Diyabetik Hastalarda HbA1c Testi & Kan Testleri

Diyabet, dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen kronik bir metabolik hastalıktır. Temel olarak, vücudun insülin üretiminde yetersizlik ya da insülin kullanımında bozukluklar nedeniyle kan şekeri seviyelerinin sürekli olarak yüksek olması durumunu tanımlar. Diyabetin kontrol altında tutulmaması, ciddi komplikasyonlara yol açabilir; bu komplikasyonlar arasında kalp hastalıkları, böbrek yetmezliği, sinir hasarı ve görme kaybı gibi sorunlar bulunmaktadır.

Diyabetin yönetimi, kan şekeri seviyelerinin düzenli olarak izlenmesini ve gerekli durumlarda müdahale edilmesini gerektirir. Bu izleme sürecinde kullanılan önemli parametrelerden biri HbA1c testidir. Bu test, kan şekeri kontrolünün uzun vadeli bir göstergesini sunar ve hastaların diyabet yönetiminde önemli bir rol oynar. Ayrıca, çeşitli kan testleri de diyabetin kontrol altında tutulmasında ve komplikasyonların önlenmesinde kritik bir öneme sahiptir.

Bu makalede, diyabetik hastalarda HbA1c ve diğer önemli kan testlerinin rolünü, bu testlerin nasıl yapıldığını, sonuçlarının nasıl yorumlandığını ve diyabetin yönetiminde ne kadar önemli olduklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Diyabetik Hastalarda HbA1c Testi & Kan Testleri

Diyabet Nedir?

Diyabet, vücudun insülin hormonunu etkili bir şekilde üretememesi veya kullanamaması durumunda ortaya çıkan bir hastalıktır. İnsülin, pankreas tarafından üretilen bir hormondur ve vücutta glikozun (şeker) hücrelere taşınmasında önemli bir rol oynar. Diyabetik hastalarda bu süreç bozulur ve sonuç olarak kan şekeri seviyeleri yükselir. Diyabetin iki ana tipi vardır:

• Tip 1 Diyabet: Genellikle çocukluk veya genç erişkinlik döneminde başlar ve vücudun bağışıklık sistemi, insülin üreten pankreas hücrelerine saldırarak onları yok eder. Bu durum, insülin üretiminin tamamen durmasına neden olur ve hastaların yaşam boyu insülin enjeksiyonları yapmasını gerektirir.
• Tip 2 Diyabet: Genellikle yetişkinlik döneminde ortaya çıkar ve vücudun insüline karşı direnç geliştirmesi veya yeterli miktarda insülin üretememesi durumudur. Tip 2 diyabet, çoğunlukla kötü beslenme, obezite, fiziksel hareketsizlik ve genetik faktörlerle ilişkilidir.

Bu iki tip diyabetin yanı sıra, gebelik sırasında ortaya çıkan ve genellikle doğumdan sonra kaybolan gestasyonel diyabet de mevcuttur.

HbA1c Testi Nedir?

HbA1c’nin Tanımı ve Önemi:

HbA1c, glikozillenmiş hemoglobin olarak da bilinir. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve oksijen taşıyan bir proteindir. Kan dolaşımındaki glikoz, hemoglobin moleküllerine bağlanır ve bu bağlanma HbA1c olarak adlandırılan stabil bir bileşik oluşturur. HbA1c düzeyi, son iki ila üç ay boyunca kan şekeri seviyelerinin ortalamasını yansıtır.

HbA1c testi, diyabet yönetiminde en yaygın kullanılan testlerden biridir çünkü bu test, günlük kan şekeri ölçümlerinden farklı olarak, hastanın uzun vadeli kan şekeri kontrolünü değerlendirmeye olanak tanır. Özellikle, diyabetik hastaların tedavi planlarının etkinliğini izlemek için hayati öneme sahiptir.

HbA1c Testinin Yapılması:

HbA1c testi, basit bir kan testi ile yapılır. Hasta aç veya tok olabilir, bu nedenle testin yapılması için özel bir hazırlık gerekmez. Test sonucunda elde edilen HbA1c seviyesi, yüzde cinsinden ifade edilir ve sonuçlar, belirli referans aralıklarına göre değerlendirilir.

