Mitral Kapak Prolapsusunun 4 Ana Belirtisi, Tanısı, Tedavisi

Mitral kapak prolapsusu (MVP), kalp hastalıkları arasında oldukça yaygın görülen ve genellikle iyi huylu bir seyir gösteren bir durumdur. Bu rahatsızlık, mitral kapağın bir veya her iki yaprağının sol atriyum içine doğru sarkması ile karakterizedir. Halk arasında “kapakçık sarkması” olarak bilinen bu durum, her yaş grubunda görülebilmekle birlikte, genellikle genç ve orta yaşlı kadınlarda daha sık rapor edilmektedir. MVP’nin teşhisi, genellikle rutin kalp muayeneleri sırasında duyulan tıklama sesi ile yapılır ve ileri görüntüleme yöntemleri ile doğrulanır. Bu hastalığın yaygınlığı ve genellikle hafif seyretmesi, birçok kişinin semptomsuz olmasına ve tedaviye ihtiyaç duymamasına neden olur. Ancak, bazı vakalarda ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir ve bu durum, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.

Mitral Kapak Prolapsusunun 4 Ana Belirtisi, Tanısı, Tedavisi (MVP)

Mitral kapak prolapsusu, genellikle kalbin yapısal bozukluklarından kaynaklanan bir durumdur ve hastalığın patofizyolojisi oldukça karmaşıktır. Mitral kapağın yapısal değişiklikleri, bağ dokusu hastalıkları ile ilişkili olabilir ve bu durum, kapağın normal hareketini engelleyerek prolapsusa yol açar. MVP, sıklıkla ailesel geçiş gösterir ve genetik faktörlerin bu hastalığın gelişiminde önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca, bazı hastalarda mitral kapak prolapsusu, Marfan sendromu veya Ehlers-Danlos sendromu gibi bağ dokusu hastalıkları ile birlikte bulunabilir. Bu nedenle, mitral kapak prolapsusu tanısı konulan hastaların ayrıntılı bir aile öyküsü ve klinik değerlendirme ile incelenmesi önemlidir.

MVP’nin klinik belirtileri, hastalığın ciddiyetine ve prolapsus derecesine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Çoğu hasta herhangi bir belirti göstermez ve hastalık, rutin kardiyolojik kontroller sırasında tesadüfen teşhis edilir. Bununla birlikte, bazı hastalarda çarpıntı, göğüs ağrısı, yorgunluk ve nefes darlığı gibi semptomlar görülebilir. Nadir durumlarda, ciddi ritim bozuklukları veya mitral kapak yetersizliği gibi komplikasyonlar gelişebilir ve bu durum, hastaların yaşamını tehdit edebilir. Bu nedenle, MVP tanısı konulan hastaların düzenli aralıklarla kardiyolojik takiplerinin yapılması ve semptomların dikkatle izlenmesi gereklidir.

Tedavi seçenekleri, hastanın semptomlarına ve prolapsus derecesine bağlı olarak değişir. Hafif vakalarda genellikle tedaviye gerek duyulmaz ve hastalar düzenli takip ile izlenir. Semptomatik hastalarda ise ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleri önerilebilir. İleri vakalarda veya ciddi komplikasyonların varlığında cerrahi müdahale gerekebilir. Mitral kapak onarımı veya değişimi gibi cerrahi prosedürler, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir ve komplikasyon riskini azaltabilir. Bu makalede, mitral kapak prolapsusunun etiyolojisi, patofizyolojisi, tanısı, tedavi seçenekleri ve olası komplikasyonları ayrıntılı olarak ele alınacak ve bu konuda en güncel bilgiler sunulacaktır.

Mitral Kapak Prolapsusu ve Yetmezliği

Mitral kapak, kalbin sol tarafındaki iki odayı (atriyum ve ventrikül) ayırır. Mitral kapak sarkmasında, kalbin kasılması sırasında mitral kapakçık yaprakçıkları bir paraşüt gibi sol kulakçığa doğru çıkıntı yapar (sarkar). Bazen, mitral kapak yetersizliği olarak adlandırılan kanın ventrikülden atriyuma geri sızmasına neden olur.

Genellikle yaşamı tehdit edici değildir ve tedavi veya yaşam tarzı değişiklikleri gerektirmez. Ancak bazı kişilerin, özellikle sarkma şiddetli kusmaya neden oluyorsa, ilaç tedavisine veya ameliyata ihtiyacı olabilir.

