Optik Atrofi Belirtileri, Nedenleri, Tanısı, Tedavisi 2

Optik atrofi, optik sinirlerin hasar görmesi sonucunda ortaya çıkan bir durumdur ve genellikle görme kaybına neden olur. Göz sağlığı açısından kritik bir öneme sahip olan optik sinir, retina ile beyin arasında bir köprü görevi görür ve görsel bilgilerin beyne iletilmesini sağlar. Optik sinirin hasar görmesi, beyine iletilen görsel bilginin kalitesini düşürür veya tamamen keser, bu da atrofi ile sonuçlanır. Optik atrofi, farklı nedenlerle ortaya çıkabilir ve ciddi görme kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle, bu hastalığın nedenlerinin, belirtilerinin ve tedavi yöntemlerinin ayrıntılı bir şekilde ele alınması, görme sağlığı açısından son derece önemlidir.

Optik Atrofi Belirtileri, Nedenleri, Tanısı, Tedavisi 2

Optik atrofi, optik sinirin dejenerasyonu olarak tanımlanabilir ve sinirin kademeli olarak bozulmasıyla kendini gösterir. Bu durum, genellikle sinir liflerinin azalması ve miyelin kılıfının hasar görmesi sonucu oluşur. Optik sinirin yapısı oldukça karmaşıktır ve milyonlarca sinir lifi içerir. Bu lifler, retina hücrelerinden aldığı görsel bilgiyi beyne ileten ana iletkenlerdir. Sinir liflerinin herhangi bir hasarı veya kaybı, görme yetisinin bozulmasına yol açar. Özellikle göz sağlığına yönelik farkındalığın artması, atrofi gibi ciddi rahatsızlıkların erken teşhis edilmesi ve tedavi sürecinin hızlandırılmasını sağlayabilir.

Atrofiyi anlamak için, önce gözün nasıl çalıştığını ve optik sinirin görsel bilgiyi nasıl ilettiğini anlamak gerekir. Göz, ışığı retina adı verilen bir katmana odaklar. Retina, bu ışık sinyallerini elektriksel sinyallere dönüştürür ve bu sinyaller daha sonra optik sinir aracılığıyla beyne gönderilir. Beyin bu sinyalleri işler ve görüntüleri oluşturur. Optik sinir, bu süreçte hayati bir rol oynar ve hasar gördüğünde görsel bilgi düzgün bir şekilde işlenemez, bu da bulanık görme, renk körlüğü ve ciddi vakalarda tam körlük gibi sorunlara yol açabilir.

Görme kaybı ve atrofi gibi konular, günümüz dünyasında hala yeterince konuşulmayan ama büyük bir önem taşıyan konular arasında yer alıyor. Göz hastalıkları genellikle sinsi bir şekilde ilerler ve bu durum hastaların rahatsızlıkları fark ettiklerinde çok geç kalmalarına neden olabilir. Bu yazıda, optik atrofinin ne olduğunu, nasıl geliştiğini, kimlerde daha fazla görüldüğünü ve tedavi yöntemlerini detaylandıracağız. Bu rahatsızlığın erken teşhisi ve tedavisiyle ilgili olarak bilinçlenmek, yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Ayrıca, genetik ve çevresel faktörlerin optik atrofi üzerindeki etkilerini de inceleyerek, göz sağlığının korunmasına yönelik önemli bilgiler sunacağız.

Optik Atrofi Nedir?

Optik atrofi, optik sinirin hasar görmesiyle ortaya çıkan bir durumu tanımlar. Sinirin bu hasarı, retina ile beyin arasındaki iletişimi etkileyerek görme kaybına yol açar. Genellikle geri dönüşü olmayan bir durumdur, çünkü sinir lifleri öldüğünde yenilenemezler. Optik sinir, göz ve beyin arasındaki sinyallerin iletiminden sorumlu olduğundan, sinir hasarı, görme alanında boşluklar, bulanık görme ve hatta tam körlük gibi ciddi sorunlara neden olabilir. Optik atrofi tek başına bir hastalık değildir; aksine, altta yatan birçok farklı rahatsızlığın sonucu olarak gelişebilir.