HbA1c Sonuçlarının Yorumu:

• Normal Düzey: %5.7’nin altında bir HbA1c seviyesi, normal olarak kabul edilir ve diyabet olmadığını gösterir.
• Prediyabet Düzeyi: %5.7 ile %6.4 arasındaki HbA1c seviyeleri, prediyabet (diyabet öncesi) durumunu işaret eder. Bu durum, kişinin gelecekte diyabet geliştirme riskinin yüksek olduğunu gösterir.
• Diyabetik Düzey: %6.5 veya daha yüksek bir HbA1c seviyesi, diyabet teşhisi konulması için yeterlidir.

HbA1c seviyesinin %7’nin altında tutulması, diyabetik hastalarda genellikle iyi bir kan şekeri kontrolü anlamına gelir ve komplikasyon risklerini azaltır. Ancak, bu hedef değerler, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Diğer Önemli Kan Testleri

HbA1c testinin yanı sıra, diyabet yönetiminde kullanılan diğer önemli kan testleri de bulunmaktadır. Bu testler, hastanın genel sağlık durumunu izlemek, olası komplikasyonları erken tespit etmek ve tedavi planlarını gerektiğinde ayarlamak için kullanılır.

Açlık Kan Şekeri (AKŞ) Testi

Açlık kan şekeri testi, hastanın en az 8 saatlik açlık sonrası kan şekeri seviyesini ölçer. Bu test, özellikle diyabet teşhisi konulmadan önce kullanılır ve hastanın insülin direnci veya glikoz toleransı hakkında bilgi sağlar.

• Normal Düzey: 70-100 mg/dL
• Prediyabet Düzeyi: 100-125 mg/dL
• Diyabetik Düzey: 126 mg/dL veya daha yüksek

AKŞ testi, diyabet yönetiminde günlük kan şekeri kontrolü için de kullanılır ve hastaların beslenme ve insülin yönetimi konusunda daha bilinçli kararlar almasına yardımcı olur.

Postprandial Kan Şekeri (PPKS) Testi

Postprandial kan şekeri testi, yemekten iki saat sonra kan şekeri seviyesini ölçer. Bu test, özellikle yemek sonrası kan şekeri dalgalanmalarını izlemek ve yemeklerin kan şekeri üzerindeki etkilerini değerlendirmek için kullanılır.

• Normal Düzey: 140 mg/dL’nin altında
• Prediyabet Düzeyi: 140-199 mg/dL
• Diyabetik Düzey: 200 mg/dL veya daha yüksek

PPKS testi, özellikle Tip 2 diyabetli hastalar için önemlidir, çünkü bu hastalarda yemekten sonra kan şekeri seviyeleri genellikle hızlı bir şekilde yükselir.

Fruktozamin Testi

Fruktozamin testi, son 2-3 haftalık kan şekeri kontrolünü değerlendiren bir testtir. HbA1c testine benzer şekilde, glikozun proteine bağlanma düzeyini ölçer, ancak daha kısa süreli bir kontrol sunar. Bu test, özellikle HbA1c testinin kullanılamadığı durumlarda veya kısa vadeli glikoz kontrolünün izlenmesi gerektiğinde tercih edilir.

• Normal Düzey: 200-285 µmol/L

Fruktozamin testi, diyabetin yönetiminde kısa vadeli tedavi etkinliğini değerlendirmek için faydalı olabilir.

Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT)

OGTT, hastanın glikoz içeren bir içecek aldıktan sonra kan şekeri seviyelerinin nasıl değiştiğini ölçer. Bu test, özellikle gestasyonel diyabet tanısı koymada kullanılır ve vücudun glikozu nasıl işlediğini değerlendirmek için önemli bir araçtır.

• Normal Düzey: İki saat sonra 140 mg/dL’nin altında
• Prediyabet Düzeyi: 140-199 mg/dL
• Diyabetik Düzey: 200 mg/dL veya daha yüksek

OGTT, diyabet riski altında olan veya gestasyonel diyabet geliştirme riski bulunan bireylerde kan şekeri düzenlemesini değerlendirmek için yaygın olarak kullanılır.

Lipid Profili Testi

Diyabet, kardiyovasküler hastalıklar için önemli bir risk faktörüdür. Bu nedenle, diyabetik hastalarda lipid profili testi, kolesterol ve trigliserid seviyelerini izlemek için düzenli olarak yapılır. Bu test, hastanın kalp hastalığı riskini değerlendirmek ve gerekli tedavi önlemlerini almak için kullanılır.

