Hamilelikte Ağız ve Diş Sağlığını Etkileyen 4 Ana Faktör

Hamilelik, bir kadının yaşamında fizyolojik, hormonal ve duygusal birçok değişikliği beraberinde getirir. Bu dönemde annenin genel sağlık durumu kadar ağız ve diş sağlığı da büyük önem taşır. Gebelik süresince artan hormon seviyeleri, ağız dokularını etkileyerek diş eti hastalıklarına zemin hazırlayabilir. Diş sağlığının korunması, yalnızca annenin sağlığını değil, bebeğin gelişimini de etkileyebilecek kritik bir faktördür. Erken doğum riski, düşük ağırlıklı doğum gibi komplikasyonlar, hamilelik döneminde diş eti hastalıklarıyla bağlantılı olarak artabilir. Bu nedenle hamilelikte ağız ve diş bakımının ihmal edilmemesi son derece önemlidir.

Hamilelikte Ağız ve Diş Sağlığını Etkileyen 4 Ana Faktör

Gebelik süresince, ağız içinde meydana gelen değişikliklerin başında diş eti hassasiyeti ve kanamaları gelir. Östrojen ve progesteron hormonlarının yükselmesiyle birlikte diş etleri daha savunmasız hale gelir ve gingivit olarak adlandırılan diş eti iltihaplanması sıkça görülür. Bunun yanı sıra sabah bulantıları ve kusma gibi durumlar da ağız içindeki asit seviyesini artırarak diş minesine zarar verebilir. Bu değişimlerin etkisini en aza indirmek için doğru ağız bakım alışkanlıkları geliştirilmelidir.

Hamilelik sürecinde kadınların beslenme alışkanlıkları da diş sağlığı üzerinde doğrudan etkilidir. Tatlı ve karbonhidrat içeriği yüksek yiyeceklerin tüketimi, diş çürüklerine davetiye çıkarabilir. Aynı zamanda, bazı kadınlarda yoğun mide yanmaları ve reflü problemleri görülebilir. Bu durum da ağız içi asit seviyesini yükselterek diş minesini zayıflatır ve çürük oluşumunu hızlandırır. Bu tür sorunlarla baş edebilmek için doğru beslenme planı, düzenli diş kontrolleri ve gerektiğinde profesyonel destek almak büyük önem taşır.

Bilinçli bir ağız ve diş bakımı, hamilelik döneminde oluşabilecek komplikasyonları en aza indirir. Ancak birçok kadın, hamilelikte diş tedavisi yaptırmanın güvenli olup olmadığı konusunda tereddütler yaşayabilir. Diş hekimleri, hamileliğin belirli dönemlerinde tedavi yapılabileceğini ve gerekli önlemler alındığında işlemlerin güvenli olduğunu vurgular. Bu makalede, hamilelik sürecinde ağız ve diş sağlığını korumanın önemi, karşılaşılabilecek sorunlar ve alınması gereken önlemler detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Hamilelikte Ağız ve Diş Sağlığına Genel Bakış

Hamilelik sürecinde vücuttaki hormonal değişiklikler, ağız sağlığını doğrudan etkileyebilir. Özellikle östrojen ve progesteron seviyelerindeki artış, diş eti dokularının daha hassas hale gelmesine ve diş eti iltihabı riskinin artmasına neden olabilir. Hamilelik sırasında diş eti kanaması, şişmesi ve kızarıklık gibi belirtiler sıkça görülür. Bu durum, gebelik gingiviti olarak adlandırılır ve hamile kadınların %60-70’inde ortaya çıkar. Hamilelik gingiviti, tedavi edilmezse daha ciddi diş eti hastalıklarına yol açabilir.