Primer ve sekonder olmak üzere iki ana türe ayrılır. Primer optik atrofi, doğrudan optik sinire yönelik bir travma veya hastalık sonucu gelişir. Sekonder optik atrofi ise, göz içindeki veya beyindeki başka bir patolojinin sonucu olarak gelişir. Primer optik atrofi genellikle genetik nedenlerle ortaya çıkarken, sekonder optik atrofi daha çok enfeksiyonlar, tümörler veya travmalar sonucunda gelişir. Bu nedenle, optik atrofinin doğru bir şekilde sınıflandırılması ve altta yatan nedenin belirlenmesi, tedavi süreci açısından kritik öneme sahiptir.

Optik Atrofi Nedenleri Nelerdir?

Optik Atrofide Genetik Faktörler

Optik atrofinin gelişmesinde en önemli nedenlerden biri genetik faktörlerdir. Genetik yatkınlık, bazı bireylerde optik sinirlerin normalden daha hassas olmasına yol açar ve bu da optik atrofiye karşı daha savunmasız hale getirir. Leber’in Kalıtsal Optik Nöropatisi (LHON), optik atrofiye yol açan en bilinen kalıtsal hastalıklardan biridir. LHON, genellikle genç yaşlarda erkek bireylerde ortaya çıkar ve optik sinirin ani bir şekilde hasar görmesiyle hızlı bir görme kaybına neden olur. Mitozondaki DNA mutasyonları, LHON’un gelişiminde büyük rol oynar. Ayrıca, otozomal dominant optik atrofi gibi diğer genetik hastalıklar da optik sinirin hasarına neden olabilir. Bu tür hastalıklarda, gözlerdeki optik sinirler doğuştan zayıf olabilir ve bu da zamanla görme kaybına yol açabilir.

Genetik optik nöropatilerde, hastalar genellikle çocukluk veya erken ergenlik döneminde görme sorunları yaşamaya başlar. Görme kaybı, her iki gözde de simetrik olabilir ve renk körlüğü de yaygın belirtiler arasındadır. Genetik yatkınlığı olan bireylerin düzenli göz muayeneleri yaptırması ve potansiyel sorunları erken teşhis ettirmesi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir. Ancak, genetik faktörlere bağlı gelişen optik atrofinin tedavi seçenekleri sınırlıdır ve daha çok görme kaybını yönetmeye yönelik tedaviler tercih edilir.

Travmatik Yaralanmaların Optik Atrofiye Etkisi

Optik atrofiye yol açan bir diğer önemli neden travmatik yaralanmalardır. Baş bölgesine veya göze alınan darbeler, optik sinirde ciddi hasara neden olabilir. Özellikle optik sinirin kopması veya zedelenmesi, görme kaybına yol açan en yaygın travma türlerinden biridir. Trafik kazaları, düşmeler veya spor kazaları gibi durumlar optik sinirin hasar görmesine neden olabilir. Bu tür travmalarda sinirin beslenmesi bozulur ve kan akışının kesilmesiyle sinir hücreleri ölür. Sinir hücreleri bir kez öldüğünde, yeniden canlanmaları mümkün değildir ve bu durum geri dönüşü olmayan bir görme kaybıyla sonuçlanabilir.

Travmatik optik nöropati (TON), bu tür yaralanmalar sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. TON, optik sinirin basınç altında kalması veya yaralanması sonucunda aniden veya kademeli olarak görme kaybına neden olabilir. Bu durumda, optik atrofinin gelişimini önlemek için acil müdahale gerekebilir. Steroid tedavisi ve cerrahi müdahale, travmatik yaralanmalarda optik sinirin korunmasına yardımcı olabilir. Ancak, travmatik optik nöropatinin tedavisi zamanında yapılmazsa, sinir hasarı kalıcı hale gelebilir.

Enfeksiyonlar ve İltihaplanmalar

Enfeksiyonlar ve iltihaplanmalar da optik atrofinin gelişiminde önemli bir rol oynar. Özellikle viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, optik sinirlerde iltihaplanmalara yol açarak sinir hasarına neden olabilir. Optik nörit, optik sinirin iltihaplanması olarak bilinen bir durumdur ve optik atrofiye zemin hazırlayan bir faktördür. Optik nörit genellikle viral enfeksiyonlar, multiple skleroz (MS) ve diğer otoimmün hastalıklarla ilişkilendirilir. MS, bağışıklık sisteminin vücudun sinir hücrelerine saldırdığı bir hastalıktır ve optik nöritin en yaygın nedenlerinden biridir. Eğer optik nörit tedavi edilmezse, optik atrofiye dönüşebilir ve kalıcı görme kaybına neden olabilir.

