Afazi Tedavisi: 6 Belirtisi, Nedenleri Ve Teşhisi

Afazi, beyin hasarı sonucu ortaya çıkan ve kişinin dil ve konuşma yetilerini etkileyen nörolojik bir bozukluktur. Bu durum, genellikle inme veya kafa travması gibi olaylar sonrasında meydana gelir ve kişinin konuşma, anlama, okuma ve yazma gibi dil becerilerini olumsuz yönde etkiler. Bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürürken, sosyal, duygusal ve mesleki alanlarda büyük zorluklar yaratır. Dil ve konuşma becerilerinin kaybı, bireylerin kendilerini ifade etme yeteneklerini sınırladığı için, afazi hastalarının ve yakınlarının yaşamlarını derinden etkileyen bir durumdur.

Afazi Tedavisi: 6 Belirtisi, Nedenleri Ve Teşhisi

Tek tip bir bozukluk değildir ve farklı alt türleri bulunur. Bu türler, beyin hasarının yeri ve şiddetine bağlı olarak değişir. Örneğin, Broca afazisi, kişinin konuşma üretimini zorlaştırırken, anlama yetisi genellikle korunur. Wernicke afazisi ise anlama bozukluğu ile karakterizedir ve hastalar genellikle anlamlı cümleler kuramazlar. Global afazi ise hem anlama hem de konuşma yeteneğini büyük ölçüde etkileyen en ağır formdur. Her tür, farklı bir tedavi ve rehabilitasyon süreci gerektirir ve bu süreçler, afazinin türüne ve şiddetine göre özelleştirilir.

Afazi tanısı konulan bireylerin, yalnızca dil ve konuşma yetilerinde değil, aynı zamanda sosyal ve duygusal alanlarda da önemli zorluklar yaşadığı bilinmektedir. Konuşma terapisi, hastaların dil becerilerini yeniden kazanması ve günlük yaşamlarını daha bağımsız bir şekilde sürdürebilmeleri için hayati öneme sahiptir. Ancak, tedavi süreci uzun ve zorludur; bu süreç, hastanın yaşı, genel sağlık durumu, beyin hasarının boyutu ve rehabilitasyon sürecine katılım düzeyi gibi birçok faktörden etkilenir. Bu nedenle, afazi tedavisinde multidisipliner bir yaklaşım benimsenmesi oldukça önemlidir.

Farkındalık yaratmak ve bu alandaki bilimsel gelişmeleri takip etmek, hem hastalar hem de sağlık profesyonelleri için büyük önem taşır. Afazinin yol açtığı iletişim sorunları, bireylerin sosyal yaşantılarını büyük ölçüde etkileyebilir ve psikolojik olarak da zorlayıcı bir süreç oluşturabilir. Bu yazıda, afazinin ne olduğu, nedenleri, türleri, teşhis ve tedavi yöntemleri, yaşam kalitesine etkileri ve başa çıkma stratejileri detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Ayrıca, yapılan son araştırmalar ve gelecekteki tedavi olanakları da tartışılacaktır.

Afazi Nedir?

Afazi, beyindeki dil ve konuşma merkezlerini etkileyen nörolojik bir bozukluk olarak tanımlanır ve genellikle beynin sol yarımküresindeki hasarlar sonucunda ortaya çıkar. Bu durum, bireyin konuşma, anlama, okuma ve yazma gibi dil becerilerinde zorluk yaşamasına neden olabilir. Genellikle inme (felç), kafa travmaları, tümörler veya beyin enfeksiyonları gibi nedenlerle meydana gelir. Dil becerilerindeki bozulma, beynin hangi bölgesinin etkilendiğine ve hasarın boyutuna bağlı olarak farklılık gösterebilir. Örneğin, Broca afazisi, konuşma üretiminde zorluklara yol açarken; Wernicke afazisi, konuşulan veya yazılı dilin anlaşılmasında güçlüklerle ilişkilidir.