Hamilelikte diş çürükleri de sık karşılaşılan bir diğer problemdir. Artan asit üretimi ve ağızda kuruluk gibi faktörler, diş minesinin zayıflamasına neden olabilir. Ayrıca, hamilelik döneminde artan tatlı tüketimi ve sabah bulantıları gibi durumlar da diş çürüklerine zemin hazırlayabilir. Diş çürükleri, tedavi edilmediği takdirde enfeksiyona yol açabilir ve bu da hem anne hem de bebek için ciddi sağlık sorunları doğurabilir.

Hamilelik süreci, kadınların vücutlarında pek çok fizyolojik ve hormonal değişikliğin meydana geldiği bir dönemdir. Bu değişikliklerin birçoğu, ağız ve diş sağlığı üzerinde doğrudan etkili olabilir. Özellikle östrojen ve progesteron hormonlarındaki artış, diş etlerinin daha hassas hale gelmesine neden olur. Diş etlerinde meydana gelen bu değişiklikler, diş eti iltihabının (gingivitis) gelişmesine zemin hazırlayabilir. Gebelik gingiviti, hamile kadınların büyük bir kısmında görülür ve genellikle diş eti şişliği, kızarıklık ve kanama gibi belirtilerle kendini gösterir. Hamilelik sürecinde bu durumu göz ardı etmek, daha ileri seviyede diş eti hastalıklarına yol açabilir ve hem annenin hem de bebeğin sağlığını riske atabilir.

Hamilelikte diş çürükleri de önemli bir sorun olarak ortaya çıkabilir. Mide bulantıları ve kusmalar, diş minesi üzerinde asidik bir ortam oluşturarak diş çürümelerine neden olabilir. Ayrıca, hamilelik döneminde artan karbonhidrat tüketimi ve tatlı isteği de diş çürüklerine katkıda bulunur. Diş çürükleri tedavi edilmediğinde, enfeksiyon riski artar ve bu enfeksiyonlar anne karnındaki bebek üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Bu nedenle, hamilelik sürecinde diş çürüklerini önlemek için düzenli diş fırçalama ve diş ipi kullanımı gibi ağız hijyeni uygulamaları büyük önem taşır.

Daha ciddi bir ağız sağlığı problemi olan periodontitis, gebelik gingivitinin tedavi edilmemesi durumunda ortaya çıkabilir. Periodontitis, diş eti dokusunu ve dişlerin çevresindeki kemiği etkileyen ciddi bir enfeksiyondur. Bu enfeksiyon, sadece anne adayının sağlığını tehdit etmekle kalmaz, aynı zamanda erken doğum ve düşük doğum ağırlığı gibi ciddi gebelik komplikasyonlarına da neden olabilir. Hamilelik sürecinde periodontitisin önlenmesi ve tedavisi, hem anne adayının ağız sağlığını korumak hem de sağlıklı bir gebelik süreci geçirmek için kritik öneme sahiptir. Bu nedenle, hamile kadınların düzenli diş hekimi kontrollerini aksatmaması ve herhangi bir ağız sağlığı probleminde derhal profesyonel yardım alması önerilir.

Hamilelikte Diş Eti Hastalıkları ve Karşılaşılan Yaygın Ağız Sağlığı Problemleri

Hamilelik döneminde anne adaylarının yaşadığı hormonal değişiklikler, ağız ve diş sağlığı üzerinde önemli etkiler yaratabilir. Bu dönemde en sık karşılaşılan ağız sağlığı problemleri arasında gebelik gingiviti, diş çürükleri, periodontitis, hamilelik tümörü ve ağız kuruluğu yer alır. Bu bölümde, her bir problemi daha detaylı bir şekilde ele alacağız.

1. Gebelik Gingiviti (Diş Eti İltihabı)

Gebelik gingiviti, hamilelik sırasında en sık görülen ağız sağlığı problemlerinden biridir. Hamile kadınların %60-70’inde görülür ve genellikle ikinci trimesterde başlar, üçüncü trimesterde ise belirtileri şiddetlenebilir. Bu durum, diş etlerinde kızarıklık, şişlik, hassasiyet ve kanama gibi belirtilerle kendini gösterir.