Özellikle herpes virüsü ve Lyme hastalığı gibi enfeksiyonlar optik sinirlerde ciddi hasara yol açabilir. Enfeksiyona bağlı gelişen optik atrofi genellikle hızlı bir şekilde ilerler ve görme kaybı aniden ortaya çıkabilir. Tedavi sürecinde antibiyotikler, antiviral ilaçlar ve kortikosteroidler kullanılarak enfeksiyonun yayılması ve iltihabın kontrol altına alınması sağlanabilir. Ancak, enfeksiyona bağlı sinir hasarı erken dönemde tedavi edilmezse, optik atrofi kalıcı hale gelebilir.

Vasküler Problemler ve Sistemik Hastalıklar

Optik sinirin sağlıklı çalışabilmesi için yeterli miktarda oksijen ve besin maddesi alması gerekir. Optik sinirin kan akışının azalması veya tamamen kesilmesi, sinir hücrelerinin hasar görmesine ve sonuç olarak optik atrofiye neden olabilir. Vasküler problemler, optik atrofinin gelişiminde önemli bir rol oynar. Optik iskemik nöropati (OIN), optik sinirin kan akışının azalması sonucu gelişen bir durumdur. OIN, özellikle yaşlı bireylerde yaygındır ve genellikle diyabet, hipertansiyon gibi sistemik hastalıklarla ilişkilidir. Bu durum, optik sinirin beslenmesini sağlayan damarların tıkanması sonucu ortaya çıkar ve görme kaybına yol açar.

Diyabet, optik atrofinin gelişimini tetikleyen en yaygın sistemik hastalıklardan biridir. Yüksek kan şekeri seviyeleri, optik sinirin kan damarlarına zarar vererek sinirin oksijensiz kalmasına neden olabilir. Benzer şekilde, kontrolsüz hipertansiyon da optik sinirin kan damarlarına baskı yaparak sinirin yeterince beslenememesine ve atrofiye yol açar. Bu nedenle, diyabet ve hipertansiyon gibi sistemik hastalıkların kontrol altına alınması, optik atrofi riskini azaltmada büyük bir öneme sahiptir.

Optik Atrofi Belirtileri ve Teşhisi

Optik atrofinin en belirgin belirtisi, görme kaybıdır. Ancak, bu kayıp aniden ortaya çıkmayabilir; bazen sinsi bir şekilde ilerler ve hastalar görme yetilerindeki azalmanın farkına varana kadar ciddi bir hasar oluşmuş olabilir. Görme kaybı, genellikle görme alanında karanlık veya boş alanlar (skotomlar) şeklinde kendini gösterir. Bu durum, hastaların sadece belirli bölgelerde görme yetilerini kaybetmelerine neden olabilir. Ayrıca, hastalar renkleri algılamakta zorlanabilirler. Renk körlüğü ve renklerin soluk görünmesi, optik sinir hasarının yaygın belirtilerindendir.

Optik atrofi teşhisi için oftalmologlar tarafından bir dizi test yapılır. Göz dibi muayenesi, optik sinirin durumunu değerlendirmek için en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Bu muayene sırasında, optik sinirin soluk ve beyaz renkte olduğu görülürse, optik atrofi teşhisi konabilir. Bunun yanı sıra, görme alanı testi, atrofi nedeniyle oluşan görme kayıplarını belirlemek için kullanılır. Görme keskinliği testi ve renk görme testi de teşhis sürecinin bir parçası olabilir. Daha ileri vakalarda, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve bilgisayarlı tomografi (BT) gibi görüntüleme yöntemleri, optik sinirin durumunu ve hasarın boyutunu değerlendirmek için kullanılabilir.