Mitral kapak prolapsusunu tanımlayan diğer isimler şunlardır:

1. Barlow sendromu
2. Dalgalanan mitral kapak sendromu
3. Tıklama-üfürüm sendromu
4. Disket valf sendromu
5. Mitral prolapsus
6. Miksomatöz mitral kapak hastalığı

Mitral Kapak Prolapsusunun Etiyolojisi ve Patofizyolojisi

Mitral kapak prolapsusunun gelişiminde genetik ve çevresel faktörler rol oynar. Genetik yatkınlık, hastalığın ailesel geçişinde önemli bir etkiye sahiptir. Ailesinde MVP bulunan bireylerde hastalığın görülme olasılığı daha yüksektir. Ayrıca, bazı genetik mutasyonlar ve bağ dokusu bozuklukları, mitral kapak yapısının zayıflamasına ve prolapsus gelişimine neden olabilir. Marfan sendromu ve Ehlers-Danlos sendromu gibi bağ dokusu hastalıkları, MVP ile sıkça ilişkilendirilir. Bu hastalıklarda, mitral kapağın yapısal bütünlüğü bozulur ve kapakçıkların normal işlevini yerine getirmesi engellenir.

MVP’nin patofizyolojisi, mitral kapak yaprakçıklarının ve tendinöz kordonların zayıflaması ve uzaması ile ilişkilidir. Bu yapısal değişiklikler, kapağın sol atriyuma doğru sarkmasına neden olur. Prolapsus, genellikle sol atriyumun sistolik basıncının artması sonucu meydana gelir ve bu durum, kapakçıkların normal kapanışını engeller. Prolapsus derecesi, kapakçıkların sol atriyuma doğru ne kadar sarktığına bağlı olarak değişir ve bu durum hastalığın klinik seyrini belirler.

MVP’de, mitral kapağın yaprakçıkları normalden daha kalındır ve bu durum, kapağın hareketini sınırlayarak prolapsusa yol açar. Kapakçıkların kalınlaşması, sıklıkla miksomatöz dejenerasyon olarak adlandırılan bir süreç ile ilişkilidir. Bu dejeneratif süreç, mitral kapak dokusunda kollajen ve elastin dengesinin bozulmasına ve kapakçıkların zayıflamasına neden olur. Sonuç olarak, mitral kapağın yaprakçıkları ve tendinöz kordonlar, artan basınç altında gerilir ve sol atriyuma doğru sarkar.

Mitral Kapak Prolapsusu Belirtileri ve Tanısı

Mitral kapak prolapsusu, çoğu hastada semptomsuz seyreder ve genellikle rutin kardiyolojik muayeneler sırasında tesadüfen teşhis edilir. Bununla birlikte, bazı hastalarda belirgin semptomlar görülebilir. MVP’nin en yaygın semptomları arasında çarpıntı, göğüs ağrısı, yorgunluk, nefes darlığı ve baş dönmesi bulunur. Bu semptomlar, genellikle stres veya fiziksel efor sırasında daha belirgin hale gelir. Çarpıntı, kalbin düzensiz veya hızlı atması olarak tanımlanabilir ve genellikle hastalar tarafından rahatsız edici bir şekilde algılanır.

Göğüs ağrısı, MVP’nin diğer bir yaygın belirtisidir ve genellikle keskin, bıçak saplanır tarzda bir ağrı olarak tanımlanır. Bu ağrı, kalp damar hastalıklarından farklı olarak, fiziksel eforla ilişkili değildir ve dinlenme sırasında da ortaya çıkabilir. Nefes darlığı, özellikle efor sırasında veya yatarken daha belirgin hale gelir ve hastaların günlük yaşam aktivitelerini kısıtlayabilir. Yorgunluk ve halsizlik, MVP’nin diğer yaygın belirtileridir ve hastaların genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Mitral kapak prolapsusunun tanısı, genellikle fizik muayene sırasında duyulan karakteristik tıklama sesi ile konur. Bu ses, mitral kapağın sol atriyuma doğru sarkması ve aniden geri çekilmesi sonucu oluşur. Fizik muayene bulguları, genellikle ekokardiyografi ile doğrulanır. Ekokardiyografi, mitral kapak yapısını ve hareketini değerlendirmek için kullanılan non-invaziv bir görüntüleme yöntemidir ve MVP tanısında altın standart olarak kabul edilir. Ekokardiyografi, kapakçıkların sarkma derecesini, kalınlığını ve mitral kapak yetersizliği varlığını belirlemek için detaylı bilgiler sağlar.

