireylerin yaşadıkları sorunları farklı bir perspektiften ele alır ve bu sayede her birey için en uygun çözümü sunmayı hedefler.

Psikoterapinin faydaları sadece bireysel seviyede kalmaz; toplumlar için de büyük bir öneme sahiptir. Zihinsel sağlık sorunları, bireylerin yaşam kalitesini doğrudan etkilerken, aynı zamanda sosyal ilişkiler, iş hayatı ve toplumsal düzen üzerinde de olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, psikoterapi hem bireylerin hem de toplumun genel sağlığı için kritik bir rol oynar. Ayrıca, psikoterapi süreci, kişinin kendisini ve çevresini daha iyi tanımasına yardımcı olur ve bu da daha bilinçli ve dengeli bir yaşam sürmesine katkı sağlar.

Psikoterapi Nedir?

Psikoterapi, bireylerin duygusal, davranışsal ve zihinsel sağlık problemlerini ele almayı amaçlayan, uzman bir terapist tarafından yönlendirilen bir tedavi yöntemidir. Bu terapi türü, konuşmaya dayalı bir süreç olup, bireylerin yaşadıkları zorlukları anlamalarına, duygusal yüklerini hafifletmelerine ve daha sağlıklı başa çıkma mekanizmaları geliştirmelerine yardımcı olur. Psikoterapi, depresyon, anksiyete bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), yeme bozuklukları ve ilişki sorunları gibi çok çeşitli zihinsel sağlık problemlerini tedavi etmek için kullanılır. Aynı zamanda, bireylerin kendini keşfetme sürecinde, özgüvenlerini artırmada ve yaşam kalitelerini geliştirmede de etkili bir yöntemdir.

Psikoterapi, bireylerin sorunlarını çözmeye yönelik farklı yaklaşımlar ve teknikler sunar. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), psikanalitik terapi, insan merkezli terapi ve aile terapisi gibi çeşitli türleri vardır. Her terapi türü, kişinin ihtiyaçlarına ve sorunlarının kökenine göre şekillendirilir. Örneğin, BDT, bireylerin olumsuz düşünce kalıplarını ve bunların davranışlarına olan etkisini değiştirmeye odaklanırken, psikanalitik terapi, bilinçdışı düşünce ve duyguların keşfedilmesine ağırlık verir. Grup terapileri ise bireylerin benzer sorunlar yaşayan diğer insanlarla bir araya gelerek destek bulmasını sağlar. Her bir terapi yöntemi, terapist ve danışan arasında güçlü bir güven ilişkisi üzerine kuruludur ve bu ilişki, terapinin etkinliğini artıran önemli bir unsurdur.

Psikoterapinin en önemli avantajlarından biri, bireylere hayatın zorluklarına karşı daha sağlam bir duruş kazandırmasıdır. Psikoterapi, yalnızca mevcut problemlerin çözülmesine yardımcı olmakla kalmaz; aynı zamanda gelecekteki sorunlarla başa çıkma becerileri kazandırır. Terapinin düzenli olarak yapılması, bireylerin duygusal denge sağlamalarını, kendilerini daha iyi tanımalarını ve hayatlarını daha bilinçli bir şekilde yönlendirmelerini sağlar. Ayrıca, terapi sürecinde öğrenilen yöntemler, bireylerin stresle başa çıkmasını kolaylaştırır ve daha sağlıklı ilişkiler kurmalarını destekler. Psikoterapi, bireylerin yalnızca ruhsal sağlıklarını değil, genel yaşam kalitelerini artıran kapsamlı bir süreçtir.

Psikoterapinin Temel İlkeleri

Bir dizi temel ilkeye dayanır ve bu ilkelere bağlı olarak farklı terapi türleri geliştirilmiştir.

