Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi)

95 / 100

Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi); bazı sosyal durumlarda gergin hissetmek normaldir. Örneğin bir randevuya çıkmak ya da sunum yapmak midenizde kelebekler uçuşması hissine neden olabilir. Ancak sosyal fobi olarak da adlandırılan sosyal kaygı bozukluğunda, günlük etkileşimler önemli düzeyde kaygıya, öz bilince ve utanmaya neden olur çünkü başkaları tarafından incelenmekten veya olumsuz bir şekilde yargılanmaktan korkarsınız.

Sağlık Bilgisi İçeriği

Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi)

Sosyal anksiyete bozukluğunda korku ve kaygı hayatınızı bozabilecek kaçınmalara yol açar. Şiddetli stres ilişkilerinizi, günlük rutinlerinizi, işinizi, okulunuzu veya diğer aktivitelerinizi etkileyebilir. Sosyal anksiyete bozukluğu kronik bir zihinsel sağlık sorunu olabilir, ancak psikoterapide başa çıkma becerilerini öğrenmek ve ilaç almak, güven kazanmanıza ve başkalarıyla etkileşim yeteneğinizi geliştirmenize yardımcı olabilir.

Sosyal Anksiyete Bozukluğu Belirtileri

Belirli durumlardaki utangaçlık veya rahatsızlık hissi, özellikle çocuklarda mutlaka sosyal kaygı bozukluğunun belirtileri değildir. Sosyal durumlardaki konfor düzeyleri kişilik özelliklerine ve yaşam deneyimlerine bağlı olarak değişmektedir. Bazı insanlar doğal olarak içine kapanıktır, bazıları ise daha dışa dönüktür.

Günlük sinirliliğin aksine, sosyal anksiyete bozukluğu; ilişkilere, günlük rutinlere, işe, okula veya diğer aktivitelere müdahale eden korku, endişe ve kaçınmayı içerir. Sosyal anksiyete bozukluğu genellikle ergenlik çağının başlarından ortalarına kadar başlar, ancak bazen daha küçük çocuklarda veya yetişkinlerde de başlayabilir.

Duygusal ve Davranışsal Belirtiler

Sosyal anksiyete bozukluğunun belirti ve semptomları şunları içerebilir:

Olumsuz olarak yargılanabileceğiniz durumlardan korkma
Kendinizi utandırmaktan veya küçük düşürmekten endişe edin
Yabancılarla etkileşimde bulunma veya konuşma konusunda yoğun korku
Başkalarının endişeli göründüğünüzü fark edeceğinden korkun
Kızarma, terleme, titreme veya sesin titremesi gibi utanmanıza neden olabilecek fiziksel belirtilerden korkma
Utanma korkusuyla bir şeyler yapmaktan veya insanlarla konuşmaktan kaçınmak
İlgi odağı olabileceğiniz durumlardan kaçınma
Korkulan bir aktivite veya olay beklentisiyle duyulan kaygı
Sosyal durumlarda yoğun korku veya kaygı
Performansınızın analizi ve sosyal bir durum sonrasında etkileşimlerinizdeki kusurların belirlenmesi
Sosyal bir durum sırasında yaşanan olumsuz bir deneyimden olabilecek en kötü sonuçların beklenmesi

Çocuklar için, yetişkinlerle veya akranlarıyla etkileşime girme konusundaki kaygı, ağlama, öfke nöbetleri geçirme, ebeveynlere yapışma veya sosyal durumlarda konuşmayı reddetme yoluyla gösterilebilir.

Performans türü sosyal kaygı bozukluğu, topluluk önünde konuşurken veya performans sergilerken yoğun korku ve kaygı yaşamanız, ancak diğer daha genel sosyal durumlarda yaşamamanızdır.