Optik Atrofi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Optik atrofi tedavisi, altta yatan nedeni ele alarak daha fazla görme kaybını önlemeye ve mevcut görme yetisini korumaya odaklanır. Ancak optik sinirin hasar görmesi durumunda, hasar gören sinir lifleri yenilenemez ve bu nedenle tedavi, kaybolan görme yetisini geri getirmekten çok mevcut durumu korumaya yöneliktir. Optik atrofi tedavisinde kullanılan yaklaşımlar, sinir hasarının nedenine göre değişiklik gösterir.

1. Altta Yatan Nedenin Tedavisi

Optik atrofi, çeşitli hastalıklar veya durumlar sonucunda ortaya çıkabilir. Bu nedenle, altta yatan nedeni tedavi etmek, optik sinir üzerindeki hasarı durdurmada en kritik adımdır. Farklı nedenlere yönelik tedavi yöntemleri şu şekildedir:

• Enfeksiyonlar: Bakteriyel veya viral enfeksiyonlardan kaynaklanan atrofi vakalarında, antibiyotikler veya antiviral ilaçlar kullanılarak enfeksiyonun kontrol altına alınması sağlanır. Enfeksiyon tedavi edilse dahi, sinir hasarı kalıcı olabilir, bu yüzden erken teşhis çok önemlidir. Örneğin, sifiliz veya Lyme hastalığı gibi enfeksiyonlar optik sinirleri etkileyebilir ve uygun tedavi edilmediğinde optik atrofiye neden olabilir.
• Otoimmün Hastalıklar: Otoimmün hastalıklardan kaynaklanan optik atrofi vakalarında, immün sistemin optik sinire saldırmasını durdurmak için bağışıklık baskılayıcı ilaçlar (immünsupresanlar) kullanılır. Özellikle multipl skleroz (MS) gibi hastalıklarda, optik sinirin iltihaplanması (optik nörit) nedeniyle optik atrofi gelişebilir. Steroidler ve diğer immün baskılayıcı tedaviler, inflamasyonu azaltarak optik siniri koruma amacıyla kullanılabilir.
• Vasküler Problemler: Optik sinirin kan akışının azalmasına neden olan vasküler hastalıklar, atrofiye yol açabilir. Bu durumda kan akışını artıran tedavi yöntemleri kullanılır. Örneğin, antikoagülanlar (kan inceltici ilaçlar) veya trombosit agregasyon inhibitörleri ile kan dolaşımı iyileştirilebilir. Diyabet ve hipertansiyon gibi sistemik hastalıklar optik sinir hasarına neden olabileceği için bu hastalıkların yönetimi büyük önem taşır. Diyabet hastalarında kan şekeri kontrolü ve hipertansiyon hastalarında kan basıncını düzenleyici tedaviler uygulanarak optik sinirin korunması sağlanır.

2. Vitamin ve Besin Takviyeleri

Bazı vakalar, özellikle beslenme bozukluklarına veya vitamin eksikliklerine bağlı olarak ortaya çıkabilir. Vitamin eksikliklerinden kaynaklanan optik atrofi, genellikle uygun besin takviyeleri ile tedavi edilebilir. Örneğin, B12 vitamini eksikliği optik sinir hasarına yol açabilir ve bu durumda vitamin takviyesi görme yetisini korumaya yardımcı olabilir. Özellikle alkolik bireylerde ve yetersiz beslenen hastalarda vitamin eksiklikleri riski artırabilir. Bu tip vakalarda B12, B1 (tiamin) ve folik asit gibi vitaminlerin takviyesi önerilir.

• Leber Kalıtsal Optik Nöropatisi (LHON) gibi bazı kalıtsal optik atrofi vakalarında, mitokondriyal disfonksiyon önemli bir rol oynar. Bu vakalarda, mitokondriyi hedefleyen tedavi yöntemleri, örneğin CoQ10 veya idebenon gibi mitokondri destekleyici ilaçlar, potansiyel olarak sinir hasarını yavaşlatabilir. LHON tedavisinde idebenon kullanımı, mitokondriyal enerji üretimini artırarak sinir hücrelerinin korunmasına yardımcı olabilir.

