Bartholin Kisti Nedir? 4 Belirtisi Nedenleri Tanısı Tedavisi

Kadın üreme sistemi, çeşitli fizyolojik yapı ve işlevlere sahip karmaşık bir sistemdir. Bu sistemin düzgün çalışması, kadının genel sağlık durumunu büyük ölçüde etkiler. Üreme organlarının sağlıklı olması, hem doğurganlık hem de cinsel sağlık açısından son derece önemlidir. Ancak, bu sistemin bazı yapılarına bağlı olarak gelişebilen sorunlar, kadınlarda ciddi rahatsızlıklara yol açabilir. Bu rahatsızlıklardan biri de Bartholin bezlerinde gelişen kist ve apselerdir. Bartholin bezleri, vajina girişinin her iki yanında bulunan küçük bezlerdir ve cinsel ilişki sırasında vajinanın kayganlaşmasını sağlayan mukus benzeri bir sıvı üretirler. Bu bezlerin kanallarında tıkanıklık meydana geldiğinde ise Bartholin kisti adı verilen bir durum ortaya çıkar.

Bartholin Kisti Nedir? 4 Belirtisi, Nedenleri, Tanısı, Tedavisi

Bartholin kisti genellikle küçük ve ağrısızdır, bu nedenle çoğu kadın tarafından fark edilmeyebilir. Ancak kistin büyümesi veya enfekte olması durumunda, ağrı ve rahatsızlık kaçınılmaz hale gelir. Kist, enfekte olduğunda apseye dönüşebilir ve bu durumda cerrahi müdahale gerekebilir. Bartholin kisti ve apsesi, kadınların üreme sağlığını etkileyebilecek önemli sorunlardan biridir ve bu durum hakkında bilgi sahibi olmak, hem hastalığın erken teşhisi hem de tedavi seçenekleri hakkında bilinçlenmeyi sağlar. Özellikle cinsel sağlık konusunda farkındalığın artması, kadınların bu tür sorunlarla karşılaştıklarında daha erken dönemde tedaviye başvurmalarını sağlar.

Bartholin kisti, özellikle 20 ila 30 yaşları arasındaki cinsel olarak aktif kadınlarda daha sık görülmektedir. Ancak menopoz öncesi ve sonrası kadınlarda da gelişebilir. Bartholin bezlerinin işlevi yaşla birlikte azalmaya başlar, bu nedenle menopoz sonrası dönemde kist gelişme riski daha düşüktür. Bununla birlikte, bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde enfeksiyon riskinin artmasıyla birlikte apse gelişme riski de artabilir. Bartholin kistlerinin çoğu kendi kendine kaybolabilir, ancak tekrarlayan veya büyük boyutlara ulaşan kistlerin mutlaka bir uzman tarafından değerlendirilmesi ve tedavi edilmesi gerekir.

Bu makalede, Bartholin kisti ve apsesi hakkında kapsamlı bilgiler verilecek; belirtiler, nedenler, tanı yöntemleri ve tedavi seçenekleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Ayrıca bu durumun tekrarlanmasını önlemek için alınabilecek önlemler de tartışılacaktır. Kadınların üreme sağlığı açısından önemli bir konu olan Bartholin kisti, doğru bilgilendirme ve bilinçlenme ile yönetilebilecek bir durumdur. Her ne kadar çoğu durumda ciddi bir sağlık sorunu oluşturmasa da, enfeksiyon gibi komplikasyonlar tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlar doğurabilir.

Bartholin Kisti Nedir?

Bartholin kisti, Bartholin bezlerinin tıkanması sonucu oluşan sıvı dolu bir kesedir. Bartholin bezleri, vajina girişinin her iki yanında bulunur ve cinsel ilişki sırasında vajinal kayganlığı sağlamak için mukus benzeri bir sıvı salgılar. Bu bezlerin kanalları tıkandığında, salgılanan sıvı dışarı çıkamaz ve bezin içinde birikir. Bu durum, Bartholin kisti olarak adlandırılan kistik yapıyı oluşturur. Bartholin kisti genellikle küçük ve ağrısızdır, ancak enfekte olursa şiddetli ağrıya ve apselere neden olabilir.