• Toplam Kolesterol: 200 mg/dL’nin altında
• LDL (Kötü Kolesterol): 100 mg/dL’nin altında
• HDL (İyi Kolesterol): 40 mg/dL’nin üzerinde
• Trigliserid: 150 mg/dL’nin altında

Lipid profili, diyabetik hastaların kalp hastalığı riskini yönetmek için kritik bir araçtır ve tedavi planlarının önemli bir parçasıdır.

Böbrek Fonksiyon Testleri

Diyabet, böbrek hasarına (diyabetik nefropati) yol açabilen bir hastalıktır. Bu nedenle, böbrek fonksiyon testleri, diyabetik hastalarda düzenli olarak yapılmalıdır. Bu testler arasında kreatinin, kan üre azotu (BUN) ve idrarda albümin testi bulunmaktadır.

• Kreatinin: 0.6-1.2 mg/dL
• BUN: 7-20 mg/dL
• İdrarda Albümin: 30 mg/g’nin altında

Bu testler, böbrek fonksiyonlarının korunmasını sağlamak ve olası böbrek hasarını erken evrede tespit etmek için önemlidir.

Karaciğer Fonksiyon Testleri

Diyabetik hastalarda karaciğer fonksiyonu da izlenmelidir. Karaciğer, glikozun depolanmasında ve serbest bırakılmasında önemli bir rol oynar ve diyabet, karaciğer yağlanması gibi komplikasyonlara yol açabilir. Karaciğer fonksiyon testleri, karaciğer enzimlerinin düzeyini ölçer ve karaciğer hasarını değerlendirmek için kullanılır.

• AST (Aspartat aminotransferaz): 10-40 U/L
• ALT (Alanin aminotransferaz): 7-56 U/L
• ALP (Alkalin fosfataz): 44-147 U/L

Karaciğer fonksiyon testleri, diyabetin karaciğer üzerindeki etkilerini izlemek için önemlidir ve gerektiğinde tedavi müdahaleleri yapılmasına olanak tanır.

HbA1c’nin Diyabet Tedavisinde Rolü

HbA1c testi, diyabet tedavisinde merkezi bir rol oynar ve hastaların kan şekeri kontrolünü uzun vadede izlemek için kullanılır. HbA1c seviyeleri, diyabetin iyi yönetilip yönetilmediğini ve tedavi planlarının ne kadar etkili olduğunu gösterir. Diyabetik hastaların çoğu için, HbA1c seviyesinin %7’nin altında tutulması, komplikasyon risklerini en aza indirmek için hedeflenir. Ancak, bu hedefler, hastanın yaşına, diyabet süresine, genel sağlık durumuna ve mevcut komplikasyonlarına bağlı olarak bireyselleştirilmelidir.

Tedavi Planlarının Değerlendirilmesi

HbA1c testi, diyabet tedavi planlarının etkinliğini değerlendirmek için kullanılır. Eğer bir hastanın HbA1c seviyesi hedefin üzerinde ise, tedavi planları gözden geçirilmeli ve gerektiğinde ayarlamalar yapılmalıdır. Bu ayarlamalar, diyet değişiklikleri, egzersiz programları, ilaç tedavisi düzenlemeleri veya insülin yönetimi ile ilgili olabilir.

Komplikasyonların Önlenmesi

Diyabetik komplikasyonlar, genellikle kan şekeri seviyelerinin uzun süre yüksek kalması sonucu ortaya çıkar. HbA1c seviyelerinin kontrol altında tutulması, diyabetik retinopati, nefropati, nöropati ve kardiyovasküler hastalıklar gibi komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir. Özellikle, HbA1c düzeyinin %7’nin altına indirilmesi, bu tür komplikasyonların gelişme riskini önemli ölçüde azaltabilir.

Hasta Eğitimi ve Bilinçlendirme

HbA1c testi sonuçlarının hastalara açıklanması ve bu sonuçların diyabet yönetimindeki önemi hakkında bilgilendirme yapılması, hasta eğitiminde kritik bir adımdır. Hastaların, kendi HbA1c seviyelerini anlamaları ve bu seviyelerin uzun vadeli sağlık sonuçları üzerindeki etkilerini kavramaları, diyabetin yönetiminde motivasyonlarını artırabilir. Ayrıca, hastaların kendi HbA1c hedeflerini belirlemeleri ve bu hedeflere ulaşmak için ne yapmaları gerektiğini öğrenmeleri de önemlidir.