Testler

Mitral kapak prolapsusunun tanısı ve kalbin değerlendirilmesine yardımcı olmak için yapılabilecek testler şunları içerir:

1. Ekokardiyogram. Ekokardiyogram, hareket halindeki kalbin görüntülerini oluşturmak için ses dalgalarını kullanır. Transtorasik ekokardiyogram (TTE) olarak da adlandırılan standart bir ekokardiyogram, mitral kapak prolapsusu teşhisini doğrulayabilir ve ciddiyetini belirleyebilir.Bazen mitral kapağın daha ayrıntılı görüntülerini elde etmek için transözofageal ekokardiyogram (TTE) yapılabilir. Bu tip ekokardiyogramda, bir tüpün ucuna takılan küçük bir dönüştürücü, ağızdan mideye (yemek borusu) giden tüpün altına yerleştirilir.
2. Göğüs röntgeni. Göğüs röntgeni kalbin ve akciğerlerin durumunu gösterir. Kalbin büyümüş olup olmadığını göstermeye yardımcı olabilir.
3. Elektrokardiyogram (EKG veya EKG). Bu hızlı ve ağrısız test, kalbin elektriksel aktivitesini ölçer. Bir elektrokardiyogram (EKG), mitral kapak hastalığına bağlı düzensiz kalp ritimlerini (aritmiler) tespit edebilir.
4. Egzersiz veya stres testleri. Bu testler genellikle kalp monitörle izlenirken koşu bandında yürümeyi veya sabit bisiklete binmeyi içerir.. Egzersiz testleri, kalbin fiziksel aktiviteye nasıl tepki verdiğini ve egzersiz sırasında mitral kapak prolapsusu semptomlarının ortaya çıkıp çıkmadığını ortaya çıkarmaya yardımcı olur. Egzersiz yapamıyorsanız, size egzersizin kalp üzerindeki etkisini taklit eden ilaçlar verilebilir.
5. Kalp kateterizasyonu. Bu test genellikle mitral kapak prolapsusunu teşhis etmek için kullanılmaz, ancak diğer testler bu durumu teşhis edemiyorsa yararlı olabilir. Bir sağlık uzmanı ince bir tüpü (kateter) koldaki veya kasıktaki bir kan damarından kalpteki bir artere geçirir ve kateter yoluyla boyayı enjekte eder. Bu, kalp odalarındaki arterlerin röntgende daha net görünmesini sağlar.

Mitral kapak prolapsusunun belirtileri şunları içerebilir:

1. Hızlanan veya düzensiz kalp atışı (aritmi)
2. Baş dönmesi veya baş dönmesi
3. Özellikle egzersiz sırasında veya düz yatarken nefes almada zorluk veya nefes darlığı
4. Tükenmişlik

Ne zaman doktora görünmeli

1. Mitral kapak prolapsusu semptomlarınız varsa sağlık uzmanınızdan randevu alın. Diğer birçok durum benzer semptomlara neden olabilir.
2. Ani veya olağandışı göğüs ağrınız varsa veya kalp krizi geçirdiğinizi düşünüyorsanız derhal acil tıbbi yardım alın.
3. Size mitral kapak prolapsusu tanısı konduysa belirtileriniz kötüleşirse doktorunuza başvurun.

Mitral Kapak Prolapsusu Nedenleri

Mitral kapak hastalığının nedenlerini anlamak için kalbin nasıl çalıştığını bilmek faydalı olabilir. Mitral kapak, kalpte kanın doğru yönde akmasını sağlayan dört kapaktan biridir. Her kapakta, her kalp atışı sırasında bir kez açılıp kapanan kanatçıklar (broşürler) bulunur. Bir kapakçık düzgün açılıp kapanmazsa kalpten vücuda giden kan akışı azalabilir.

Mitral kapak prolapsusunda, mitral kapakçık yaprakçıklarından biri veya her ikisi fazladan dokuya sahiptir veya normalden daha fazla esnemektedir. Kalp kan pompalamak için her kasıldığında yaprakçıklar bir paraşüt gibi sol üst kalp odasına (sol atriyum) doğru geriye doğru şişebilir (prolapsus).