Kistlerin çoğu küçük boyutlarda kalır ve genellikle tedavi gerektirmez. Ancak bazı durumlarda kist büyüyebilir, rahatsızlık verebilir veya enfekte olarak apseye dönüşebilir. Bartholin apsesi, kistin enfekte olduğu durumlarda gelişir ve bu, genellikle bakteriyel bir enfeksiyon sonucunda ortaya çıkar. Apseler, ağrı, şişlik, kızarıklık ve ateş gibi belirtilerle kendini gösterir ve genellikle cerrahi müdahale gerektirir.

Bartholin Kisti Belirtileri

Bartholin kisti genellikle küçük ve ağrısızdır, bu nedenle birçok kadın bu durumu fark etmez. Ancak kist büyüdüğünde veya enfekte olduğunda belirtiler ortaya çıkar.

Bartholin kisti belirtileri şunlardır:

1. Vajina girişinde şişlik: Bartholin kisti genellikle vajina girişinin bir tarafında şişlik olarak hissedilir. Kist küçükse şişlik hafif olabilir, ancak büyüdükçe belirgin hale gelir.
2. Rahatsızlık veya ağrı: Kist büyüdükçe rahatsızlık verebilir. Özellikle otururken, yürürken veya cinsel ilişki sırasında ağrı hissedilebilir.
3. Enfeksiyon belirtileri: Kist enfekte olduğunda, şiddetli ağrı, kızarıklık, şişlik ve ateş gibi enfeksiyon belirtileri ortaya çıkar. Bu durumda kist apseye dönüşür ve cerrahi müdahale gerekebilir.
4. Cinsel ilişki sırasında ağrı: Bartholin kisti büyüdüğünde, cinsel ilişki sırasında ağrıya neden olabilir. Bu, vajinal kayganlığın azalması ve kistin baskı yapmasından kaynaklanır.

Bartholin Kisti Nedenleri

Bartholin kistinin temel nedeni, Bartholin bezlerinin kanallarının tıkanmasıdır. Bu tıkanıklık, mukusun dışarı çıkmasını engeller ve bez içinde birikmesine yol açar.

Tıkanıklığa yol açabilecek faktörler şunlardır:

1. Enfeksiyonlar: Bakteriyel enfeksiyonlar, Bartholin bezlerinin tıkanmasına neden olabilir. Özellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) Bartholin kistlerinin gelişimine yol açabilir. Gonore ve klamidya gibi bakteriler, Bartholin bezlerini enfekte edebilir ve kist oluşumuna neden olabilir.
2. Travma: Vajina bölgesine alınan darbeler veya cerrahi müdahaleler, Bartholin kanallarında tıkanıklığa neden olabilir.
3. Hormonal değişiklikler: Kadınların hormonal dengesindeki değişiklikler, Bartholin bezlerinin işlevini etkileyebilir ve kist oluşumuna yol açabilir.
4. Cinsel aktivite: Cinsel olarak aktif kadınlarda Bartholin kisti daha yaygın görülür. Cinsel ilişki sırasında bezlerin fazla çalışması ve mukus üretiminin artması, kanalların tıkanmasına neden olabilir.

Bartholin Kisti Tanısı

Bartholin kisti genellikle fizik muayene sırasında kolayca teşhis edilir. Doktor, vajina girişindeki şişliği fark ederek kistin boyutunu ve durumunu değerlendirir. Ancak bazı durumlarda, kistin enfekte olup olmadığını veya apse gelişip gelişmediğini belirlemek için ek testler gerekebilir.

Tanı yöntemleri şunlardır:

1. Fizik muayene: Bartholin kistinin tanısı genellikle pelvik muayene sırasında konur. Doktor, vajina girişindeki şişliği inceleyerek kistin boyutunu ve durumunu değerlendirir.
2. Laboratuvar testleri: Eğer enfeksiyon şüphesi varsa, doktor kistten sıvı örneği alabilir ve laboratuvar testleri yapabilir. Bu testler, enfeksiyonun nedenini belirlemek için kullanılır.
3. Görüntüleme yöntemleri: Nadir durumlarda, kistin boyutunu ve yapısını daha iyi değerlendirmek için ultrason gibi görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

