Anal Fissür Nedir? Nedenleri ve Tedavisi (Makat Çatlağı)

Anal fissür, halk arasında makat çatlağı olarak bilinen, anüs çevresindeki deride küçük yırtıklar ya da çatlaklar şeklinde kendini gösteren bir sağlık problemidir. Bu durum, genellikle dışkılama sırasında oluşan yoğun ağrıyla fark edilir. Özellikle sert veya büyük dışkının anüs bölgesinden geçmesiyle oluşan bu yırtıklar, kişiye oldukça rahatsız edici ve acı verici bir deneyim yaşatır. Anal fissürler, genellikle kısa süreli ve basit bir tedaviyle iyileşebilir, ancak bazı durumlarda kronikleşerek uzun vadeli sağlık sorunlarına neden olabilir.

Anal Fissür Nedir? Nedenleri ve Tedavisi (Makat Çatlağı)

Anal fissür, toplumda oldukça yaygın bir hastalık olmasına rağmen, birçok insan bu durumu fark etmekte zorlanır ya da utanma nedeniyle tıbbi yardım almayı erteleyebilir. Bu da hastalığın ilerlemesine ve tedavi sürecinin zorlaşmasına neden olur. Makat çatlağı, hem kadınlarda hem de erkeklerde yaygın olarak görülebilir. Ayrıca her yaş grubunda, bebeklerden yaşlı bireylere kadar farklı dönemlerde ortaya çıkabilir. Bu durumun yaşam kalitesini ne denli olumsuz etkileyebileceği göz önünde bulundurulduğunda, anal fissürün farkındalığının artırılması son derece önemlidir.

Makat çatlağının tedavisinde erken teşhis ve doğru müdahale büyük önem taşır. Çünkü tedavi edilmeyen veya doğru yöntemlerle müdahale edilmeyen fissürler, kronikleşebilir ve daha karmaşık tedavi yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir. Makat çevresindeki bu yırtıklar, enfeksiyon kapma riski taşıdığı gibi, bölgenin hassas yapısı nedeniyle zamanla daha büyük sorunlara da neden olabilir. Dolayısıyla, hastaların anal fissür belirtilerini erken dönemde fark edip, bu konuda bir uzmanla görüşmeleri büyük önem taşır.

Bu makalede, anal fissürün ne olduğu, nedenleri, belirtileri, tedavi yöntemleri ve önlenmesiyle ilgili detaylı bilgi verilecektir. Böylece bu rahatsızlıkla karşılaşan ya da risk altında olduğunu düşünen bireyler, bu hastalık hakkında daha bilinçli hale gelebilir ve erken dönemde gerekli önlemleri alabilirler.

Anal Fissür Nedir?

Anal fissür, anüsün iç astarında (anoderm) meydana gelen küçük bir yırtık veya çatlak olarak tanımlanır. Bu yırtık, dışkılama sırasında anüsün kaslarının aşırı gerilmesi veya zorlanması sonucu oluşur. Makat bölgesinde meydana gelen bu yırtıklar, çoğunlukla dışkılama sırasında şiddetli bir ağrıya neden olur ve bazen kanamaya yol açabilir. Anal fissürler, akut (kısa süreli) veya kronik (uzun süreli) olabilir. Akut anal fissür genellikle birkaç hafta içinde iyileşir, ancak kronik hale gelmiş fissürlerin tedavisi daha uzun süre alabilir ve cerrahi müdahale gerekebilir.

Bu durumu daha iyi anlamak için, anüs bölgesinin anatomik yapısına dikkat çekmek gerekir. Anüs, sindirim sisteminin son kısmıdır ve dışkının vücuttan atılmasını sağlar. Anal bölge, dışkının geçişini kontrol eden iki ana kas grubu olan iç ve dış anal sfinkterlerle çevrilidir. Anal fissür, genellikle anüsün arka orta hattında meydana gelir, çünkü bu bölge dışkı geçişi sırasında en fazla baskıya maruz kalan bölgedir.

Anal Fissür Nedenleri

Anal fissürün oluşmasına neden olan çeşitli faktörler vardır. Bu nedenler genellikle dışkılama alışkanlıkları, beslenme düzeni ve genel sağlık durumuyla ilişkilidir.

İşte anal fissür nedenlerinden bazıları:

1. Kabızlık (Konstipasyon): Kabızlık, anal fissürlerin en yaygın nedenlerinden biridir. Sert dışkıların geçişi sırasında anüs çevresindeki hassas deri zarar görebilir. Özellikle uzun süreli kabızlık durumunda bu bölgedeki gerilim artar ve fissür oluşma riski yükselir.
2. İshal: Sürekli ve yoğun ishal de anüs bölgesindeki deriyi tahriş ederek fissüre neden olabilir. Sık dışkılama, bölgedeki dokuların zarar görmesine yol açabilir.
3. Doğum: Doğum sırasında kadınlar, anüs bölgesine aşırı baskı uygular ve bu da anal fissürlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Özellikle zor doğumlarda veya büyük bebeklerin doğumunda fissür riski artar.
4. Anal Travma: Anüs bölgesine alınan darbe veya travma, bu hassas bölgede yırtıklara neden olabilir. Bu durum, genellikle kaza sonucu veya cerrahi müdahale sırasında meydana gelebilir.
5. İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları: Crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları, bağırsak astarının iltihaplanmasına yol açarak anüs çevresinde fissürlerin oluşmasına neden olabilir.
6. Bağışıklık Sistemi Sorunları: Bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda, vücut enfeksiyonlara karşı daha duyarlı hale gelir ve anal bölgedeki dokuların iyileşmesi zorlaşır. Bu da fissürlerin kronik hale gelmesine yol açabilir.