Fiziksel Belirtiler

Fiziksel belirti ve semptomlar bazen sosyal anksiyete bozukluğuna eşlik edebilir ve şunları içerebilir:

Kızarma
Hızlı nabız
titriyor
Terlemek
Mide rahatsızlığı veya mide bulantısı
Nefesinizi yakalamakta zorluk çekiyorsanız
Baş dönmesi veya baş dönmesi
Zihninin boşaldığını hissetmek
Kas gerginliği

Yaygın Sosyal Durumlardan Kaçınmak

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere, sosyal kaygı bozukluğunuz varsa, yaygın, günlük deneyimlere katlanmak zor olabilir:

Tanımadığınız kişilerle veya yabancılarla etkileşimde bulunmak
Partilere veya sosyal toplantılara katılmak
İşe veya okula gitmek
Konuşmaları başlatma
Göz teması kurmak
Flört
İnsanların zaten oturduğu bir odaya girmek
Öğeleri mağazaya iade etme
Başkalarının önünde yemek yemek
Umumi tuvaleti kullanmak

Sosyal anksiyete bozukluğu belirtileri zamanla değişebilir. Hayatınızda çok fazla değişiklik, stres veya taleple karşı karşıya kalırsanız alevlenebilirler. Kaygı yaratan durumlardan kaçınmak kısa vadede kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlasa da, tedavi görmezseniz kaygınızın uzun vadede devam etmesi muhtemeldir.

Ne zaman doktora görünmeli

Utanç, endişe veya paniğe neden olacağı için normal sosyal durumlardan korkuyorsanız ve bunlardan kaçınıyorsanız doktorunuza veya bir ruh sağlığı uzmanına görünün.

Sosyal Fobi Nedenleri

Diğer birçok akıl sağlığı durumu gibi, sosyal kaygı bozukluğu da muhtemelen biyolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Olası nedenler şunları içerir:

Kalıtsal özellikler. Anksiyete bozuklukları ailelerde görülme eğilimindedir. Ancak bunun ne kadarının genetik, ne kadarının öğrenilmiş davranışlardan kaynaklanabileceği tam olarak belli değil.
Beyin yapısı. Beyindeki amigdala (uh-MIG-duh-luh) adı verilen bir yapı, korku tepkisinin kontrolünde rol oynayabilir. Amigdalası aşırı aktif olan kişilerde korku tepkisi daha yüksek olabilir ve bu da sosyal durumlarda kaygının artmasına neden olabilir.
Çevre. Sosyal kaygı bozukluğu öğrenilmiş bir davranış olabilir; bazı insanlar hoş olmayan veya utanç verici bir sosyal durumun ardından ciddi kaygı geliştirebilirler. Ayrıca, sosyal kaygı bozukluğu ile sosyal durumlarda kaygılı davranışlara model olan veya çocuklarına karşı daha fazla kontrolcü veya aşırı korumacı davranan ebeveynler arasında da bir ilişki olabilir.

Risk Faktörleri

Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli faktörler sosyal anksiyete bozukluğu geliştirme riskini artırabilir:

Aile öyküsü. Biyolojik ebeveynleriniz veya kardeşleriniz bu duruma sahipse, sosyal anksiyete bozukluğu geliştirme olasılığınız daha yüksektir.
Olumsuz deneyimler. Alay edilmeye, zorbalığa, reddedilmeye, alay edilmeye veya aşağılanmaya maruz kalan çocuklar sosyal kaygı bozukluğuna daha yatkın olabilir. Ayrıca aile çatışması, travma veya istismar gibi hayattaki diğer olumsuz olaylar da bu bozuklukla ilişkilendirilebilir.
Mizaç. Yeni durumlarla veya insanlarla karşılaştıklarında utangaç, ürkek, içine kapanık veya çekingen davranan çocuklar daha büyük risk altında olabilir.
Yeni sosyal veya iş talepleri. Sosyal anksiyete bozukluğu belirtileri genellikle gençlik yıllarında başlar ancak yeni insanlarla tanışmak, topluluk önünde konuşma yapmak veya önemli bir iş sunumu yapmak ilk kez belirtileri tetikleyebilir.
Dikkat çeken bir görünüme veya duruma sahip olmak. Örneğin Parkinson hastalığına bağlı yüzdeki şekil bozuklukları, kekemelik veya titreme, bazı kişilerde öz farkındalık hissini artırabilir ve sosyal kaygı bozukluğunu tetikleyebilir.