Bartholin Kisti Tedavisi

Bartholin kisti, birçok kadın için tedavi gerektirmeyen bir durum olabilir. Ancak kist büyükse, tekrarlıyorsa veya enfekte olmuşsa tedavi gereklidir. Tedavi yöntemleri kistin boyutuna, semptomların şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir. Bartholin kistinin tedavisi genellikle birkaç basit yöntemle başlar ve cerrahi müdahale gerektiren durumlar için daha ileri tedavi seçeneklerine doğru ilerler. Bu bölümde, Bartholin kistinin tedavi yöntemlerini daha detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

1. Sıcak Su Oturma Banyoları

Sıcak su oturma banyoları, küçük ve ağrısız Bartholin kistleri için en sık önerilen tedavi yöntemlerinden biridir. Bu yöntemin amacı, sıcak suyun kistin bulunduğu bölgeye uyguladığı ısı ile kan dolaşımını artırarak kistin küçülmesine ve rahatsızlıkların hafiflemesine yardımcı olmaktır. Oturma banyoları, günde birkaç kez, her seferinde 10-15 dakika boyunca uygulanabilir.

• Etki Mekanizması: Sıcak su, bölgedeki kan akışını hızlandırarak tıkanmış Bartholin kanalının açılmasına yardımcı olabilir. Bu da kistin içindeki sıvının dışarı akmasını sağlayabilir.
• Uygulama: Temiz bir leğene sıcak (ancak dayanılabilir sıcaklıkta) su doldurulur. Hasta leğene oturarak vajina bölgesini suya daldırır. Bu işlem günde 3-4 kez tekrarlanabilir.
• Başarı Oranı: Küçük ve enfekte olmayan kistlerde sıcak su banyosu sıklıkla etkili olabilir ve kistin kendi kendine boşalmasını sağlayabilir. Ancak bu yöntem her zaman başarılı olmayabilir ve büyük kistlerde veya enfekte kistlerde etkili olmayabilir.

2. Drenaj (İnsizyon ve Drenaj)

Daha büyük ve ağrılı Bartholin kistleri için cerrahi drenaj, yaygın bir tedavi seçeneğidir. Bu işlem sırasında kist üzerine küçük bir kesi yapılarak kistin içindeki sıvı boşaltılır. Bu yöntem genellikle lokal anestezi altında yapılır ve kist içindeki sıvı boşaltıldıktan sonra genellikle rahatlama sağlanır. Drenaj işlemi, kist enfekte olmadığında da uygulanabilir.

• İşlem: Lokal anestezi altında, doktor kistin üzerine küçük bir kesi yapar ve içindeki sıvıyı boşaltır. Eğer kist apseye dönüşmüşse, içi temizlenir ve enfeksiyonun kontrol altına alınması sağlanır.
• Sonuçlar: Drenaj işlemi sonrasında kistin boyutu hızla küçülür ve hasta genellikle hemen rahatlama hisseder. Ancak bu yöntem, kistin tekrarlama riskini tamamen ortadan kaldırmaz. Kist, birkaç hafta veya ay içinde yeniden oluşabilir.
• Dren Cihazı (Kateter Kullanımı): Bazı durumlarda, kistin tekrar dolmasını önlemek için doktor küçük bir dren cihazı (Word kateter) yerleştirebilir. Bu cihaz, sıvının dışarı çıkmasını sağlar ve birkaç hafta boyunca yerinde kalır. Bu süre boyunca kanalların açık kalması sağlanarak kistin tekrar dolması engellenir.

3. Marsupializasyon

Bartholin kistlerinin sık sık tekrarladığı durumlarda veya kist apseye dönüştüğünde, marsupializasyon adı verilen cerrahi bir prosedür uygulanabilir. Bu işlem, kistin kalıcı olarak açık kalmasını sağlayarak kist içinde sıvı birikimini önlemeyi amaçlar. Marsupializasyon, genellikle tekrarlayan kistlerde ve drenajın etkili olmadığı durumlarda tercih edilir.

• İşlem: Kist üzerinde bir kesi yapılır ve kistin içindeki sıvı boşaltılır. Daha sonra kist duvarları vajina mukozasına dikilir, böylece kist sürekli olarak açık kalır. Bu işlem, kistin tekrar dolmasını önler ve enfeksiyon riskini azaltır.
• Avantajları: Marsupializasyon, tekrarlayan Bartholin kistleri için etkili bir tedavi seçeneğidir ve kistin uzun vadeli olarak tekrar oluşmasını önleyebilir. Bu yöntem, özellikle tekrarlayan apselerde de oldukça etkilidir.
• İyileşme Süresi: İşlem sonrası genellikle birkaç gün içinde hasta normal aktivitelerine dönebilir. Hafif rahatsızlık ve şişlik olabilir, ancak bu durum genellikle kısa sürelidir.