3. Düşük Görme Terapisi (Low Vision Therapy)

Optik atrofi nedeniyle görme yetisini kaybetmiş bireyler için düşük görme terapisi (low vision therapy) önemli bir destek sağlayabilir. Bu terapi, hastaların mevcut görme yetisini en iyi şekilde kullanmalarına ve günlük yaşamda daha bağımsız olmalarına yardımcı olmayı amaçlar. Düşük görme terapisi kapsamında kullanılan bazı araç ve teknikler şunlardır:

• Büyüteçler: Optik atrofi sonucu görme kaybı yaşayan bireyler, büyüteçler kullanarak metinleri veya objeleri daha net bir şekilde görebilirler.
• Kapalı devre televizyon sistemleri (CCTV): Bu cihazlar, metin veya görüntüleri büyüterek televizyon ekranına yansıtır ve hastaların rahat bir şekilde görmelerine olanak tanır.
• Teleskopik gözlükler: Uzak mesafeleri daha net görmek için kullanılan teleskopik gözlükler, optik atrofi nedeniyle görme yetisini kaybetmiş bireyler için faydalı olabilir.

Düşük görme terapisi, bireylerin görme kaybıyla daha iyi başa çıkmalarını sağlarken, aynı zamanda sosyal ve psikolojik destek de sunar. Bu tedavi yöntemi, atrofinin yaşam kalitesi üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmeye yardımcı olabilir.

4. Cerrahi Yöntemler

Optik atrofi tedavisinde cerrahi müdahale genellikle sınırlı bir seçenektir ve optik sinirin hasarını doğrudan onarmak mümkün değildir. Ancak, bazı vakalarda cerrahi müdahale gerekli olabilir. Örneğin:

• Tümörler: Beyindeki veya göz çevresindeki tümörler optik sinire baskı yaparak atrofiye neden olabilir. Bu durumda, tümörün cerrahi olarak çıkarılması sinirin üzerindeki baskıyı hafifletebilir ve görme kaybının ilerlemesini durdurabilir.
• Optik Sinir Dekompresyonu: Bazı travmatik optik nöropati vakalarında, optik sinirin üzerindeki baskıyı hafifletmek amacıyla optik sinir dekompresyonu adı verilen cerrahi bir işlem uygulanabilir. Ancak bu işlem her hasta için uygun değildir ve genellikle sınırlı başarı oranına sahiptir.

5. Kök Hücre Tedavileri ve Gelecekteki Tedavi Yöntemleri

Optik atrofinin tedavisi konusunda gelecekte umut verici gelişmeler arasında kök hücre tedavileri bulunmaktadır. Kök hücre araştırmaları, hasar görmüş optik sinirin yenilenmesi için yeni yollar sunmaktadır. Optik sinirin hasar gören liflerini onarmak veya yenilemek için kök hücrelerin kullanılması, günümüzde deneysel bir aşamada olmasına rağmen, gelecekte görme kaybını geri kazandırma potansiyeline sahip olabilir. Bu tedavi yöntemi, ilerleyen yıllarda daha fazla araştırma ve klinik denemelerle geliştirilmeye devam edilecektir.

Bunun yanında, gen terapisi ve biyomühendislik yaklaşımları da optik sinir onarımı için araştırılan yöntemler arasındadır. Özellikle kalıtsal optik nöropatilerde, gen tedavisi ile hastalığa neden olan mutasyonların düzeltilmesi ve sinirlerin işlevlerini geri kazandırılması hedeflenmektedir. Henüz geniş çapta uygulanmasa da, bu alanlardaki gelişmeler optik atrofi tedavisinde çığır açıcı nitelikte olabilir.

6. Rehabilitasyon ve Psikolojik Destek

Optik atrofi, hastalarda hem fiziksel hem de psikolojik zorluklara yol açabilir. Görme kaybı yaşayan bireyler için rehabilitasyon hizmetleri büyük önem taşır. Rehabilitasyon sürecinde hastalara bağımsız yaşam becerileri kazandırılır ve görme kaybına bağlı sosyal ve psikolojik zorluklarla başa çıkmaları için destek verilir.

Psikolojik destek, hastaların depresyon, anksiyete ve izolasyon gibi duygusal sorunlarla baş etmelerine yardımcı olabilir. Görme kaybı, hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebileceğinden, bu süreçte aile desteği ve profesyonel psikolojik danışmanlık hizmetleri de önemlidir.