Afazinin etkileri bireyden bireye değişiklik gösterebilir ve günlük iletişim becerileri üzerinde ciddi etkiler yaratabilir. Bazı bireylerde yalnızca belirli kelimeleri hatırlamakta zorluk yaşanırken, diğerlerinde tam bir konuşma kaybı görülebilir. Kişinin zeka seviyesiyle ilgili bir problem değildir; dil kullanma yetisinin zayıflamasıyla ilgilidir. Bu durum, bireylerin sosyal ve duygusal yaşamlarını da etkileyebilir ve iletişim kuramamak hayal kırıklığına, izolasyona veya özgüven kaybına yol açabilir. Tedavi sürecinde, dil terapisi ve rehabilitasyon çalışmaları ile iletişim becerilerinin yeniden kazanılması hedeflenir ve kişinin yaşam kalitesini artırmaya yönelik bir yaklaşım benimsenir.

Afazi Belirtileri

Bireyin dil yetilerini etkileyen bir durumdur ve belirtileri, beynin hangi kısmının etkilendiğine ve hasarın şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Afazi belirtileri genellikle şu başlıklar altında ele alınabilir:

1. Konuşma ile İlgili Belirtiler

Afazinin en yaygın belirtilerinden biri, konuşma yetisinde görülen bozulmalardır:

• Anlama güçlüğü: Basit cümleleri anlamakta zorlanma, konuşulanları yanlış yorumlama.
• Kelime bulma zorluğu (anomi): Konuşma sırasında uygun kelimeyi bulamama veya sık sık duraklama.
• Yanlış kelimeler kullanma (parafazi): Kelime yerine yanlış bir kelime kullanma; örneğin, “masa” demek isterken “sandalye” demek.
• Akıcı olmayan konuşma: Kısa, kopuk ve çaba gerektiren konuşma yapısı (örneğin Broca afazisinde görülebilir).
• Anlamsız veya saçma konuşma: Akıcı ancak anlamsız bir şekilde konuşma (örneğin Wernicke afazisinde rastlanabilir).

2. Yazma ile İlgili Belirtiler

Yalnızca konuşmayı değil, yazılı iletişimi de etkileyebilir:

• Kelimeleri doğru yazamama veya yanlış harfler kullanma.
• Yazılı cümlelerde dilbilgisel hatalar yapma.
• Yazılı anlatımda fikirlerini açıkça ifade edememe.

3. Okuma ile İlgili Belirtiler

Okuma yeteneğinde belirgin zorluklar ortaya çıkabilir:

• Basit metinleri okurken anlamakta zorlanma.
• Kelimeleri doğru bir şekilde tanıyamama veya yanlış telaffuz etme.
• Yazılı talimatları takip edememe.

4. Anlama ile İlgili Belirtiler

Afazik bireylerde dilin algılanması ve anlaşılması da ciddi şekilde etkilenebilir:

• Karmaşık veya uzun cümleleri anlamakta güçlük.
• Hızlı konuşmaları takip edememe.
• Sözel talimatları yanlış anlamaya bağlı olarak uygun yanıt verememe.

5. Sosyal ve Duygusal Belirtiler

Bireyin sosyal yaşamında da belirgin etkiler yaratır:

• Kendini ifade edememe nedeniyle yaşanan stres ve hayal kırıklığı.
• Sosyal geri çekilme, özgüven kaybı veya iletişim kurma isteksizliği.
• Çevresindekilerle ilişkilerde bozulmalar.

6. Afazinin Türüne Göre Belirtiler

Afazinin farklı türleri spesifik belirtilerle karakterize edilir:

• Broca Afazisi: Akıcı olmayan konuşma, dilbilgisi hataları, sınırlı kelime dağarcığı.
• Wernicke Afazisi: Akıcı ancak anlamsız konuşma, anlamada ciddi zorluklar.
• Global Afazi: Hem anlama hem de ifade etme becerisinde ciddi bozulma.
• Anomik Afazi: Kelime bulma zorluğu, anlama genelde korunmuş.

Afazi Nedenleri

Afazi, beynin dil ve iletişim becerilerini kontrol eden alanlarındaki hasar nedeniyle ortaya çıkan bir dil bozukluğudur. Bu durumun başlıca nedenleri arasında inme, travmatik beyin hasarı, tümörler, enfeksiyonlar ve nörodejeneratif hastalıklar bulunur. Afazi nedenleri, genellikle beynin hangi bölgesinin ve ne ölçüde etkilendiğine bağlı olarak farklılaşır. Aşağıda bu nedenler detaylı bir şekilde ele alınmıştır:

1. İnme (Serebrovasküler Olaylar)

Afazinin en yaygın nedeni inmeler olarak kabul edilir. İnme sırasında, beynin bir bölgesine olan kan akışı kesilir veya azalır, bu da oksijen ve besin yetersizliğine yol açarak beyin hücrelerinin ölmesine neden olur.