4. Antibiyotik Tedavisi

Bartholin kisti enfekte olduğunda ve apse geliştiğinde, bakteriyel enfeksiyonu kontrol altına almak için antibiyotik tedavisi uygulanır. Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için uygun antibiyotikler kullanılır. En yaygın bakteriyel nedenler arasında Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Neisseria gonorrhoeae ve Chlamydia trachomatis bulunur. Özellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar Bartholin apsesi gelişiminde önemli bir risk faktörüdür.

• Kullanılan Antibiyotikler: Eğer enfeksiyon şüphesi varsa veya enfeksiyon doğrulanmışsa, doktorlar geniş spektrumlu antibiyotikler reçete edebilir. Özellikle gonore veya klamidya gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların tedavisinde uygun antibiyotik seçimi önemlidir.
• Antibiyotik Seçimi: Enfeksiyonu doğru bir şekilde tedavi edebilmek için kistten alınan sıvı örnekleri kültür testine gönderilebilir ve bu test sonucuna göre en uygun antibiyotik seçilir. Örneğin, Ciprofloxacin ve Metronidazol sıklıkla kullanılan antibiyotiklerdir.
• Tedavi Süresi: Antibiyotik tedavisi genellikle 7-10 gün sürer. Enfeksiyonun şiddetine göre tedavi süresi uzatılabilir. Antibiyotik tedavisi, apsenin yayılmasını önlemede önemli bir rol oynar, ancak apsenin tamamen iyileşmesi için cerrahi müdahale gerekebilir.

5. Kistektomi (Bartholin Bezinin Cerrahi Olarak Çıkarılması)

Bartholin kisti sık sık tekrarlıyorsa ve diğer tedavi yöntemleri etkisiz kalmışsa, Bartholin bezinin tamamen çıkarılması (kistektomi) düşünülebilir. Bu cerrahi işlem, Bartholin bezinin çıkarılmasıyla kist oluşumunu tamamen önler. Kistektomi genellikle son çare olarak tercih edilir ve tekrarlayan kistlerin veya apselerin uzun vadeli tedavisinde kullanılır.

• İşlem: Genel anestezi altında yapılan bu cerrahi işlem sırasında Bartholin bezi ve kist tamamen çıkarılır. Kistektomi, Bartholin bezinin işlevinin tamamen ortadan kalkmasına neden olur, bu nedenle vajinal kayganlıkta bir miktar azalma görülebilir. Ancak çoğu kadın için bu durum, cinsel aktivite üzerinde önemli bir etki yaratmaz.
• Komplikasyonlar: Kistektomi cerrahi bir işlem olduğundan, kanama, enfeksiyon veya yara iyileşmesi ile ilgili komplikasyonlar olabilir. Ancak bu tür komplikasyonlar nadirdir ve genellikle iyi yönetilebilir.
• İyileşme Süreci: Bu işlemden sonra iyileşme süresi birkaç hafta sürebilir. Hasta, ilk günlerde şişlik ve rahatsızlık hissedebilir, ancak bu durum zamanla azalır. Kistektomi, kistin tekrar oluşma riskini tamamen ortadan kaldırır, bu nedenle tekrarlayan Bartholin kistlerinde kalıcı bir çözüm sunar.

6. Lazerle Kistektomi

Daha modern bir yaklaşım olan lazerle kistektomi, Bartholin kistlerinin tedavisinde kullanılabilen bir diğer cerrahi seçenektir. Bu yöntemde, lazer kullanılarak kist boşaltılır ve çevresindeki doku korunarak kistin tekrar oluşması engellenir.

• İşlem: Lazer enerjisi kullanılarak kist açılır ve içindeki sıvı buharlaştırılır. Lazer, çevre dokulara minimal zarar verir ve iyileşme süreci daha hızlı olabilir.
• Avantajları: Lazerle tedavi, daha az invaziv bir prosedür olup, iyileşme süresinin daha kısa olması ve daha az ağrı yaşanması gibi avantajlar sunar. Ancak, her hasta için uygun olmayabilir ve bu yöntemin maliyeti daha yüksek olabilir.