Diyabetik Hastalarda Kan Testlerinin Düzenli İzlenmesi

Diyabetik hastalarda kan testlerinin düzenli olarak izlenmesi, hastalığın kontrol altında tutulmasında ve komplikasyonların önlenmesinde hayati bir rol oynar. Kan testleri, yalnızca diyabetin mevcut durumunu değerlendirmekle kalmaz, aynı zamanda hastanın genel sağlık durumu hakkında da bilgi sağlar.

Test Sıklığı ve Takip

• HbA1c Testi: Diyabetik hastalarda genellikle 3-6 ayda bir yapılması önerilir. Bu sıklık, hastanın diyabet kontrol seviyesine ve tedavi planına bağlı olarak değişebilir.
• Açlık Kan Şekeri ve Postprandial Kan Şekeri Testleri: Bu testler, günlük olarak evde izlenebilir ve sağlık profesyonelleri tarafından düzenli aralıklarla doğrulanması önerilir.
• Lipid Profili ve Böbrek Fonksiyon Testleri: Yılda en az bir kez yapılması tavsiye edilir, ancak diyabetik hastalığın seyrine bağlı olarak daha sık izlenebilir.
• Karaciğer Fonksiyon Testleri: Diyabetik hastalarda düzenli olarak izlenmesi gerekir ve genellikle yılda bir kez yapılması önerilir.

Testlerin Kombinasyonu

Kan testlerinin bir kombinasyonu, diyabetin yönetimi ve komplikasyonların önlenmesi için daha kapsamlı bir değerlendirme sağlar. HbA1c testi, uzun vadeli kan şekeri kontrolünü değerlendirirken, açlık ve postprandial kan şekeri testleri günlük kan şekeri seviyelerini izler. Lipid profili ve böbrek fonksiyon testleri, kardiyovasküler ve böbrek sağlığını izlemek için kullanılır. Bu testlerin tümü birlikte değerlendirildiğinde, hastanın genel sağlık durumu hakkında daha kapsamlı bir tablo sunar.

Kan Testlerinin Sınırlamaları

Her ne kadar kan testleri diyabet yönetiminde kritik bir rol oynasa da, bu testlerin de bazı sınırlamaları vardır. Örneğin, HbA1c testi bazı durumlarda yanıltıcı olabilir. Anemi, hemoglobinopatiler veya kan transfüzyonları gibi durumlar HbA1c seviyelerini etkileyebilir ve test sonuçlarının yanlış yorumlanmasına neden olabilir. Ayrıca, bazı hastalarda HbA1c hedeflerine ulaşmak zor olabilir ve bu durumda diğer kan testleri ve izleme yöntemleri kullanılmalıdır.

Yeni Gelişmeler ve İleriye Dönük Araştırmalar

Diyabet yönetiminde kullanılan kan testleri sürekli olarak gelişmekte ve yeni yöntemler araştırılmaktadır. Teknolojik ilerlemeler, daha hassas, daha hızlı ve daha az invaziv testlerin geliştirilmesine olanak tanımaktadır. Gelecekte, diyabetik hastalar için daha kişiselleştirilmiş ve etkili tedavi planları oluşturmak amacıyla genetik testler ve biyomarkerlar gibi yenilikçi yöntemler kullanılabilir.

Sürekli Glikoz İzleme (CGM)

Son yıllarda, sürekli glikoz izleme sistemleri (CGM), diyabet yönetiminde önemli bir yenilik olarak ortaya çıkmıştır. CGM, hastaların kan şekeri seviyelerini sürekli olarak izlemesine ve anlık geri bildirimler almasına olanak tanır. Bu sistemler, özellikle Tip 1 diyabetli hastalar için büyük bir fayda sağlamaktadır, çünkü kan şekeri seviyelerindeki ani değişiklikleri anında tespit edebilir ve bu sayede hipoglisemi veya hiperglisemi gibi acil durumların önüne geçilebilir.