• Belirtiler: Diş etlerinde şişme, kızarıklık, hassasiyet ve kanama en yaygın belirtiler arasındadır. Özellikle diş fırçalama veya diş ipi kullanımı sırasında kanama görülebilir.
• Nedenleri: Gebelik sürecinde artan östrojen ve progesteron hormonları, diş etlerinin kan akışını artırarak diş eti dokusunun daha hassas olmasına neden olur. Bu durum, plak birikimine bağlı iltihaplanma riskini artırır.
• Tedavi ve Önleme: Hamilelikte gingivitin önlenmesi için günlük ağız bakımı büyük önem taşır. Günde en az iki kez diş fırçalamak ve diş ipi kullanmak, plak birikimini engeller. Diş hekimine düzenli ziyaretler de erken teşhis ve tedavi açısından önemlidir.

2. Hamilelikte Diş Çürüğü

Hamilelikte diş çürükleri de sıkça karşılaşılan bir diğer ağız sağlığı problemidir. Bu durumun birkaç nedeni vardır:

• Mide Asidi: Sabah bulantıları ve kusmalar, mide asidinin ağıza gelmesine neden olabilir. Bu asit, diş minesine zarar vererek diş çürüklerine yol açabilir.
• Artan Karbonhidrat Tüketimi: Hamilelik sırasında artan tatlı isteği ve karbonhidrat tüketimi, ağızda plak oluşumunu artırır. Plak, diş çürüklerinin en büyük nedenlerinden biridir.
• Ağız Kuruluğu: Hamilelik döneminde yaşanan hormonal değişiklikler, tükürük salgısının azalmasına ve ağız kuruluğuna neden olabilir. Tükürük, ağızdaki asitleri nötralize ederek dişlerin korunmasına yardımcı olur. Tükürük eksikliği, dişlerin çürümesini kolaylaştırır.

Diş çürüklerinin önlenmesi için düzenli diş temizliği, dengeli beslenme ve bol su tüketimi önerilir. Ayrıca, sabah bulantıları sonrası ağız suyla çalkalanmalı, asit etkisini azaltmak için diş fırçalamadan önce en az 30 dakika beklenmelidir.

• Nedenleri: Hamilelikte değişen beslenme alışkanlıkları, özellikle şekerli yiyeceklerin sık tüketilmesi, diş çürüklerine yol açabilir. Sabah bulantıları ve kusmalar, ağız içi asit seviyesini artırarak diş minesini zayıflatır.
• Belirtiler: Diş çürükleri erken aşamalarda ağrı yapmayabilir, ancak ilerleyen dönemlerde dişte hassasiyet, ağrı ve renk değişimi görülebilir.
• Önleme: Diş çürüklerinin önlenmesi için şekerli yiyeceklerin tüketimi sınırlandırılmalı, her yemekten sonra dişler fırçalanmalı ve ağız çalkalama alışkanlığı edinilmelidir.

3. Diş Eti Çekilmesi ve Periodontitis (İleri Diş Eti Hastalığı)

Periodontitis, gebelik gingivitinin tedavi edilmediği durumlarda ortaya çıkabilen ciddi bir diş eti hastalığıdır. Diş eti iltihabı dişlerin destek dokularına ve kemik yapısına yayılarak daha ciddi bir enfeksiyona dönüşebilir. Periodontitis, diş etlerinin çekilmesine, dişlerin gevşemesine ve en sonunda diş kaybına neden olabilir.

• Nedenleri: Tedavi edilmeyen hamilelik gingiviti, diş eti çekilmesine ve periodontitis olarak adlandırılan ileri diş eti hastalığına dönüşebilir. Bu durumda dişleri çevreleyen kemik dokusu zarar görebilir.
• Belirtiler: Diş eti çekilmesi, dişlerde gevşeme, diş eti kanaması, ağız kokusu ve iltihaplanma görülebilir.
• Tedavi: Periodontitis durumunda diş hekimine başvurularak derin diş temizliği (kök yüzeyi temizliği) gibi işlemler uygulanmalıdır. Tedavi edilmeyen periodontitis, diş kaybına yol açabilir.