1. Empati ve Saygı: Empati, terapistin bireyin deneyimlerine ve duygusal durumuna anlayış göstermesini içerir. Terapist, bireyin duygusal dünyasını anlamak ve ona saygı duymak için çaba gösterir. Bu, terapi sürecinde güven ortamının oluşmasına yardımcı olur.
2. Güven ve Gizlilik: Terapi süreci, bireyin terapistiyle güvenilir bir ilişki kurmasını gerektirir. Birey, duygusal açıdan güvende hissetmelidir ki bu da terapinin etkili olabilmesi için kritiktir. Terapist, bireyin ifşa ettiği bilgileri gizli tutar ve gizliliğe saygı gösterir.
3. İletişim ve İfade: Psikoterapide iletişim temel bir bileşendir. Bireyler, duygusal deneyimlerini ifade etme ve düşüncelerini paylaşma fırsatına sahiptirler. Terapist, bu iletişimi destekler, açık sorular sorar ve bireyin düşüncelerini anlamaya çalışır.
4. Hedefler ve Çözüm Odaklılık: Terapi süreci, bireyin belirlediği hedeflere ulaşmayı amaçlar. Terapist ve birey birlikte çalışarak sorunların çözümüne ve kişisel gelişime odaklanır. Terapi oturumları, bu hedeflere yönelik çalışmayı içerir.
5. Değişim ve Büyüme: Bireyin olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmesine yardımcı olur. Bu süreç, kişisel büyümeyi teşvik eder. Birey, daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeye ve daha iyi bir duygusal denge elde etmeye yönlendirilir.
6. Kişiselleştirme: Her birey benzersizdir ve farklı ihtiyaçlara sahiptir. Psikoterapi, kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Terapist, bireyin özel ihtiyaçlarına ve hedeflerine uygun bir tedavi planı oluşturur.
7. Sürekli Değerlendirme: Terapi süreci boyunca ilerleme sürekli olarak değerlendirilir. Bireyin hedeflere ne kadar yaklaştığı, terapi sürecinin etkinliği ve gerektiğinde değişiklikler yapma ihtiyacı değerlendirilir.
8. Terapi Sonlandırma: Terapi süreci belirli bir noktada sonlanır. Birey, hedeflerine ulaştığında veya sorunları daha iyi yönetebildiğinde terapi sonlandırılır. Terapi sonlandırma aşaması da önemlidir ve bireye ileride başa çıkma becerileri kazandırır.

Psikoterapi Türleri

Farklı türlerde gelir ve her biri belirli durumlar için daha uygun olabilir.