Tedavi Sonrası Takip ve Önlemler

Bartholin kisti tedavisinden sonra, kistin tekrarlamasını önlemek için bazı önlemler almak faydalı olabilir.

Özellikle tekrarlayan kistlere yatkın olan hastalar için, enfeksiyon riskini azaltmak ve Bartholin bezlerinin sağlığını korumak önemlidir:

• Hijyen: Genital bölgenin temiz tutulması, enfeksiyon riskini azaltır. Her gün düzenli olarak genital bölgeyi temizlemek, özellikle cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunmaya yardımcı olabilir.
• Cinsel Sağlık: Kondom kullanmak, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korunmanın en etkili yollarından biridir. Bartholin kistlerinin oluşumuna neden olabilecek enfeksiyon risklerini azaltır.
• Düzenli Kontrol: Eğer Bartholin kistiniz tekrarlıyorsa veya apseler gelişiyorsa, düzenli olarak bir jinekoloğa başvurmak ve takip altında olmak önemlidir.

Sonuç

Bartholin kisti, kadın sağlığı açısından yaygın ancak genellikle ihmal edilen bir durumdur. Özellikle erken teşhis ve doğru tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilen bu kist, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Kadınların genital sağlıklarına özen göstermesi ve düzenli jinekolojik kontroller yaptırması, Bartholin kisti gibi rahatsızlıkların erken tespit edilmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu durumun farkındalığını artırmak ve kadınları doğru bilgiyle bilinçlendirmek, kistlerin neden olduğu komplikasyonların önlenmesinde temel bir adımdır.

Tedavi yöntemleri, kistin boyutuna, semptomların şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Küçük ve semptomsuz kistler genellikle izleme ve evde uygulanan basit yöntemlerle kontrol edilebilirken, ağrıya veya enfeksiyona neden olan kistlerin cerrahi müdahalelerle tedavi edilmesi gerekebilir. Marsupializasyon veya kateter yerleştirme gibi minimal invaziv yöntemler, hastaların hızlı bir şekilde iyileşmesini sağlarken, daha ciddi durumlarda Bartholin bezinin tamamen çıkarılması gerekebilir. Uygun tedavi planının belirlenmesi, hasta ve doktor arasındaki etkili iletişimle mümkündür.

Bartholin kisti, kadınların fiziksel sağlığının yanı sıra psikolojik ve sosyal yaşamlarını da etkileyebilecek bir durumdur. Bu nedenle, hastaların bu konuda utanmadan ve çekinmeden tıbbi destek almaları teşvik edilmelidir. Ayrıca hijyen kurallarına dikkat etmek, bağışıklık sistemini güçlendiren sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek ve cinsel sağlık konusunda bilgi sahibi olmak, Bartholin kistinin tekrar oluşumunu önlemek için önemlidir. Sonuç olarak, Bartholin kisti, doğru müdahaleler ve bilinçli bir yaklaşım sayesinde başarılı bir şekilde yönetilebilecek bir sağlık sorunudur.

Referanslar:

1. Bartholin Kisti Nedir? 4 Belirtisi, Nedenleri, Tanısı, Tedavisi
2. Cheung, C. S., & Gunasekaran, S. (2020). Bartholin’s gland cyst and abscess. BMJ Best Practice.
3. Hill, C. J., et al. (2008). Management of Bartholin’s gland abscesses: A review. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 199(2), e7-e9.
4. Brandão, J. M., et al. (2019). Surgical approaches to Bartholin gland pathology. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 144(2), 180-185.
5. Govaerts, J. P., et al. (2015). Use of Word catheter in Bartholin’s cyst treatment. Gynecologic Surgery, 12(3), 189-194.
6. Marinoff, S. C., & Turner, M. L. (2001). Conservative management of Bartholin’s gland cysts and abscesses. Obstetrics & Gynecology, 98(5), 952-954.
7. Scurry, J., & Platten, D. (2016). Bartholin gland diseases. Pathology, 48(4), 345-355.
8. Danforth, D. N. (2012). Bartholin’s gland pathology: A diagnostic and therapeutic challenge. Clinical Obstetrics and Gynecology, 55(2), 376-385.
9. Khatib, N., et al. (2014). Marsupialization versus Word catheter in Bartholin cysts. Journal of Minimally Invasive Gynecology, 21(3), 497-502.
10. Costa, R. F., et al. (2018). Clinical outcomes of Bartholin’s gland cyst treatment. International Urogynecology Journal, 29(2), 215-221.
11. Woodruff, J. D. (1995). Infections of the Bartholin gland. The American Journal of Obstetrics and Gynecology, 173(4), 1014-1017.
12. Placik, O. J., & Arkins, A. (2013). Minimally invasive techniques in Bartholin gland excision. Gynecologic Surgery, 10(2), 87-92.
13. Perera, D. S., et al. (2017). Effectiveness of Word catheter treatment for Bartholin gland abscess. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 215, 78-82.
14. Mitra, A., et al. (2011). Imaging of Bartholin gland pathology. Ultrasound Quarterly, 27(3), 163-168.
15. Kumar, A., et al. (2015). Bartholin gland carcinoma: Case series and literature review. Gynecologic Oncology, 136(2), 518-522.
16. Hansen, J., et al. (2019). Antibiotic use in Bartholin’s abscess management. Journal of Women’s Health, 28(3), 300-307.
17. Uppal, S., et al. (2014). Bartholin’s gland pathology: Surgical approaches. Obstetrics and Gynecology Clinics of North America, 41(1), 73-85.
18. Fatton, B., et al. (2006). Marsupialization versus excision in Bartholin cysts. Journal of Minimally Invasive Gynecology, 13(2), 95-98.
19. Ottesen, B., et al. (1981). Bartholin abscess and cyst: Epidemiology and pathophysiology. Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 60(1), 65-70.
20. Goh, W. A., et al. (2013). Bartholin’s gland abscesses: Randomized controlled trial on management techniques. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 209(4), 375.e1-375.e6.
21. Awonuga, A. O., et al. (2011). Word catheter and recurrence rates. Journal of Obstetrics and Gynaecology Research, 37(12), 1846-1850.
22. Hall, T. L., et al. (1993). Complications of Bartholin’s gland excision. Obstetrics & Gynecology, 81(4), 703-706.
23. Selo-Ojeme, D. O., & Okwuosa, C. (2001). Clinical review of Bartholin’s gland disease. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 75(1), 55-57.
24. Soper, D. E. (2003). Diagnosis and management of Bartholin abscess. Infectious Diseases in Obstetrics and Gynecology, 11(1), 54-59.
25. Tan, G. H., et al. (2005). Advances in imaging for Bartholin gland disorders. Journal of Obstetrics and Gynaecology Research, 31(4), 312-317.
26. Pagliari, D., et al. (2017). Inflammation and Bartholin gland pathology. Pathology Research International, 2017, 1-9.
27. Letoux, G., et al. (2014). Recurrent Bartholin cyst treatment outcomes. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 177, 104-109.
28. Lavoué, V., et al. (2018). Bartholin gland disease: A surgical perspective. Clinical Obstetrics and Gynecology, 61(2), 251-257.
29. Zini, A., et al. (2019). Use of ultrasound in diagnosing Bartholin abscesses. Journal of Ultrasound in Medicine, 38(3), 519-526.
30. Pundir, J., & Auld, B. J. (2008). Review of Bartholin’s gland carcinoma. International Journal of Gynecological Cancer, 18(1), 17-21.
31. Poulos, D., et al. (2007). Role of antibiotics in Bartholin abscess. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 60(1), 115-119.
32. Lai, K., & Brown, J. J. (2009). Imaging and treatment of Bartholin’s duct cysts. Radiologic Clinics of North America, 47(1), 77-88.
33. Machtinger, R., & Korach, J. (2012). Recurrent Bartholin’s cyst: Management strategies. Clinical Obstetrics and Gynecology, 55(2), 375-380.
34. Foster, R. T., et al. (2010). Surgical outcomes in Bartholin gland disease. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 202(3), 274.e1-274.e6.
35. https://scholar.google.com/
36. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
37. https://www.researchgate.net/
38. https://www.mayoclinic.org/
39. https://www.nhs.uk/
40. https://www.webmd.com/