4. Hamilelik Tümörü (Granuloma Gravidarum)

Hamilelik tümörü, tıbbi olarak “granuloma gravidarum” olarak bilinir ve hamile kadınların yaklaşık %5’inde görülen iyi huylu bir diş eti büyümesidir. Bu tümör, genellikle diş etlerinde ortaya çıkar ve kırmızı, morumsu renkte, yumuşak ve ağrısız bir kitle olarak kendini gösterir. Hamilelik tümörü genellikle ikinci trimesterde gelişir ve doğumdan sonra kendiliğinden kaybolur.

• Belirtiler: Hamilelikte bazı kadınlarda diş eti üzerinde kırmızı, yumuşak, genellikle ağrısız kitleler oluşabilir. Bu kitleler genellikle ikinci trimesterde ortaya çıkar ve hamilelik tümörü olarak adlandırılır.
• Nedenleri: Hormon değişiklikleri ve lokal tahriş bu oluşumlara zemin hazırlar. Plak birikimi de tümör gelişiminde önemli bir faktördür.
• Tedavi: Hamilelik tümörleri genellikle zararsızdır ve doğumdan sonra kendiliğinden kaybolur. Ancak büyük veya rahatsızlık veren kitleler cerrahi müdahale ile alınabilir.

5. Ağız Kuruluğu (Xerostomia)

Ağız kuruluğu, hamilelikte sık karşılaşılan bir diğer ağız sağlığı problemidir. Bu durum, ağızda yeterli tükürük üretilmemesi sonucu ortaya çıkar ve ağız içinde rahatsızlık yaratabilir. Ağız kuruluğu, diş çürükleri, ağız kokusu ve diş eti hastalıkları riskini artırır çünkü tükürük, ağızdaki bakterileri ve asitleri nötralize ederek dişleri koruyan önemli bir rol oynar.

• Nedenleri: Hamilelikte artan sıvı ihtiyacı ve hormonal değişiklikler, tükürük üretimini azaltarak ağız kuruluğuna yol açabilir.
• Belirtiler: Ağızda kuruluk hissi, yanma, dilde kuruma ve ağız kokusu en yaygın belirtilerdir.
• Tedavi: Gün boyunca bol su içmek, şekersiz sakız çiğnemek ve alkol içermeyen ağız çalkalama suları kullanmak ağız kuruluğunu hafifletebilir.

6. Reflü ve Asit Erozyonu

• Nedenleri: Gebelikte yaygın olarak görülen mide yanması ve reflü, mide asidinin ağıza gelmesine ve diş minesinin aşınmasına yol açar.
• Belirtiler: Asit erozyonu sonucunda dişlerde hassasiyet gelişebilir. Diş minesi inceldikçe sıcak, soğuk veya tatlı yiyeceklere karşı ağrı hissi artar.
• Önleme: Kusma veya reflü sonrası ağızın su ile çalkalanması asit etkisini azaltır. Ayrıca, yemeklerden sonra süt veya yoğurt gibi asidi nötralize edici gıdalar tüketmek de faydalıdır.

7. Ağız Kokusu (Halitozis)

• Nedenleri: Ağız kokusu genellikle diş eti iltihabı, çürükler, ağız kuruluğu ve mide problemlerine bağlı olarak ortaya çıkar. Hamilelikte hormonal değişiklikler ve beslenme alışkanlıkları da ağız kokusunu artırabilir.
• Önleme: Günlük ağız bakımı, düzenli diş temizliği ve sağlıklı beslenme, ağız kokusunun önlenmesine yardımcı olur. Ağız kokusu devam ederse altta yatan başka bir sağlık sorununun olup olmadığı araştırılmalıdır.