• İskemik İnme: Beyne giden damarların tıkanması sonucu meydana gelir ve afaziye sıkça neden olur.
• Hemorajik İnme: Beyinde kanamanın oluşması durumudur ve genellikle daha şiddetli hasarlara yol açar.

İnme, özellikle sol hemisferdeki Broca ve Wernicke bölgelerini etkilediğinde konuşma ve anlama becerileri ciddi şekilde zarar görür.

2. Travmatik Beyin Hasarı (TBH)

Başın şiddetli bir darbe alması veya kafatasının delinmesi durumunda beyin dokusunda hasar meydana gelebilir. Bu tür hasarlar, afaziye neden olabilecek beyin bölgelerinde yaygın veya odaklanmış zararlara yol açabilir. Trafik kazaları, düşmeler, spor yaralanmaları ve şiddet olayları travmatik beyin hasarının yaygın sebepleridir.

3. Beyin Tümörleri

Beyinde büyüyen tümörler, özellikle dil ve konuşma becerilerini yöneten bölgelere baskı yaptığında veya bu bölgeleri işgal ettiğinde afaziye neden olabilir. Tümörün büyüme hızı, türü (iyi huylu veya kötü huylu) ve konumu, dil fonksiyonlarını etkileyen semptomların şiddetini belirler.

4. Enfeksiyonlar

Beyin dokusunu etkileyen enfeksiyonlar da yol açabilir.

• Menenjit: Beyni çevreleyen zarların iltihaplanmasıdır ve dil becerilerini etkileyebilir.
• Ensefalit: Beyin dokusunun iltihaplanması sonucu ortaya çıkar ve dil merkezlerinde kalıcı hasara neden olabilir.

Bu tür enfeksiyonların neden olduğu hasar, genellikle hızlı müdahale edilmezse kalıcı afaziyle sonuçlanabilir.

5. Nörodejeneratif Hastalıklar

Afazi, özellikle birincil ilerleyici afazi (BİA) gibi dil odaklı nörodejeneratif hastalıkların bir belirtisi olabilir. Bu hastalıklar genellikle yaşlı bireylerde görülür ve zamanla dil becerilerinin giderek bozulmasına neden olur. Alzheimer hastalığı, frontotemporal demans ve diğer benzer rahatsızlıklar bu tür afaziye yol açabilir.

6. Hipoksi veya Anoksi (Oksijen Eksikliği)

Beynin oksijensiz kalması (örneğin, kalp durması veya boğulma gibi durumlarda) sonucunda dil fonksiyonlarını kontrol eden bölgelerde hasar oluşabilir. Bu tür hasar, beynin oksijen eksikliğine maruz kalma süresine bağlı olarak geri döndürülemez hale gelebilir.

7. Cerrahi Müdahaleler

Beyin ameliyatları sırasında dil merkezlerinin kazara hasar görmesi, afazinin beklenmedik bir nedeni olabilir. Bu durum, genellikle beyin tümörlerini çıkarmak veya epilepsi cerrahisi sırasında meydana gelir.

8. Toksik ve Metabolik Faktörler

Ağır metal zehirlenmesi (kurşun, cıva gibi), alkol veya uyuşturucu kullanımı, karaciğer veya böbrek yetmezliği gibi metabolik durumlar da beyinde dil işlevlerini etkileyen hasara yol açabilir.

9. Genetik ve Doğumsal Nedenler

Her ne kadar genellikle edinsel bir durum olarak kabul edilse de, bazı nadir durumlarda doğumsal nedenlerle ortaya çıkabilir. Beyindeki doğumsal anomaliler veya genetik sendromlar, çocukluk çağında dil becerilerinin gelişimini engelleyebilir.

Afazi, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilen karmaşık bir dil bozukluğudur. Nedeni ne olursa olsun, erken teşhis ve uygun tedavi, bu sorun ile mücadelede hayati önem taşır. İnme gibi hızlı gelişen nedenlerden kaynaklanan afazilerde acil tıbbi müdahale, hastanın dil ve konuşma becerilerinin korunması açısından kritik rol oynar.