1. Bilişsel Davranış Terapisi (BDT): BDT, düşünce ve davranışların birbirini etkilediğini kabul eden bir terapi türüdür. BDT, olumsuz düşünce kalıplarını tanımlar ve bunları pozitif ve sağlıklı düşüncelerle değiştirmeyi hedefler. Bu terapi, depresyon, anksiyete, panik atak gibi birçok zihinsel sağlık sorununun tedavisinde etkilidir.
2. Psikanalitik Terapi: Psikanalitik terapi, Sigmund Freud’un geliştirdiği bir terapi türüdür. Bu terapi, bilinçaltındaki iç çatışmaları keşfetmeye odaklanır. Bireyin rüyaları, serbest çağrışım ve analiz yoluyla bilinçaltı düşünceleri ve duyguları ortaya çıkarır.
3. Duygusal İyi Oluş Terapisi (DİOT): DİOT, duygusal zekayı artırmaya yönelik bir terapi türüdür. Bireylere duygusal farkındalık ve duygusal beceriler kazandırmayı amaçlar. Bu terapi, duygusal dengeyi geliştirmek ve stresle başa çıkmak için kullanılır.
4. Aile Terapisi: Aile terapisi, aile içi ilişkileri iyileştirmeyi hedefler. Aile üyeleri arasındaki iletişimi güçlendirir ve aile içi sorunların çözümüne yardımcı olur. Bu terapi türü, aile içi çatışmalar, evlilik sorunları ve gençlerin davranış sorunları gibi durumlar için uygundur.
5. Grup Terapisi: Grup terapisi, bir terapist rehberliğinde bir grup insanın bir araya gelerek deneyimlerini paylaştığı bir terapi türüdür. Bu terapi, bireylerin sosyal becerilerini geliştirmelerine ve destek sistemleri oluşturmalarına yardımcı olur. Grup terapisi, bağımlılık, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve sosyal anksiyete gibi sorunların tedavisinde kullanılır.
6. İnsan Merkezli Terapi: İnsan merkezli terapi, Carl Rogers tarafından geliştirilen bir terapi türüdür. Bu terapi, bireyin kendi içsel kaynaklarına yönlendirilmesini ve kendini gerçekleştirmesini teşvik eder. Terapist, bireyin duygusal deneyimlerini anlar ve ona destek sağlar.
7. Psikodinamik Terapi: Psikodinamik terapi, psikanalitik ilkelere dayalı bir terapi türüdür. Bu terapi, bireyin bilinçaltı süreçlerini anlamayı ve içsel çatışmaları çözmeyi hedefler. Bireyin geçmiş deneyimlerini ve ilişkilerini inceleyerek mevcut sorunları anlamaya çalışır.
8. Yaratıcı Sanat Terapisi: Yaratıcı sanat terapisi, sanat, müzik, drama veya dans gibi sanatsal ifadeleri kullanarak duygusal ifadeyi teşvik eder. Bu terapi türü, duygusal travma sonrası iyileşme, özsaygı geliştirme ve duygusal dengeyi desteklemek için kullanılır.

Psikoterapinin Faydaları

Psikoterapinin birçok faydası vardır ve bu terapi türü, çeşitli zihinsel sağlık sorunlarının tedavisinde etkilidir. Psikoterapinin faydaları şunları içerebilir:

1. Duygusal Rahatlama: Psikoterapi, bireylerin duygusal rahatlama ve rahatlama sağlar. Terapist, bireyin duygusal deneyimlerini anlamaya çalışır ve bu deneyimler üzerinde çalışarak duygusal yüklerin azalmasına yardımcı olur.
2. Anksiyete ve Depresyon Azalması: Psikoterapi, anksiyete ve depresyon gibi yaygın zihinsel sağlık sorunlarının tedavisinde etkilidir. Bilişsel davranış terapisi (BDT), özellikle bu sorunların yönetiminde yaygın olarak kullanılır.
3. Stresle Başa Çıkma: Terapi, stresle başa çıkma becerilerini geliştirir. Bireyler, stres kaynaklarını tanımlama, stresle nasıl başa çıkacaklarını öğrenme ve daha iyi stres yönetimi stratejileri geliştirme konularında destek alırlar.
4. Özsaygı ve Özgüvenin Artışı: Psikoterapi, bireylerin özsaygı ve özgüvenlerini artırır. Terapist, bireyin olumlu özelliklerini vurgular ve olumsuz özgüven eksikliklerini ele alır.
5. İlişki İyileştirmesi: Aile terapisi veya çift terapisi gibi terapi türleri, ilişkileri iyileştirmek ve iletişimi güçlendirmek için kullanılır. Bu, aile içi çatışmaları çözmeye, evlilik sorunlarını ele almaya ve daha sağlıklı ilişkiler kurmaya yardımcı olur.
6. Kişisel Gelişim: Psikoterapi, bireylerin kişisel gelişimini teşvik eder. Bu, bireylerin kendi potansiyellerini daha iyi anlamalarına ve hedeflerine ulaşmalarına yardımcı olur.
7. Bağımlılık Tedavisi: Bağımlılık sorunlarıyla mücadelede psikoterapi büyük bir rol oynar. Bağımlılık terapileri, bağımlılığın nedenlerini anlamaya ve bağımlılığı yönetmeye yardımcı olur.
8. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Tedavisi: Psikoterapi, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi travma sonrası durumların tedavisinde kullanılır. Bireyler, travma sonrası deneyimlerini işleyebilir ve iyileşme sürecine katkıda bulunabilirler.
9. Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi: Grup terapisi gibi terapi türleri, sosyal becerilerin geliştirilmesine yardımcı olur. Bireyler, grup içinde iletişim becerilerini pratik yaparlar ve destek sistemleri oluştururlar.
10. Uyku Düzeninin İyileştirilmesi: Bazı terapi türleri, uyku sorunlarının yönetimine yardımcı olabilir. Uyku terapisi, uyku kalitesini artırma ve uyku düzenini düzeltme konularında etkili olabilir.
11. Özgürleşme ve Kendini Gerçekleştirme: İnsan merkezli terapi gibi terapiler, bireylerin kendilerini gerçekleştirmelerini teşvik eder. Bireyler, kendi potansiyellerini daha iyi anlarlar ve daha tatmin edici bir yaşam sürmeye yönlendirilirler.