Genetik Testler

Genetik testler, diyabet riskinin belirlenmesinde ve hastalığın daha erken aşamalarda teşhis edilmesinde önemli bir rol oynayabilir. Gelecekte, genetik testler, diyabetik hastalar için daha kişiselleştirilmiş tedavi planlarının geliştirilmesine yardımcı olabilir. Örneğin, bazı genetik varyasyonlar, hastaların belirli tedavi yöntemlerine nasıl yanıt vereceğini etkileyebilir ve bu bilgilerin bilinmesi, tedavi planlarının optimize edilmesine olanak tanır.

Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi

Yapay zeka (AI) ve makine öğrenimi, diyabet yönetiminde devrim yaratma potansiyeline sahiptir. Bu teknolojiler, büyük veri setlerini analiz ederek hastaların kan şekeri seviyelerini tahmin edebilir ve kişiselleştirilmiş öneriler sunabilir. Ayrıca, AI, kan testlerinin sonuçlarını daha hızlı ve daha doğru bir şekilde yorumlamaya yardımcı olabilir ve bu da tedavi planlarının daha etkin bir şekilde yönetilmesine olanak tanır.

Yeni Biyomarkerlar

Araştırmacılar, diyabetin daha etkili bir şekilde yönetilmesine yardımcı olabilecek yeni biyomarkerlar aramaktadır. Bu biyomarkerlar, hastalığın erken teşhisinde, komplikasyonların önlenmesinde ve tedavi yanıtlarının izlenmesinde kritik bir rol oynayabilir. Örneğin, iltihaplanma biyomarkerları, diyabetik hastalardaki kardiyovasküler riskin değerlendirilmesinde faydalı olabilir.

Sonuç

Diyabet, dünya genelinde hızla artan bir halk sağlığı sorunudur ve bu hastalığın yönetimi, hastaların yaşam kalitesini korumak ve komplikasyonları önlemek için kritik öneme sahiptir. HbA1c testi, diyabetik hastaların uzun vadeli kan şekeri kontrolünü değerlendirmek için temel bir araçtır ve diyabet yönetiminde merkezi bir rol oynar. Ayrıca, açlık kan şekeri, postprandial kan şekeri, lipid profili, böbrek ve karaciğer fonksiyon testleri gibi diğer kan testleri, hastaların genel sağlık durumunu izlemek ve tedavi planlarını optimize etmek için gereklidir.

Diyabetik hastalarda bu testlerin düzenli olarak yapılması, hastalığın kontrol altında tutulmasına ve komplikasyonların önlenmesine yardımcı olur. Teknolojik yenilikler ve ileriye dönük araştırmalar, diyabet yönetiminde daha etkili ve kişiselleştirilmiş yaklaşımlar sunma potansiyeline sahiptir. Gelecekte, yapay zeka, genetik testler ve yeni biyomarkerlar gibi yenilikçi yöntemler, diyabetin daha başarılı bir şekilde yönetilmesine ve hastaların yaşam kalitesinin artırılmasına katkıda bulunacaktır.

Bu makalede ele alınan konular, diyabet yönetiminde HbA1c ve kan testlerinin kritik önemini vurgulamaktadır. Diyabetik hastalar için bu testlerin düzenli izlenmesi, hastalığın seyrini izlemek ve gerektiğinde tedavi müdahaleleri yapmak için vazgeçilmezdir. Diyabetin yönetiminde bilgi ve farkındalık, hastaların kendi sağlıkları üzerindeki kontrolünü artıracak ve uzun vadeli sağlık sonuçlarını iyileştirecektir.

Aşağıda, HbA1c testi ile ilgili kapsamlı bir tablo sunulmuştur.

Bu tablo, HbA1c seviyelerinin anlamını, eşdeğer ortalama kan şekeri değerlerini ve bu seviyelere göre diyabet yönetimi için önerileri içermektedir.

Tablonun Açıklamaları:

1. HbA1c Seviyesi (%): HbA1c testi, son iki ila üç ay boyunca ortalama kan şekeri seviyelerini gösterir ve yüzde olarak ifade edilir.
2. Eşdeğer Ortalama Kan Şekeri (mg/dL): HbA1c seviyesine karşılık gelen yaklaşık ortalama kan şekeri seviyesini mg/dL cinsinden gösterir. Bu değer, hastaların günlük kan şekeri ölçümleriyle bağlantı kurmasına yardımcı olabilir.
3. Klinik Anlamı: HbA1c seviyesinin ne anlama geldiğini açıklar. HbA1c seviyesine göre hastanın diyabet durumu belirlenir: normal, prediyabet veya diyabet.
4. Diyabet Yönetimi Önerileri: HbA1c seviyesine göre uygun diyabet yönetim stratejilerini ve tedavi yaklaşımlarını önerir. Bu öneriler, hastanın genel sağlık durumunu iyileştirmek ve komplikasyonları önlemek için rehberlik sağlar.