Komplikasyonlar

İletişim hayatınızın büyük bir parçası olduğu için bu hastalık çok sayıda yaşam kalitesi sorunu yaratabilir. İletişim zorluğu aşağıdakileri etkileyebilir:

• İş
• İlişkiler
• Günlük fonksiyon

İstek ve ihtiyaçları ifade etmede zorluk, utanç, hayal kırıklığı, izolasyon ve depresyonla sonuçlanabilir. Hareket etmede zorluk, hafıza ve düşünmede sorunlar gibi başka sorunlar da birlikte ortaya çıkabilir.

Afazi Teşhisi

Afazinin teşhisi, bireyin dil yetilerinde yaşadığı zorlukların tam olarak anlaşılmasını ve uygun tedavi planının oluşturulmasını sağlayan çok aşamalı bir süreçtir. Teşhis, genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve nörologlar, dil terapistleri ve psikologlar gibi uzmanların iş birliğini içerir. Bu süreçte kullanılan yöntemler, bireyin dil işleme becerilerindeki bozulmaları tanımlamaya yönelik çeşitli test ve değerlendirmeleri içerir.

1. Tıbbi Geçmiş ve Fiziksel Muayene

Teşhis süreci, öncelikle hastanın tıbbi geçmişinin incelenmesiyle başlar. Bu aşamada şu unsurlar değerlendirilir:

• Geçirilmiş inme, beyin travması veya tümör gibi nörolojik bir olayın varlığı.
• Dil becerilerindeki bozulmaların ne zaman ve nasıl başladığı.
• Eşlik eden diğer nörolojik belirtiler (örneğin, motor veya duyusal bozukluklar).

Fiziksel muayene sırasında özellikle nörolojik sistem değerlendirilir. Beyin hasarının konumu ve şiddetini anlamak için görüntüleme yöntemlerine başvurulur.

2. Görüntüleme Teknikleri

Afazinin nedenini ve beyindeki etkilediği alanları belirlemek amacıyla tıbbi görüntüleme yöntemleri kullanılır:

• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Beyindeki lezyonları ve hasarı tespit etmek için sıklıkla tercih edilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Özellikle daha detaylı bir analiz için kullanılabilir. MRG, inme sonrası beyindeki yapısal değişiklikleri ve kan akışını değerlendirmek için yararlıdır.
• Fonksiyonel Görüntüleme Teknikleri: Pozitron Emisyon Tomografisi (PET) ve fonksiyonel MRG (fMRG), dil işleme sırasında hangi beyin bölgelerinin aktif olduğunu göstermek için kullanılabilir.

3. Dil ve İletişim Değerlendirmesi

Afazi teşhisinin temel bileşenlerinden biri, hastanın dil ve iletişim becerilerinin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme, genellikle aşağıdaki unsurları içerir:

• Anlama: Basit ve karmaşık yönergeleri takip etme becerisi.
• Konuşma Üretimi: Spontan konuşma, kelime bulma ve sözcükleri doğru telaffuz etme yeteneği.
• Okuma ve Yazma: Metinleri anlama, yazılı ifade becerisi.
• Dil Akıcılığı: Konuşmanın akıcılığı, ritmi ve doğru sözcük kullanımı.

Bu değerlendirmelerde Boston Tanılama Afazi Sınavı (BDAE) veya Batı Afazi Sınavı (WAB) gibi standardize edilmiş testler kullanılabilir.

4. Psikolojik ve Nöropsikolojik Testler

Afazi teşhisinde bilişsel süreçlerin de değerlendirilmesi önemlidir. Özellikle bellek, dikkat ve yürütücü işlevler gibi becerilerin analizi, dil bozukluklarının diğer bilişsel zorluklarla ilişkili olup olmadığını anlamaya yardımcı olur.

5. Hasta ve Aile ile Görüşme

Hasta ve ailesiyle yapılan görüşmeler, afazinin günlük yaşam üzerindeki etkisini anlamada kritik öneme sahiptir. Bu görüşmelerde şu bilgiler elde edilir:

• Hastanın iletişim becerilerindeki bozulmaların günlük yaşamı nasıl etkilediği.
• Hastanın sosyal bağlamda iletişim kurma becerileri.
• Aile üyelerinin desteği ve hastanın bakımındaki rolleri.