Şişkinlik, valfin sıkı kapanmasını engelleyebilir. Kan kapaktan geriye doğru sızıyorsa bu duruma mitral kapak yetersizliği denir.

Risk Faktörleri

Mitral kapak prolapsusu her insanda ve her yaşta gelişebilir. Ciddi semptomları çoğunlukla 50 yaşın üzerindeki erkeklerde ortaya çıkar.

Ailelerde ortaya çıkabilir (kalıtsal olabilir) ve aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer birçok durumla bağlantılı olabilir:

1. Ebstein anomalisi
2. Ehlers-Danlos sendromu
3. Graves hastalığı
4. Marfan sendromu
5. Kas distrofisi
6. Skolyoz

Komplikasyonları

Mitral kapak prolapsusu genellikle iyi seyirli bir hastalık olmakla birlikte, bazı hastalarda ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Bu komplikasyonlar arasında mitral kapak yetersizliği, endokardit, aritmiler ve nadir durumlarda ani kardiyak ölüm yer alır. Mitral kapak yetersizliği, MVP’nin en yaygın komplikasyonudur ve mitral kapağın yeterince kapanamaması sonucu kanın sol ventrikülden sol atriyuma geri kaçması ile karakterizedir. Bu durum, kalbin pompalama fonksiyonunu etkileyerek kalp yetmezliğine yol açabilir.

Endokardit, mitral kapak prolapsusu olan hastalarda görülebilecek bir diğer ciddi komplikasyondur. Bu durum, mitral kapak üzerinde bakteriyel veya fungal enfeksiyon gelişmesi ile karakterizedir ve tedavi edilmezse ciddi sonuçlara yol açabilir. Endokardit riski, özellikle mitral kapak yetersizliği olan hastalarda daha yüksektir. Bu nedenle, bu hastaların dental veya cerrahi prosedürler öncesinde profilaktik antibiyotik kullanmaları önerilir.

Aritmiler, MVP’de sık görülen bir diğer komplikasyondur ve genellikle atriyal fibrilasyon veya ventriküler taşikardi gibi ritim bozuklukları şeklinde ortaya çıkar. Bu ritim bozuklukları, çarpıntı, bayılma ve hatta ani kardiyak ölüm riskini artırabilir. Aritmi gelişen hastalarda, ritim düzenleyici ilaçlar veya ablasyon gibi invaziv tedavi yöntemleri uygulanabilir. Ani kardiyak ölüm, MVP’de nadir görülen ancak ciddi bir komplikasyondur. Bu risk, özellikle ciddi mitral kapak yetersizliği ve ventriküler aritmi öyküsü olan hastalarda daha yüksektir.

Mitral Kapak Prolapsusu Tedavisi

Mitral kapak prolapsusu olan çoğu insan, özellikle de semptomları olmayan kişiler tedaviye ihtiyaç duymaz. Mitral kapak yetersizliğiniz varsa ancak semptomlarınız yoksa, sağlık uzmanınız durumunuzu izlemek için düzenli kontroller önerebilir. Şiddetli mitral kapak yetmezliğiniz varsa semptomlarınız olmasa bile ilaç tedavisi veya ameliyat gerekebilir.

İlaçlar

Düzensiz kalp atışlarını veya mitral kapak prolapsusunun diğer komplikasyonlarını tedavi etmek için ilaçlara ihtiyaç duyulabilir. İlaçlar şunları içerir:

1. Beta blokörler. Bu ilaçlar kan damarlarını gevşetir ve kalp atışını yavaşlatır, bu da kan basıncını düşürür.
2. Su hapları (diüretikler). Bu ilaçlar idrar yoluyla tuz (sodyum) ve suyun atılmasına yardımcı olarak kan basıncını düşürür.
3. Kalp ritmi ilaçları (antiaritmikler). Düzensiz kalp ritimlerini kontrol etmeye yardımcı olmak için ilaçlar kullanılabilir.
4. Kan incelticiler (antikoagülanlar). Mitral kapak hastalığı atriyal fibrilasyon adı verilen düzensiz kalp atışına neden oluyorsa, sağlık uzmanınız kanın pıhtılaşmasını önlemek için kan sulandırıcı ilaçlar önerebilir. Atriyal fibrilasyon kan pıhtılaşması ve felç riskini artırır. Mitral kapak değişimini mekanik kapakla yaptırdıysanız ömür boyu kan sulandırıcı ilaçlara ihtiyaç duyulur.
5. Antibiyotikler. Amerikan Kalp Derneği, mitral kapak prolapsusu olan bir kişi için antibiyotiklerin genellikle gerekli olmadığını söylüyor. Ancak mitral kapak replasmanı yaptırdıysanız, sağlık uzmanınız, enfektif endokardit adı verilen kalp enfeksiyonunu önlemek için diş prosedürlerinden önce antibiyotik almanızı önerebilir.