Komplikasyonlar

Tedavi edilmediği takdirde sosyal kaygı bozukluğu hayatınızı kontrol edebilir. Kaygılar işe, okula, ilişkilere veya hayattan zevk almaya engel olabilir. Bu bozukluk aşağıdakilere neden olabilir:

Kendine güvensiz
İddialı olma sorunu
Olumsuz kendi kendine konuşma
Eleştiriye aşırı duyarlılık
Zayıf sosyal beceriler
İzolasyon ve zor sosyal ilişkiler
Düşük akademik ve istihdam başarısı
Çok fazla alkol içmek gibi madde bağımlılığı
İntihar veya intihar girişimleri

Diğer anksiyete bozuklukları ve diğer bazı zihinsel sağlık bozuklukları, özellikle majör depresif bozukluk ve madde bağımlılığı sorunları sıklıkla sosyal anksiyete bozukluğuyla birlikte ortaya çıkar.

Önleme

Bir kişinin kaygı bozukluğu geliştirmesine neyin sebep olacağını tahmin etmenin bir yolu yoktur, ancak kaygılıysanız belirtilerin etkisini azaltmak için adımlar atabilirsiniz:

Erken yardım alın. Diğer birçok zihinsel sağlık durumu gibi kaygının da beklerseniz tedavisi daha zor olabilir.
Bir günlük tutun. Kişisel yaşamınızı takip etmek, sizin ve ruh sağlığı uzmanınızın, strese neyin neden olduğunu ve neyin daha iyi hissetmenize yardımcı olduğunu belirlemenize yardımcı olabilir.
Hayatınızdaki öncelikleri belirleyin. Zamanınızı ve enerjinizi dikkatli bir şekilde yöneterek kaygıyı azaltabilirsiniz. Keyif aldığınız şeyleri yaparak vakit geçirdiğinizden emin olun.
Sağlıksız madde kullanımından kaçının. Alkol ve uyuşturucu kullanımı ve hatta kafein veya nikotin kullanımı kaygıya neden olabilir veya daha da kötüleşebilir. Bu maddelerden herhangi birine bağımlıysanız, bırakmak sizi kaygılandırabilir. Kendi başınıza sigarayı bırakamıyorsanız, sağlık uzmanınıza başvurun veya size yardımcı olacak bir tedavi programı veya destek grubu bulun.

Teşhis

Sağlık hizmeti sağlayıcınız, kaygınıza başka koşulların neden olup olmadığını veya başka bir fiziksel veya zihinsel sağlık bozukluğunun yanı sıra sosyal kaygı bozukluğunuzun da olup olmadığını belirlemek isteyecektir.

Sağlık hizmeti sağlayıcınız aşağıdakilere dayanarak bir teşhis belirleyebilir:

Herhangi bir tıbbi durumun veya ilacın anksiyete semptomlarını tetikleyip tetikleyemeyeceğini değerlendirmeye yardımcı olacak fizik muayene
Belirtilerinizin tartışılması, bunların ne sıklıkta ve hangi durumlarda ortaya çıktığı
Sizi endişelendirip endişelendirmediğini görmek için durumların bir listesini gözden geçirin
Sosyal kaygı belirtileri hakkında öz bildirim anketleri
Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-5) listelenen kriterler

Sosyal anksiyete bozukluğu için DSM-5 kriterleri şunları içerir:

Olumsuz olarak yargılanabileceğinizi, utanabileceğinizi veya aşağılanabileceğinizi düşündüğünüz için belirli sosyal durumlar hakkında kalıcı, yoğun korku veya endişe
Kaygı yaratan sosyal durumlardan kaçınmak veya bunlara yoğun korku veya kaygıyla katlanmak
Durumla orantısız olan aşırı kaygı
Günlük yaşamınıza müdahale eden kaygı veya sıkıntı
Tıbbi bir durum, ilaç ya da madde bağımlılığı ile daha iyi açıklanamayan korku ya da kaygı

Sosyal Anksiyete Bozukluğu Tedavisi

Tedavi, sosyal anksiyete bozukluğunun günlük yaşamdaki işlevsellik yeteneğinizi ne kadar etkilediğine bağlıdır. Sosyal anksiyete bozukluğunun en yaygın tedavisi psikoterapiyi (psikolojik danışmanlık veya konuşma terapisi olarak da bilinir) veya ilaçları veya her ikisini birden içerir.