6. Diferansiyel Teşhis

Afazi teşhisinde, benzer belirtiler gösteren diğer nörolojik ve psikiyatrik durumların dışlanması gerekir. Örneğin:

• Demans
• Apraxia (hareket bozuklukları)
• Disartri (konuşma bozuklukları)

7. Sonuç ve Teşhis Raporu

Tüm bu değerlendirmeler tamamlandıktan sonra, uzmanlar afazinin tipi ve şiddeti hakkında bir teşhis koyar. Afazi tipleri (örneğin, Broca, Wernicke, iletim veya global afazi) beyin hasarının yerine ve dil becerilerindeki spesifik bozulmalara göre sınıflandırılır. Sonuçlar, bireyin ihtiyaçlarına göre uyarlanmış bir tedavi planının temelini oluşturur.

Afazi Tedavisi

Afazi tedavisi, bireyin konuşma, anlama, okuma ve yazma becerilerindeki kayıpları telafi etmek veya yeniden kazandırmak için uygulanır. Tedavi süreci bireyselleştirilmiş bir yaklaşımla planlanır ve çeşitli disiplinlerden uzmanların katılımını gerektirir.

1. Tedaviye Başlama ve İlk Değerlendirme

• İlk Değerlendirme Süreci: Bireyin dil becerilerindeki eksikliklerin belirlenmesi, bilişsel durumun değerlendirilmesi ve bireysel ihtiyaçların tespiti.
• Tedavi Planı Geliştirme: Tedavi hedeflerinin belirlenmesi ve aile ile iş birliği içinde bir tedavi yol haritası oluşturulması.

2. Afazi Türüne Göre Tedavi Yöntemleri

• Akıcı Afazi Tedavisi: Anlama becerilerini geliştirmeye ve ifade etme netliğini artırmaya yönelik çalışmalar.
• Akıcı Olmayan Afazi Tedavisi: Kelime bulma ve cümle yapılandırma gibi temel dil becerilerinin kazandırılması.
• Küresel Afazi Tedavisi: Anlamaya ve iletişim kurmaya yönelik temel becerilerin yeniden kazandırılması.

3. Konuşma ve Dil Terapisi

• Terapi Teknikleri:
  • Melodik Entonasyon Terapisi (MIT): Müziği ve ritmi kullanarak sözel iletişim becerilerini geliştirme.
  • Kelime Tekrarı ve İsimlendirme Çalışmaları: Sözcük bulma becerilerini artırma.
  • Gruplama ve Cümle Tamamlama: Cümle oluşturma becerilerini güçlendirme.
• Teknoloji Destekli Terapiler:
  • Tablet uygulamaları ve bilgisayar yazılımları ile desteklenen terapiler.
  • Sanal gerçeklik tabanlı uygulamalar.

4. Aile Katılımı ve Eğitimi

• Ailenin Tedaviye Dahil Edilmesi: Aile üyelerinin tedavi sürecine aktif olarak katılmasının önemi.
• Evde Destekleyici Faaliyetler:
  • Günlük konuşma alıştırmaları.
  • Dil oyunları ve hafıza çalışmaları.

5. Rehabilitasyon Süreci

• Fiziksel ve Psikolojik Destek: Afazi ile ilişkili duygusal zorlukların ele alınması.
• Sosyal Rehabilitasyon: Bireyin sosyal çevresiyle yeniden iletişim kurma becerilerini geliştirme.
• Grup Terapileri: Afazi hastalarının birbirleriyle deneyimlerini paylaşarak motivasyon kazanmalarını sağlama.

6. Farmakolojik ve Cerrahi Yöntemler

• Afazi tedavisinde kullanılan ilaçların etkinliği ve sınırları.
• Nadiren uygulanan cerrahi müdahaleler.

7. Yeni ve Yenilikçi Yaklaşımlar

• Nöroteknolojik Gelişmeler:
  • Beyin-makine arayüzleri.
  • Nörostimülasyon teknikleri (örn. transkraniyal manyetik stimülasyon).
• Yapay Zeka Destekli Uygulamalar: Hastaların konuşma ve dil becerilerini geliştirmek için kullanılan yapay zeka tabanlı sistemler.