Kullanım:

Bu tablo, diyabetik hastaların HbA1c sonuçlarını anlamalarına ve uygun tedavi planlarını geliştirmelerine yardımcı olmak için klinik ortamda kullanılabilir. Ayrıca, hastalarla yapılan eğitimlerde veya diyabet yönetimi programlarında da yararlı bir araç olarak kullanılabilir.

Referanslar:

1. Diyabetik Hastalarda HbA1c Testi & Kan Testleri
2. American Diabetes Association. (2021). 2. Classification and diagnosis of diabetes: Standards of medical care in diabetes—2021. Diabetes Care, 44(Supplement_1), S15-S33. doi:10.2337/dc21-S002
   • Bu kılavuz, diyabetin sınıflandırılması ve tanısı için güncel kriterleri sunar ve HbA1c’nin diyabet teşhisindeki rolünü detaylandırır.
3. Nathan, D. M., et al. (2008). Translating the A1C assay into estimated average glucose values. Diabetes Care, 31(8), 1473-1478. doi:10.2337/dc08-0545
   • HbA1c testinin, kan şekeri seviyeleriyle ilişkilendirilmesi üzerine yapılan bu çalışma, diyabet yönetiminde bu testin önemini vurgular.
4. International Expert Committee. (2009). International Expert Committee report on the role of the A1C assay in the diagnosis of diabetes. Diabetes Care, 32(7), 1327-1334. doi:10.2337/dc09-9033
   • HbA1c testinin diyabet tanısındaki rolü üzerine uluslararası uzmanlar tarafından hazırlanan bu rapor, testin kullanımını destekleyen bilimsel verileri ele alır.
5. Mayo Clinic Staff. (2023). Hemoglobin A1C (HbA1c) test. Mayo Clinic.
   • Mayo Clinic tarafından sağlanan bu kaynak, HbA1c testinin nasıl yapıldığı, ne anlama geldiği ve diyabet yönetimindeki rolü hakkında bilgi sağlar.
6. American Association for Clinical Chemistry. (2020). Understanding blood glucose and A1C. Lab Tests Online.
   • Bu kaynak, kan şekeri ve HbA1c testleri hakkında temel bilgileri sağlar ve diyabetik hastalarda bu testlerin nasıl kullanıldığını açıklar.
7. Zoungas, S., et al. (2010). Association of HbA1c levels with vascular complications and mortality in type 2 diabetes: Evidence of glycemic thresholds. Diabetes Care, 33(10), 2475-2480. doi:10.2337/dc09-2158
   • Bu çalışma, HbA1c seviyelerinin vasküler komplikasyonlar ve mortalite ile olan ilişkisini inceler ve diyabet yönetiminde HbA1c’nin kritik önemini vurgular.
8. Diabetes Control and Complications Trial Research Group. (1993). The effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long-term complications in insulin-dependent diabetes mellitus. New England Journal of Medicine, 329(14), 977-986. doi:10.1056/NEJM199309303291401
   • Bu klasik çalışma, HbA1c seviyelerinin sıkı kontrolünün diyabetik komplikasyonların gelişimi üzerindeki etkisini inceleyen önemli bir araştırmadır.
9. U.K. Prospective Diabetes Study (UKPDS) Group. (1998). Intensive blood-glucose control with sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment and risk of complications in patients with type 2 diabetes (UKPDS 33). Lancet, 352(9131), 837-853. doi:10.1016/S0140-6736(98)07019-6
   • Tip 2 diyabetli hastalarda kan şekeri kontrolü ve komplikasyon riski üzerine yapılan bu çalışma, HbA1c’nin uzun vadeli sağlık sonuçlarındaki önemini ele alır.
10. https://scholar.google.com/
11. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
12. https://www.researchgate.net/
13. https://www.mayoclinic.org/
14. https://www.nhs.uk/
15. https://www.webmd.com/