Cerrahi ve Diğer Prosedürler

Mitral kapak prolapsusu olan çoğu kişinin ameliyata ihtiyacı yoktur. Ancak mitral prolapsusunun ciddi mitral kapak yetersizliğine neden olması durumunda, belirtileriniz olsun ya da olmasın ameliyat önerilebilir.

Hastalıklı veya hasarlı bir mitral kapak ameliyatı, mitral kapak onarımını veya mitral kapak değişimini içerir. Mitral kapak tamiri mevcut kapağı kurtardığı için tercih edilmektedir.

Kapak onarımı ve değişimi açık kalp ameliyatı veya minimal invazif cerrahi kullanılarak yapılabilir. Minimal invazif cerrahide daha küçük kesiler kullanılır, daha az kan kaybı olur ve daha hızlı iyileşme süresi sağlanır.

Mitral kapak onarımı ameliyatı sırasında cerrah, kapakların sıkıca kapanabilmesi için sarkan kapaktan fazla dokuyu çıkarabilir. Cerrah ayrıca valfi destekleyen kordonları da değiştirebilir. Başka onarımlar da yapılabilir.

Mitral kapak tamiri mümkün değilse kapak değiştirilebilir. Mitral kapak değiştirme ameliyatı sırasında, cerrah mitral kapağı çıkarır ve yerine mekanik bir kapak veya inek, domuz veya insan kalp dokusundan (biyolojik doku kapağı) yapılmış bir kapak koyar.

Bazen, artık iyi çalışmayan bir biyolojik doku kapağına yedek kapak yerleştirmek için kalp kateteri işlemi yapılır. Buna valf içinde valf prosedürü denir.

Kendi Kendine Bakım

Mitral kapak prolapsusunuz varsa, durumunuzu izlemek için sağlık uzmanınızla düzenli takip randevularınız olacaktır.

Kalbinizi sağlıklı tutmak için adımlar atmak da önemlidir.

1. Kalp-sağlıklı bir diyet yiyin. Çeşitli meyve ve sebzeleri yiyin. Az yağlı veya yağsız süt ürünleri, kümes hayvanları, balık ve tam tahılları tercih edin. Doymuş ve trans yağlardan, aşırı tuz ve şekerden kaçının.
2. Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Aşırı kiloluysanız veya obeziteniz varsa, sağlık uzmanınız kilo vermenizi önerebilir.
3. Düzenli fiziksel aktivite yapın. Mitral kapak prolapsusu olan çoğu kişi günlük aktivitelerini ve egzersizlerini kısıtlama olmadan yapabilir. Günlük fitness rutininize tempolu yürüyüşler gibi yaklaşık 30 dakikalık fiziksel aktivite eklemeyi hedefleyin. Mitral kapak prolapsusu şiddetli kusmaya neden oluyorsa, doktorunuz belirli egzersiz sınırlamaları önerebilir.
4. Stres Yönetimi. Daha fazla egzersiz yapmak, başkalarıyla bağlantı kurmak ve farkındalık pratiği yapmak stresi azaltmanın bazı yollarıdır.
5. Tütünden kaçının. Sigara içiyorsanız bırakın. Sigarayı bırakmanıza yardımcı olacak kaynaklar hakkında sağlık uzmanınıza danışın.

Yaşam Tarzı ve Öneriler

Mitral kapak prolapsusu olan hastaların, semptomlarını kontrol altına almak ve yaşam kalitelerini artırmak için bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmaları önemlidir. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve stres yönetimi, MVP’nin semptomlarını hafifletmede etkili olabilir. Bununla birlikte, aşırı efor gerektiren aktivitelerden kaçınılmalı ve egzersiz programları, doktor önerisi doğrultusunda planlanmalıdır. Ayrıca, sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan kaçınmak, kalp sağlığı açısından önemlidir.