Psikoterapi

Psikoterapi, sosyal anksiyete bozukluğu olan çoğu insanda semptomları iyileştirir. Terapide kendinizle ilgili olumsuz düşünceleri nasıl tanıyacağınızı ve değiştireceğinizi öğrenir ve sosyal durumlarda güven kazanmanıza yardımcı olacak beceriler geliştirirsiniz.

Bilişsel davranışçı terapi (BDT) anksiyete için en etkili psikoterapi türüdür ve bireysel veya grup halinde uygulandığında eşit derecede etkili olabilir.

Maruz kalmaya dayalı BDT’de, en çok korktuğunuz durumlarla yüzleşmek için yavaş yavaş çalışırsınız. Bu, başa çıkma becerilerinizi geliştirebilir ve kaygıya neden olan durumlarla başa çıkma güvenini geliştirmenize yardımcı olabilir. Sosyal becerilerinizi geliştirmek ve başkalarıyla ilişkilerde rahatlık ve güven kazanmak için beceri eğitimine veya rol oynamaya da katılabilirsiniz. Sosyal durumlara maruz kalma pratiği yapmak endişelerinizi gidermede özellikle yararlıdır.

İlaçlarda ilk tercih

Çeşitli ilaç türleri mevcut olmasına rağmen, seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) genellikle sosyal kaygının kalıcı semptomları için denenen ilk ilaç türüdür. Sağlık uzmanınız paroksetin (Paxil) veya sertralin (Zoloft) reçete edebilir.

Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörü (SNRI) venlafaksin (Effexor XR) de sosyal anksiyete bozukluğu için bir seçenek olabilir.

Yan etki riskini azaltmak için, sağlık uzmanınız size düşük dozda ilaçla başlayabilir ve reçetenizi kademeli olarak tam doza çıkarabilir. Belirtilerinizin gözle görülür şekilde iyileşmesi birkaç haftadan birkaç aya kadar tedavi gerektirebilir.

Diğer ilaçlar

Sağlık uzmanınız ayrıca sosyal kaygı belirtileri için aşağıdakiler gibi başka ilaçlar da reçete edebilir:

Diğer antidepresanlar. Sizin için en etkili ve en az yan etkiye sahip olanı bulmak için birkaç farklı antidepresan denemek zorunda kalabilirsiniz.
Anti-anksiyete ilaçları. Benzodiazepinler (benzoe-die-AZ-uh-peens) kaygı düzeyinizi azaltabilir. Çoğunlukla hızlı etki etmelerine rağmen alışkanlık oluşturucu ve sakinleştirici olabilirler, bu nedenle genellikle yalnızca kısa süreli kullanım için reçete edilirler.
Beta engelleyiciler. Bu ilaçlar epinefrinin (adrenalin) uyarıcı etkisini bloke ederek çalışır. Kalp atış hızını, kan basıncını, kalp çarpıntısını, sesin ve uzuvların titremesini azaltabilirler. Bu nedenle, konuşma yapmak gibi belirli bir duruma ilişkin semptomları kontrol etmek için seyrek olarak kullanıldığında en iyi sonucu verebilirler. Sosyal anksiyete bozukluğunun genel tedavisi için önerilmezler.

Ona bağlı kal

Tedavi hızlı bir şekilde işe yaramazsa pes etmeyin. Birkaç hafta veya ay boyunca psikoterapide ilerleme kaydetmeye devam edebilirsiniz. Kaygınızı yönetmenize yardımcı olacak yeni beceriler öğrenmek zaman alır. Ve durumunuz için doğru ilacı bulmak biraz deneme yanılma gerektirebilir.

Bazı kişilerde sosyal anksiyete bozukluğunun belirtileri zamanla azalabilir ve ilaç tedavisi kesilebilir. Bazılarının hastalığın nüksetmesini önlemek için yıllarca ilaç alması gerekebilir.

Tedaviden en iyi şekilde yararlanmak için tıbbi veya terapi randevularınıza uyun, kaygı duymanıza neden olan sosyal durumlara yaklaşmak için hedefler belirleyerek kendinize meydan okuyun, ilaçları belirtildiği gibi alın ve durumunuzdaki herhangi bir değişiklik hakkında sağlık uzmanınızla konuşun.