8. Tedavi Başarısını Etkileyen Faktörler

• Afazinin türü ve şiddeti.
• Bireyin yaşı ve genel sağlık durumu.
• Erken müdahalenin rolü.
• Aile desteği ve motivasyonun tedavi üzerindeki etkileri.

9. Sonuç ve Öneriler

Afazi tedavisi uzun soluklu ve sabır gerektiren bir süreçtir. Bireyselleştirilmiş tedavi yöntemleri, multidisipliner yaklaşımlar ve aile katılımı tedavi başarısını artırır. Teknolojik yenilikler ve araştırmalar, tedavi yöntemlerini sürekli geliştirme potansiyeli taşımaktadır.

Başa Çıkma ve Destek

Afazili İnsanlar

Hastaysanız aşağıdaki ipuçları başkalarıyla iletişim kurmanıza yardımcı olabilir:

• Afazi olduğunuzu ve bunun ne olduğunu açıklayan bir kart taşıyın.
• Önemli kişilerle nasıl iletişim kuracağınıza dair kimlik ve bilgi taşıyın.
• Yanınızda her zaman bir kalem ve küçük bir kağıt parçası bulundurun.
• Kısayol olarak çizimleri, diyagramları veya fotoğrafları kullanın.
• Hareketleri kullanın veya nesneleri işaret edin.

Aile ve Arkadaşlar

Aile üyeleri ve arkadaşlar, o kişiyle iletişim kurarken aşağıdaki ipuçlarından yararlanabilir:

• Cümlelerinizi basitleştirin ve hızınızı yavaşlatın.
• Konuşmaları başlangıçta bire bir tutun.
• Kişiye yanıt vermesi için zaman tanıyın.
• Cümleleri tamamlamayın veya hataları düzeltmeyin, ancak amaçlanan anlamdan emin değilseniz soru sormanızda bir sakınca yoktur. Örneğin, “Meyve suyu istediğini mi söylüyorsun?” diye sorabilirsiniz.
• Ortamdaki rahatsız edici gürültüyü azaltın.
• Kağıt ve kurşun kalem veya tükenmez kalemleri hazır bulundurun.
• Bir şeyi açıklamaya yardımcı olacak bir anahtar kelime veya kısa bir cümle yazın.
• Kişinin konuşmalarına yardımcı olacak kelimeler, resimler ve fotoğraflardan oluşan bir kitap oluşturmasına yardımcı olun.
• Anlaşılmadığınız durumlarda çizimler veya jestler kullanın.
• Kişiyi mümkün olduğunca konuşmaya dahil edin.
• Anlayıp anlamadığınızı kontrol edin veya tartıştığınız konuyu özetleyin.

Referanslar:

1. Afazi Tedavisi: 6 Belirtisi, Nedenleri Ve Teşhisi
2. Kiran, S., & Thompson, C. K. (2019). Neuroplasticity of language networks in aphasia: Advances, updates, and future challenges. Frontiers in Neurology, 10, 295.
3. Pulvermüller, F., & Berthier, M. L. (2008). Aphasia therapy on a neuroscience basis. Neuropsychological Rehabilitation, 18(6), 709–733.
4. Dronkers, N. F., Plaisant, O., Iba-Zizen, M. T., & Cabanis, E. A. (2007). Paul Broca’s historic cases: High resolution MR imaging of the brains of Leborgne and Lelong. Brain, 130(6), 1432–1441.
5. Hillis, A. E. (2007). Aphasia: Progress in the last quarter of a century. Neurology, 69(2), 200–213.
6. Chapey, R. (Ed.). (2008). Language intervention strategies in aphasia and related neurogenic communication disorders. Lippincott Williams & Wilkins.
7. Pedersen, P. M., Vinter, K., & Olsen, T. S. (2004). Aphasia after stroke: Type, severity, and prognosis. Cerebrovascular Diseases, 17(1), 35–43.
8. Marshall, J. (2003). Aphasia therapy: A review of current approaches and future challenges. Neuropsychological Rehabilitation, 13(4), 563–593.
9. Schlaug, G., Marchina, S., & Norton, A. (2008). From singing to speaking: Why singing may lead to recovery of expressive language function in patients with Broca’s aphasia. Music Perception, 25(4), 315–323.
10. Lazar, R. M., & Antoniello, D. (2008). Variability in recovery from aphasia. Current Neurology and Neuroscience Reports, 8(6), 497–502.
11. Berthier, M. L. (2005). Poststroke aphasia: Epidemiology, pathophysiology, and treatment. Drugs & Aging, 22(2), 163–182.
12. Raymer, A. M., & Rothi, L. J. G. (2001). Cognitive neuropsychology and treatment of language disorders: An introduction. Aphasiology, 15(10-11), 915–916.
13. Saur, D., & Hartwigsen, G. (2012). Neurobiology of language recovery after stroke: Lessons from neuroimaging studies. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 93(1), S15–S25.
14. Brookshire, R. H. (2007). Introduction to neurogenic communication disorders. Mosby Elsevier.
15. Nickels, L. (2002). Therapy for naming disorders: Revisiting, revising, and reviewing. Aphasiology, 16(10-11), 935–979.
16. Fridriksson, J., Richardson, J. D., & Baker, J. M. (2011). Transcranial direct current stimulation improves naming in aphasia. Stroke, 42(3), 797–801.
17. Schlaug, G., Norton, A., Marchina, S., Zipse, L., & Wan, C. Y. (2010). From singing to speaking: Facilitating recovery from nonfluent aphasia. Future Neurology, 5(5), 657–665.
18. Thompson, C. K., & Worrall, L. (2008). Evidence-based practice in aphasia therapy. Neuropsychological Rehabilitation, 18(3), 266–270.
19. Murray, L. L., & Rayner, J. (2014). Conceptual and technical issues in the assessment and treatment of working memory deficits in aphasia. International Journal of Language & Communication Disorders, 49(1), 43–58.
20. Kertesz, A. (2007). Western Aphasia Battery-Revised. PsychCorp.
21. Holland, A. L., & Beeson, P. M. (1993). Aphasia treatment: World perspectives. Plural Publishing.
22. Brady, M. C., Kelly, H., Godwin, J., & Enderby, P. (2012). Speech and language therapy for aphasia following stroke. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2012(5), CD000425.
23. Raymer, A. M., Beeson, P., Holland, A., et al. (2008). Translational research in aphasia: From neuroscience to neurorehabilitation. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 51(S1), S259–S275.
24. Varley, R. A., & Whiteside, S. P. (2001). What is the evidence for “pure” phonological deficits? Aphasiology, 15(9), 781–802.
25. Boyle, M. (2004). Semantic feature analysis treatment for anomia in two fluent aphasia syndromes. American Journal of Speech-Language Pathology, 13(3), 236–249.
26. Ellis, A. W., & Young, A. W. (1996). Human cognitive neuropsychology: A textbook with readings. Psychology Press.
27. Cappa, S. F. (2011). Cognitive rehabilitation in stroke patients with aphasia: Current evidence and future perspectives. Neuropsychological Rehabilitation, 21(3), 421–432.
28. Basso, A. (2003). Aphasia and its therapy. Oxford University Press.
29. Davis, G. A. (2007). Aphasia and related cognitive-communicative disorders. Allyn & Bacon.
30. Stahl, B., Mohr, B., Dreyer, F. R., Lucchese, G., & Pulvermüller, F. (2013). Communicative aphasia therapy: A randomized controlled trial. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 84(4), 441–448.
31. Meinzer, M., Elbert, T., & Rockstroh, B. (2007). Intensive language training in the rehabilitation of chronic aphasia: Efficient training by laypersons. Journal of the International Neuropsychological Society, 13(5), 846–853.
32. Bhogal, S. K., Teasell, R., & Speechley, M. (2003). Intensity of aphasia therapy, impact on recovery. Stroke, 34(4), 987–993.
33. Cherney, L. R., Patterson, J. P., Raymer, A. M., Frymark, T., & Schooling, T. (2008). Evidence-based systematic review: Effects of intensity of treatment and constraint-induced language therapy for individuals with stroke-induced aphasia. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 51(5), 1282–1299.
34. Kurland, J., Pulvermüller, F., Silva, T. C., Burke, K. M., & Andrianopoulos, M. (2012). Aphasia therapy: From theory to practice. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 93(1), S1–S14.
35. https://scholar.google.com/
36. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
37. https://www.researchgate.net/
38. https://www.mayoclinic.org/
39. https://www.nhs.uk/
40. https://www.webmd.com/