Psikoterapinin Bireyler Üzerindeki Derin Etkileri

Psikoterapinin faydaları, bireylerin yaşadıkları sorunlarla başa çıkmalarını sağlamanın ötesine geçer ve daha derin, uzun vadeli etkiler yaratır. Bu etkiler hem bireyin iç dünyasında hem de çevresiyle olan ilişkilerinde kendini gösterir. Psikoterapinin bireyler üzerindeki derin etkilerini anlamak, bu tedavi yönteminin ne kadar dönüştürücü olabileceğini gözler önüne serer. Aşağıda, psikoterapinin bireyler üzerindeki uzun vadeli etkileri detaylı bir şekilde ele alınmaktadır:

1. Uzun Vadeli Duygusal İstikrar

Psikoterapi, bireylerin duygusal tepkilerini daha iyi anlamalarını ve yönetmelerini sağlayarak uzun vadeli duygusal istikrar kazanmalarına yardımcı olur. Bu, bireylerin yaşamlarındaki zorluklar karşısında daha dengeli tepkiler vermelerine olanak tanır. Özellikle travmatik deneyimler yaşamış bireyler için psikoterapi, duygusal iyileşmenin kalıcı hale gelmesine ve gelecekte benzer zorluklarla karşılaşıldığında daha sağlam bir duruş sergilemelerine yardımcı olabilir.

2. İçsel Güçlenme ve Özsaygı Artışı

Psikoterapi sürecinde bireyler, kendi içsel kaynaklarını keşfeder ve kullanmayı öğrenir. Bu da kişinin kendine olan güvenini artırır. Özellikle insan odaklı terapi gibi yaklaşımlar, bireylerin özsaygısını yükseltir ve kendi değerlerini daha iyi anlamalarına olanak tanır. Özsaygının artması, bireyin hem kişisel hem de profesyonel yaşamında daha cesur adımlar atmasını ve kendi hedeflerine ulaşmasını sağlar.

3. Bağımlılık ve Olumsuz Alışkanlıkların Üstesinden Gelme

Bağımlılıklar, bireylerin hem zihinsel hem de fiziksel sağlıklarını tehdit eden ciddi sorunlardır. Psikoterapi, madde bağımlılığı, sigara içme, aşırı yeme gibi olumsuz alışkanlıkların üstesinden gelmek için etkili bir yöntem sunar. Bireyler, bu süreçte bağımlılıklarının kökenini keşfeder ve bu zararlı alışkanlıkları nasıl bırakabileceklerini öğrenirler. Özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), bireylerin olumsuz davranış kalıplarını değiştirmelerine yardımcı olarak uzun vadeli başarı sağlar.

4. Duygusal Zekânın Geliştirilmesi

Psikoterapi, bireylerin duygusal zekâlarını geliştirmelerine de katkı sağlar. Duygusal zekâ, bireylerin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularını tanıması ve duygusal durumlara uygun tepkiler vermesini içerir. Psikoterapi sürecinde bireyler, hem kendi duygusal tepkilerini hem de çevrelerindeki insanların duygularını daha iyi anlama becerisi kazanır. Bu da daha sağlıklı sosyal ilişkiler kurulmasına yardımcı olur.