8. Sabur (Dil Üzerinde Bakteri Plakları)

• Nedenleri: Hamilelikte ağız içi bakteri dengesi değişebilir ve dil üzerinde bakteri plakları birikebilir. Bu durum genellikle ağız hijyenine yeterince özen gösterilmediğinde ortaya çıkar.
• Belirtiler: Dil üzerinde beyaz veya sarımsı bir tabaka, ağız kokusu ve tat değişikliği sık görülen belirtilerdir.
• Önleme ve Tedavi: Dil temizleyiciler kullanarak dil üzerindeki plaklar düzenli olarak temizlenmelidir.

Hamilelikte Ağız ve Diş Sağlığını Etkileyen Faktörler

1. Hormon Değişiklikleri ve Diş Eti Problemleri

• Hamilelik sürecinde artan östrojen ve progesteron seviyeleri, diş etlerini daha savunmasız hale getirir.
• Gingivit (hamilelik diş eti iltihabı), diş eti şişmesi, kızarıklık ve kanama ile kendini gösterir.
• Tedavi edilmediğinde diş eti iltihapları, periodontitis gibi daha ciddi diş eti hastalıklarına dönüşebilir.

2. Sabah Bulantıları ve Kusma

• Sabah bulantıları nedeniyle kusma, mide asidinin ağıza gelmesine neden olur ve diş minesine zarar verebilir.
• Ağız içindeki asitlerin nötralize edilmesi için kusma sonrasında hemen suyla çalkalama önerilir.

3. Beslenme Alışkanlıklarının Değişmesi

• Hamilelikte aşırı tatlı ve karbonhidrat tüketimi, diş çürüğü riskini artırır.
• Yeterli kalsiyum ve D vitamini alımı, diş sağlığını korumak açısından kritik öneme sahiptir.

4. Reflü ve Mide Yanması

• Reflü, diş minesi aşınmasına yol açarak çürük riskini artırır.
• Asitli gıdalardan uzak durmak ve yatmadan önce yemek yememek, reflüyü kontrol altında tutmaya yardımcı olur.

Hamilelikte Diş Sorunlarının Anne ve Bebek Üzerindeki Etkileri

• Erken Doğum Riski: Diş eti hastalıkları, erken doğum riskini artırabilir. Yapılan araştırmalar, periodontitis hastalığı olan kadınlarda erken doğum oranlarının daha yüksek olduğunu göstermektedir.
• Düşük Doğum Ağırlığı: Hamilelikte diş problemleri, bebeğin düşük doğum ağırlığı ile dünyaya gelme olasılığını artırabilir.
• Enfeksiyon Riski: Diş enfeksiyonlarının tedavi edilmemesi, bakterilerin kana karışmasına ve annenin genel sağlığının bozulmasına yol açabilir.

Hamilelikte Ağız ve Diş Sağlığını Korumak İçin Alınması Gereken Önlemler

Hamilelik döneminde ağız ve diş sağlığını korumak için bazı basit ama etkili önlemler alınabilir. Bunlar, hem annenin hem de bebeğin sağlığını korumak açısından önemlidir.