MVP’li hastaların düzenli olarak kardiyolojik kontrollerini yaptırmaları ve doktorlarının önerilerine uymaları önemlidir. Semptomların kötüleşmesi veya yeni belirtilerin ortaya çıkması durumunda, mutlaka bir kardiyolog ile görüşülmelidir. Tedavi planına uyum ve düzenli takip, hastaların uzun vadede sağlıklı bir yaşam sürmelerine yardımcı olacaktır.

Referanslar:

1. Mitral Kapak Prolapsusunun 4 Ana Belirtisi, Tanısı, Tedavisi (MVP)
2. Otto, C. M., & Bonow, R. O. (2016). Valvular Heart Disease. In Braunwald’s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine (11th ed.). Philadelphia: Elsevier.
3. Freed, L. A., Levy, D., Levine, R. A., Larson, M. G., Evans, J. C., Fuller, D. L., … & Benjamin, E. J. (2002). Prevalence and clinical outcome of mitral-valve prolapse. New England Journal of Medicine, 341(1), 1-7.
4. Delling, F. N., & Vasan, R. S. (2014). Epidemiology and pathophysiology of mitral valve prolapse: New insights into disease progression, genetics, and molecular basis. Circulation, 129(21), 2158-2170.
5. Barlow, J. B., & Bosman, C. K. (1966). Aneurysmal protrusion of the posterior leaflet of the mitral valve: an auscultatory-electrocardiographic syndrome. American Heart Journal, 71(2), 166-178.
6. Nishimura, R. A., Otto, C. M., Bonow, R. O., Carabello, B. A., Erwin, J. P., Guyton, R. A., … & Thomas, J. D. (2014). 2014 AHA/ACC guideline for the management of patients with valvular heart disease. Journal of the American College of Cardiology, 63(22), e57-e185.
7. Enriquez-Sarano, M., Akins, C. W., & Vahanian, A. (2009). Mitral regurgitation. The Lancet, 373(9672), 1382-1394.
8. Devereux, R. B., & Kramer-Fox, R. (1989). Mitral valve prolapse: Causes, clinical manifestations, and management. Annals of Internal Medicine, 111(4), 305-317.
9. Detaint, D., Messika-Zeitoun, D., Avierinos, J. F., et al. (2006). Natural history of degenerative mitral regurgitation: a multicenter study. Journal of the American College of Cardiology, 48(2), 278-285.
10. Grigioni, F., Enriquez-Sarano, M., Ling, L. H., et al. (2001). Sudden death in mitral regurgitation due to flail leaflet. Journal of the American College of Cardiology, 38(2), 275-281.
11. Nishimura, R. A., & Carabello, B. A. (2012). Hemodynamics in the cardiac catheterization laboratory of the 21st century. Circulation, 125(17), 2138-2150.
12. Mahan, M., & Michelena, H. I. (2017). Insights from genetics and novel therapies in mitral valve prolapse. Heart, 103(20), 1603-1610.
13. Hayek, E., Gring, C. N., & Griffin, B. P. (2005). Mitral valve prolapse. The Lancet, 365(9458), 507-518.
14. Levine, R. A., & Stathogiannis, E. (1992). Mitral valve prolapse: An update and review of the literature. European Heart Journal, 13(2), 109-117.
15. Avierinos, J. F., Gersh, B. J., Melton, L. J., et al. (2002). Natural history of asymptomatic mitral valve prolapse in the community. Circulation, 106(11), 1355-1361.
16. Waller, B. F., Maron, B. J., & Roberts, W. C. (1980). Cardiovascular pathology of sudden, unexpected cardiac death. Circulation, 62(1), 218-226.
17. Marks, A. R., Choong, C. Y., Sanfilippo, A. J., et al. (1989). Identification of high-risk and low-risk subgroups of patients with mitral-valve prolapse. New England Journal of Medicine, 320(16), 1031-1036.
18. Guy, T. S., & Hill, A. C. (2012). Mitral valve prolapse. Annual Review of Medicine, 63, 277-292.
19. Bonow, R. O., Carabello, B. A., Chatterjee, K., et al. (2006). ACC/AHA 2006 guidelines for the management of patients with valvular heart disease: executive summary. Circulation, 114(5), 450-527.
20. https://scholar.google.com/
21. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
22. https://www.researchgate.net/
23. https://www.mayoclinic.org/
24. https://www.nhs.uk/
25. https://www.webmd.com/