5. Travma Sonrası Büyüme

Travma, bireylerin yaşamlarında derin izler bırakabilir, ancak psikoterapi bu travmatik deneyimlerin bireylerin yaşamlarında olumlu bir dönüşüm yaratmasına da katkıda bulunabilir. Bu sürece “travma sonrası büyüme” adı verilir. Psikoterapi, bireylerin travmalarından ders çıkarmalarına ve bu zorluklar karşısında daha güçlü, daha dirençli bir karakter geliştirmelerine olanak tanır. Travma sonrası büyüme, bireylerin yaşamlarında yeni anlamlar bulmalarına ve daha bilinçli bir yaşam sürmelerine katkıda bulunur.

6. İş ve Sosyal Yaşamda İyileşme

Psikoterapi, sadece bireylerin iç dünyasında değil, aynı zamanda iş ve sosyal yaşamlarında da olumlu etkiler yaratır. Daha iyi duygusal yönetim becerileri kazanan bireyler, iş hayatında daha verimli ve başarılı olabilirler. Ayrıca, terapide öğrenilen iletişim becerileri ve empati geliştirme yetenekleri, bireylerin sosyal ilişkilerini güçlendirir. Bu da hem profesyonel hem de kişisel yaşamda daha tatmin edici ilişkiler kurmalarını sağlar.

Psikoterapi Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

Her ne kadar psikoterapi birçok fayda sağlasa da, süreç boyunca karşılaşılabilecek bazı zorluklar da vardır. Bu zorlukların farkında olmak, bireylerin terapi sürecinden maksimum fayda sağlamalarına yardımcı olabilir.

1. Terapinin Süresi

Psikoterapi, bazen beklenenden daha uzun sürebilir. Özellikle derin duygusal yaralar veya uzun süredir devam eden zihinsel sağlık sorunları olan bireyler için terapi süreci birkaç ay hatta yıllar alabilir. Bireylerin sabırlı olmaları ve terapistleriyle işbirliği içinde çalışmaları, bu sürecin verimli geçmesine katkı sağlar.

2. Uygun Terapist Bulma

Bireyin ihtiyaçlarına en uygun terapisti bulmak da bazen zorlu bir süreç olabilir. Her terapist, farklı bir yaklaşım benimser ve bireyin bu yaklaşıma uygun olup olmadığını değerlendirmek zaman alabilir. Terapi sürecinde güven ve açık iletişim, başarı için kritik faktörlerdir. Bireyin terapistiyle güven ilişkisi kuramaması durumunda terapi süreci verimsiz olabilir.

3. Derin Duyguların Yüzeye Çıkması

Psikoterapi sırasında, bireyler genellikle bastırdıkları duygularla yüzleşmek zorunda kalırlar. Bu süreç bazen rahatsız edici ve zorlayıcı olabilir. Ancak bu duyguların açığa çıkması, iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır. Terapist rehberliğinde bu duygularla sağlıklı bir şekilde başa çıkmak, uzun vadede bireyin duygusal iyileşmesini sağlar.

4. Terapinin Maliyetleri

Psikoterapinin maliyeti, bazı bireyler için önemli bir engel olabilir. Özellikle uzun süreli terapi gerektiren durumlarda, terapi masrafları yükselebilir. Ancak birçok ülkede sigorta şirketleri psikoterapi masraflarını karşılamaktadır ve devlet destekli terapiler de mevcuttur. Ayrıca bazı terapistler, bireylerin ekonomik durumuna göre indirimli seanslar sunmaktadır.