1. Düzenli Diş Hekimi Kontrolleri: Hamilelik sürecinde diş hekimi kontrolleri aksatılmamalıdır. Diş hekimi, gebelik sırasında ortaya çıkabilecek ağız sağlığı sorunlarını erken teşhis ederek gerekli önlemleri alabilir. Ayrıca, diş temizliği ve tedavi işlemleri gebelik süresince güvenle yapılabilir.
2. Doğru Diş Fırçalama ve Diş İpi Kullanımı: Dişler, günde en az iki kez fluorid içeren diş macunu ile fırçalanmalıdır. Ayrıca, diş ipi kullanımı diş aralarında biriken plakların temizlenmesine yardımcı olur. Diş fırçalama sonrası ağız çalkalama suyu kullanmak da faydalıdır.
3. Dengeli Beslenme: Hamilelik döneminde dengeli beslenme, hem ağız sağlığı hem de genel sağlık için büyük önem taşır. Şekerli ve asitli yiyeceklerden kaçınmak, diş çürüklerini önlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca, kalsiyum ve D vitamini açısından zengin gıdalar tüketmek diş ve kemik sağlığını destekler.
4. Mide Asidine Karşı Önlemler: Sabah bulantıları sırasında mide asidinin dişlere zarar vermesini önlemek için bulantı sonrası ağız suyla çalkalanmalı ve dişler hemen fırçalanmamalıdır. Bunun yerine, diş fırçalamadan önce en az 30 dakika beklenmelidir.
5. Şekerli Gıdalardan Kaçınma: Hamilelikte artan tatlı isteğine karşı direnmek zor olabilir, ancak şekerli gıdalar diş çürüklerine zemin hazırlar. Şekerli yiyeceklerin tüketimini sınırlamak, ağız sağlığını korumada önemli bir rol oynar.
6. Diş Hekimi ile İşbirliği: Hamilelik sürecinde herhangi bir ağız sağlığı sorunu yaşandığında hemen diş hekimi ile iletişime geçilmelidir. Diş hekimi, gebelik süresince güvenle yapılabilecek tedavi yöntemleri hakkında bilgi verebilir.

Hamilelikte Diş Eti Hastalıklarının Riskleri ve Komplikasyonları

• Erken Doğum: Diş eti hastalıkları, inflamasyonun yayılmasına bağlı olarak erken doğum riskini artırabilir.
• Düşük Doğum Ağırlığı: Araştırmalar, periodontitis ile düşük doğum ağırlığı arasında bağlantı olduğunu göstermektedir.
• Preeklampsi: Hamilelikte yüksek tansiyon ve proteinüri ile karakterize preeklampsi, diş eti iltihapları ile ilişkilendirilmiştir.
• Ağız Enfeksiyonlarının Yayılması: Diş enfeksiyonları tedavi edilmezse kana karışarak annenin sağlığını tehdit edebilir.

Hamilelikte Diş Tedavisi Güvenli mi?

Hamilelik sırasında diş tedavisinin güvenliği konusunda birçok anne adayı endişe duymaktadır. Ancak, diş tedavisi hamilelik boyunca güvenli bir şekilde yapılabilir. Özellikle ikinci trimester, diş tedavisi için en uygun dönem olarak kabul edilir. İlk trimesterde bebeğin organ gelişimi başladığından ve üçüncü trimesterde rahatsızlıklar artabileceğinden, diş tedavileri bu dönemlerde mümkün olduğunca ertelenmelidir. Bununla birlikte, acil durumlarda her dönemde diş tedavisi yapılabilir.

Lokal anestezi, hamilelik sırasında güvenle kullanılabilir. Ancak, hamilelik süresince röntgen çekiminden kaçınılması önerilir. Eğer zorunluysa, karın bölgesi koruyucu bir önlükle örtülmelidir. Diş hekimi, hamilelik süresince kullanılabilecek ilaçlar konusunda da anne adayını bilgilendirecektir.

Sonuç

Hamilelik, ağız ve diş sağlığı açısından dikkat gerektiren bir dönemdir. Bu süreçte, hormonal değişikliklerin ağız sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek için düzenli diş hekimi kontrolleri ve iyi bir ağız hijyeni rutini şarttır. Ayrıca, beslenme alışkanlıklarına dikkat etmek ve diş hekiminin önerilerine uymak, hem annenin hem de bebeğin sağlığını korumada kritik bir rol oynar. Unutulmamalıdır ki, ağız ve diş sağlığı, genel sağlığın ayrılmaz bir parçasıdır ve hamilelik sürecinde bu konuda daha da özenli olunmalıdır.