Sonuç

Optik atrofi, görme kaybına yol açan ciddi bir sinir hastalığıdır ve genellikle geri dönüşü olmayan bir durumdur. Bu nedenle, optik atrofi nedenlerini, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini bilmek, bu hastalığın yönetimi ve önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Erken teşhis ve tedavi, optik atrofiye bağlı görme kayıplarının önlenmesinde büyük bir fark yaratabilir. Görme yetisinin korunması, yaşam kalitesi üzerinde doğrudan bir etkiye sahip olduğundan, göz sağlığına özen göstermek ve düzenli göz kontrollerini ihmal etmemek önemlidir.

Özellikle kalıtsal yatkınlık söz konusu olduğunda, aile öyküsüne sahip bireylerin daha dikkatli olmaları ve düzenli göz muayenelerinden geçmeleri önerilir. Ayrıca, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, diyabet ve hipertansiyon gibi sistemik hastalıkların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir ve atrofi riskini azaltabilir.

Referanslar:

1. Optik Atrofi Belirtileri, Nedenleri, Tanısı, Tedavisi 2
2. Miller, N. R., & Newman, N. J. (2019). Walsh and Hoyt’s Clinical Neuro-Ophthalmology: The Essentials. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins.
3. Sadun, A. A., & Carelli, V. (2012). Optic Atrophy in Neuro-Ophthalmology. Journal of Neuro-Ophthalmology, 32(2), 76-85.
4. Kidd, D. P., & Newman, N. J. (2018). Neuro-Ophthalmology: Diagnosis and Management. Oxford, UK: Oxford University Press.
5. Glaser, J. S. (2011). Neuro-Ophthalmology. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins.
6. Riordan-Eva, P., & Whitcher, J. P. (2019). Vaughan & Asbury’s General Ophthalmology. New York, NY: McGraw Hill.
7. Behbehani, R. (2007). Clinical Approach to Optic Atrophy. Ophthalmology, 114(10), 1900-1907.
8. Kerrison, J. B., & Newman, S. A. (2011). Genetic Disorders of the Optic Nerve. New York, NY: Springer.
9. Trobe, J. D. (2012). The Neurologic Examination of the Eye: A Practical Guide. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins.
10. Levin, L. A., & Arnold, A. C. (2014). Treatment of Optic Atrophy: Current Approaches and Future Prospects. Journal of Ophthalmology, 127(3), 199-204.
11. Shields, J. A., & Shields, C. L. (2015). Ocular Tumors and Optic Nerve Disorders. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins.
12. Harley, R. D. (2012). Pediatric Ophthalmology. New York, NY: Springer.
13. Duke-Elder, S., & Scott, G. I. (2014). Optic Nerve Disorders and Glaucoma. New York, NY: Springer.
14. Kline, L. B., & Bajandas, F. J. (2017). Neuro-Ophthalmology Review Manual. New York, NY: Springer.
15. Rizzo, J. F., & Lessell, S. (2005). Neuro-ophthalmology: Diagnosis and Management. New York, NY: Elsevier.
16. Ziegler, D. K., & Hoyt, W. F. (2000). Optic Nerve Diseases in Neurology. Journal of Neurology, 247(1), 15-22.
17. Kerrison, J. B., & Newman, S. A. (2011). Optic Neuropathy: Mechanisms and Clinical Applications. New York, NY: Springer.
18. Levin, L. A., & Lessell, S. (2003). Optic Nerve Disorders: Diagnosis and Management. Journal of Ophthalmology, 110(4), 720-727.
19. Sadun, A. A., & Borruat, F. X. (2012). Optic Atrophy and Optic Neuropathies. Handbook of Clinical Neurology, 102, 181-197.
20. You, Y., & Gupta, V. K. (2014). Molecular Insights into Optic Atrophy: Pathogenesis and Therapeutic Strategies. Journal of Neuro-Ophthalmology, 34(2), 153-163.
21. Hoyt, W. F., & Rizzo, J. F. (2010). Optic Nerve and Visual Pathways. New York, NY: Elsevier.
22. https://scholar.google.com/
23. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/