Referanslar:

1. Psikoterapi Türleri: Psikoterapi Nedir? 11 Faydası Nelerdir?
2. Beck, A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. International Universities Press.
3. Rogers, C. R. (1951). Client-centered therapy: Its current practice, implications, and theory. Houghton Mifflin.
4. Freud, S. (1914). On narcissism: An introduction. The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud.
5. Barlow, D. H. (2004). Psychological treatments. American Psychologist, 59(9), 869-878.
6. Linehan, M. M. (1993). Cognitive-behavioral treatment of borderline personality disorder. Guilford Press.
7. Ellis, A. (1962). Reason and emotion in psychotherapy. Lyle Stuart.
8. Wolpe, J. (1958). Psychotherapy by reciprocal inhibition. Stanford University Press.
9. Beck, J. S. (2011). Cognitive behavior therapy: Basics and beyond. Guilford Press.
10. Hayes, S. C., et al. (2006). Acceptance and commitment therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour Research and Therapy, 44(1), 1-25.
11. Perls, F. S., Hefferline, R. F., & Goodman, P. (1951). Gestalt therapy: Excitement and growth in the human personality. Julian Press.
12. Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144-156.
13. Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. Jason Aronson.
14. Yalom, I. D. (1980). Existential psychotherapy. Basic Books.
15. Frank, J. D., & Frank, J. B. (1991). Persuasion and healing: A comparative study of psychotherapy. Johns Hopkins University Press.
16. Foa, E. B., et al. (1999). Efficacy of exposure therapy for PTSD. Journal of Traumatic Stress, 12(2), 267-277.
17. Kazdin, A. E. (2007). Mediators and mechanisms of change in psychotherapy research. Annual Review of Clinical Psychology, 3(1), 1-27.
18. Lambert, M. J. (1992). Implications of outcome research for psychotherapy integration. Journal of Integrative and Eclectic Psychotherapy, 11(4), 123-148.
19. Seligman, M. E. P. (1995). The effectiveness of psychotherapy. American Psychologist, 50(12), 965-974.
20. Wampold, B. E. (2001). The great psychotherapy debate: Models, methods, and findings. Lawrence Erlbaum.
21. Prochaska, J. O., & Norcross, J. C. (2018). Systems of psychotherapy: A transtheoretical analysis. Oxford University Press.
22. Rounsaville, B. J., Carroll, K. M., & Onken, L. S. (2001). A stage model of behavioral therapies research. Clinical Psychology: Science and Practice, 8(2), 133-142.
23. Hofmann, S. G., et al. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427-440.
24. Norcross, J. C. (2011). Psychotherapy relationships that work: Evidence-based responsiveness. Oxford University Press.
25. Lambert, M. J., & Barley, D. E. (2001). Research summary on the therapeutic relationship and psychotherapy outcome. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 38(4), 357-361.
26. Fonagy, P., et al. (2002). What works for whom? A critical review of psychotherapy research. Guilford Press.
27. Shapiro, F. (2001). Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles, protocols, and procedures. Guilford Press.
28. Smith, M. L., Glass, G. V., & Miller, T. I. (1980). The benefits of psychotherapy. American Psychologist, 35(5), 452-460.
29. Westen, D., & Morrison, K. (2001). A multidimensional meta-analysis of treatments for depression. Clinical Psychology Review, 21(3), 349-365.
30. Corey, G. (2017). Theory and practice of counseling and psychotherapy. Cengage Learning.
31. Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
32. Rogers, C. R. (1957). The necessary and sufficient conditions of therapeutic personality change. Journal of Consulting Psychology, 21(2), 95-103.
33. Greenberg, L. S. (2002). Emotion-focused therapy: Coaching clients to work through their feelings. APA.
34. Shedler, J. (2010). The efficacy of psychodynamic psychotherapy. American Psychologist, 65(2), 98-109.
35. https://scholar.google.com/
36. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
37. https://www.researchgate.net/
38. https://www.mayoclinic.org/
39. https://www.nhs.uk/
40. https://www.webmd.com/