Referanslar:

1. Hamilelikte Ağız ve Diş Sağlığını Etkileyen 4 Ana Faktör
2. American Dental Association. “Oral Health During Pregnancy.” 2019.
3. Boggess, K. A. “Maternal Oral Health in Pregnancy.” Obstetrics & Gynecology Clinics, 2010.
4. Offenbacher, S. et al. “Periodontal Disease and Pregnancy Outcomes.” Journal of Periodontology, 2001.
5. Xiong, X. et al. “Periodontal Disease and Adverse Pregnancy Outcomes.” Obstetrics and Gynecology, 2006.
6. Silk, H. “Oral Health in Pregnancy.” American Family Physician, 2008.
7. Laine, M. A. “Effect of Pregnancy on Periodontal and Dental Health.” Acta Odontologica Scandinavica, 2002.
8. American College of Obstetricians and Gynecologists. “Oral Health Care During Pregnancy.” 2013.
9. Chambrone, L. et al. “Evidence of Periodontal Treatment and Pregnancy Outcomes.” American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2011.
10. Jeffcoat, M. K. et al. “Periodontal Infection and Preterm Birth.” American Journal of Obstetrics and Gynecology, 2001.
11. Muramatsu, Y. et al. “Hormonal Regulation of Gingival Tissue in Pregnancy.” Endocrinology Review, 2012.
12. Marchi, K. S. et al. “Dental Care Utilization Among Pregnant Women.” Journal of Public Health Dentistry, 2010.
13. Yeo, B. K. et al. “Gingivitis During Pregnancy and Oral Hygiene.” Journal of Clinical Periodontology, 2007.
14. U.S. Department of Health and Human Services. “Oral Health and Pregnancy.” Report, 2018.
15. World Health Organization. “Pregnancy and Oral Health Guidelines.” 2020.
16. Sanz, M. et al. “Periodontitis and Systemic Diseases.” Journal of Clinical Periodontology, 2013.
17. Davenport, E. et al. “Maternal Periodontitis and Birth Weight.” American Journal of Public Health, 2002.
18. Hujoel, P. “Oral Health and Pregnancy Outcomes.” Journal of Dental Research, 2009.
19. Nabet, C. et al. “Pregnancy, Oral Health, and Adverse Outcomes.” Journal of Epidemiology & Community Health, 2010.
20. Gaffield, M. L. et al. “Oral Health during Pregnancy: An Analysis of Information on Maternal and Child Health.” Journal of Maternal and Child Health, 2001.
21. Han, Y. W. et al. “Fusobacterium nucleatum Induces Premature and Term Stillbirths in Mice.” Infection and Immunity, 2004.
22. Santos-Pereira, S. A. et al. “Chronic Periodontitis and Preterm Labor in Brazilian Women.” Journal of Clinical Periodontology, 2007.
23. Pitiphat, W. et al. “Periodontitis and Risk of Preeclampsia.” Journal of Epidemiology, 2008.
24. George, A. et al. “Oral Health Status, Knowledge, and Behaviors of Pregnant Women.” Journal of Public Health Dentistry, 2013.
25. Dasanayake, A. P. “Poor Periodontal Health as a Risk Factor for Low Birth Weight.” Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 1998.
26. Al Habashneh, R. et al. “The Association between Periodontal Disease and Preterm Birth and Low Birth Weight.” Journal of Contemporary Dental Practice, 2008.
27. López, N. J. et al. “Periodontal Therapy Reduces the Rate of Preterm Low Birth Weight in Women with Pregnancy-Associated Gingivitis.” Journal of Periodontology, 2005.
28. Tarannum, F., & Faizuddin, M. “Effect of Periodontal Therapy on Pregnancy Outcome in Women Affected by Periodontitis.” Journal of Periodontology, 2007.
29. Eke, P. I. et al. “Risk Assessment for Periodontal Disease.” Journal of Periodontology, 2012
30. https://scholar.google.com/
31. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
32. https://www.researchgate.net/
33. https://www.mayoclinic.org/
34. https://www.nhs.uk/
35. https://www.webmd.com/