Alternatif tıp

Anksiyete tedavisi olarak çeşitli bitkisel ilaçlar araştırılmıştır, ancak sonuçlar karışıktır. Herhangi bir bitkisel ilaç veya takviyeyi almadan önce, bunların güvenli olduğundan ve aldığınız ilaçlarla etkileşime girmeyeceğinden emin olmak için sağlık ekibinizle konuşun.

Yaşam Tarzı ve Ev İlaçları

Sosyal anksiyete bozukluğu genellikle bir tıp uzmanının veya kalifiye bir psikoterapistin yardımını gerektirse de, semptomları tetiklemesi muhtemel durumlarla başa çıkmak için bu tekniklerden bazılarını deneyebilirsiniz:

Stres azaltma becerilerini öğrenin.
Düzenli olarak fiziksel egzersiz yapın veya fiziksel olarak aktif olun.
Yeterli uyku almak.
Sağlıklı ve dengeli bir diyet yiyin.
Alkolden kaçının.
Kafeini sınırlayın veya kafeinden kaçının.
Yanında kendinizi rahat hissettiğiniz insanlara ulaşarak sosyal ortamlara katılın.

Küçük adımlarla pratik yapın

İlk olarak, hangi durumların en çok kaygıya neden olduğunu belirlemek için korkularınızı göz önünde bulundurun. Daha sonra bu aktiviteleri, sizde daha az kaygı uyandırana kadar yavaş yavaş uygulayın. Bunaltıcı olmayan durumlarda günlük veya haftalık hedefler belirleyerek küçük adımlarla başlayın. Ne kadar çok pratik yaparsanız, o kadar az kaygılı hissedersiniz.

Bu durumları uygulamayı düşünün:

Halka açık bir ortamda yakın bir akrabanız, arkadaşınız veya tanıdığınız ile yemek yiyin.
Kasıtlı olarak göz teması kurun ve başkalarıyla selamlaşmaya karşılık verin veya ilk merhaba diyen siz olun.
Birine iltifat et.
Bir öğeyi bulmanıza yardımcı olması için bir perakende satış elemanından yardım isteyin.
Bir yabancıdan yol tarifi alın.
Başkalarına ilgi gösterin; örneğin evleri, çocukları, torunları, hobileri veya seyahatleri hakkında sorular sorun.
Plan yapmak için bir arkadaşınızı arayın.

Sosyal durumlara hazırlanın

İlk başta, endişeli hissettiğinizde sosyal olmak zorlayıcıdır. Başlangıçta ne kadar zor ya da acı verici görünse de belirtilerinizi tetikleyen durumlardan kaçınmayın. Bu tür durumlarla düzenli olarak karşılaşarak başa çıkma becerilerinizi geliştirmeye ve güçlendirmeye devam edeceksiniz.

Bu stratejiler sizi tedirgin eden durumlarla yüzleşmeye başlamanıza yardımcı olabilir:

Örneğin, hakkında konuşabileceğiniz ilginç hikayeleri belirlemek için güncel olayları okuyarak sohbete hazırlanın.
Kendinizde beğendiğiniz kişisel niteliklere odaklanın.
Gevşeme egzersizleri yapın.
Stres yönetimi tekniklerini öğrenin.
Gerçekçi sosyal hedefler belirleyin.
Korktuğunuz utanç verici durumların gerçekte ne sıklıkla meydana geldiğine dikkat edin. Korktuğunuz senaryoların genellikle gerçekleşmediğini fark edebilirsiniz.
Utanç verici durumlar meydana geldiğinde, kendinize duygularınızın geçeceğini ve onlar geçene kadar onlarla başa çıkabileceğinizi hatırlatın. Çevrenizdeki çoğu insan ya düşündüğünüz kadar fark etmez, umursamaz ya da sandığınızdan daha bağışlayıcıdır.

Sinirlerinizi sakinleştirmek için alkol kullanmaktan kaçının. Geçici olarak işe yaramış gibi görünebilir, ancak uzun vadede kendinizi daha da endişeli hissetmenize neden olabilir.

Referanslar:

Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi)

Sağlık Bilgisi Paylaş !