Anal Fissür Belirtileri

Anal fissür belirtileri, genellikle dışkılama sırasında ve sonrasında hissedilen ağrı ve rahatsızlıkla kendini gösterir.

Aşağıda anal fissürün en yaygın belirtileri sıralanmıştır:

1. Dışkılama sırasında şiddetli ağrı: Makat çatlağı olan bireyler, özellikle dışkılama sırasında yoğun bir acı hissederler. Bu ağrı, dışkılama tamamlandıktan sonra da birkaç dakika veya saat sürebilir.
2. Kanama: Anal fissürün bir diğer yaygın belirtisi dışkılama sırasında kan görülmesidir. Bu kanama genellikle parlak kırmızı renktedir ve dışkının üzerinde veya tuvalet kağıdında fark edilebilir.
3. Kaşıntı ve tahriş: Makat bölgesinde sürekli bir kaşıntı ve tahriş hissi fissüre bağlı olarak gelişebilir. Bu durum, bölgedeki ciltte iltihaplanma veya enfeksiyon belirtisi olabilir.
4. Şişlik ve hassasiyet: Anüs çevresinde şişlik ve dokunmaya karşı aşırı hassasiyet de anal fissür belirtileri arasındadır.
5. Dışkı kaçırma: İleri düzeydeki fissürler, dışkıyı kontrol eden kasların zarar görmesine neden olabilir. Bu da nadir durumlarda dışkı kaçırma problemi yaratabilir.

Anal Fissür Tedavisi

Anal fissür tedavisinde kullanılan yöntemler, fissürün akut ya da kronik olmasına göre değişiklik gösterir. Genellikle hastalığın ilk evrelerinde konservatif tedavi yöntemleri tercih edilirken, kronikleşmiş durumlarda cerrahi müdahaleye başvurulabilir.

Anal fissür tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler:

1. Konservatif Tedavi Yöntemleri

Konservatif tedavi, fissürün erken evrelerinde uygulanır ve genellikle cerrahi müdahaleye gerek kalmadan iyileşme sağlanabilir. Bu yöntemler arasında şunlar yer alır:

• Beslenme ve Su Tüketimi: Lif açısından zengin bir diyet uygulamak, dışkıyı yumuşatarak kabızlığı önlemeye yardımcı olur. Yeterli su tüketimi de dışkının kolay geçişini sağlar.
• Sıcak Su Oturma Banyoları: Günlük 10-15 dakikalık sıcak su banyoları, anal bölgedeki kasların gevşemesine ve iyileşme sürecinin hızlanmasına yardımcı olur.
• Topikal Kremler: Makat bölgesine uygulanan anestezik veya anti-enflamatuar kremler, ağrıyı hafifletir ve dokuların iyileşmesine yardımcı olabilir.
• Lif Takviyeleri: Kabızlığı önlemek amacıyla diyet lifi takviyeleri kullanmak dışkının yumuşak kalmasını sağlar.

2. Tıbbi Müdahaleler

Kronik fissürlerin tedavisinde daha ileri tıbbi yöntemler gerekebilir. Bu yöntemler genellikle konservatif tedaviye yanıt vermeyen hastalar için tercih edilir:

• Botoks Enjeksiyonu: Anüs çevresindeki kaslara yapılan botoks enjeksiyonları, kasların gevşemesini sağlar ve böylece fissürlerin iyileşme sürecini hızlandırır.
• Cerrahi Müdahale: Lateral internal sfinkterotomi adı verilen cerrahi müdahale, anüs çevresindeki kasların bir kısmının kesilerek gevşetilmesi işlemidir. Bu yöntem, kronik fissürlerde oldukça etkili sonuçlar vermektedir.

Anal Fissürden Korunma Yolları

Anal fissürlerin oluşmasını önlemek, sağlıklı bir dışkılama alışkanlığına sahip olmakla yakından ilişkilidir.

Anal fissür oluşumunu engellemek için alınabilecek bazı önlemler:

1. Lif açısından zengin bir diyet uygulamak: Lifli gıdalar tüketmek, dışkıyı yumuşatarak kabızlığı önler ve anal fissür oluşum riskini azaltır.
2. Bol su tüketmek: Yeterli miktarda su içmek, sindirim sisteminin düzgün çalışmasını sağlar ve dışkının yumuşak kalmasına yardımcı olur.
3. Tuvalet alışkanlıklarına dikkat etmek: Uzun süre tuvalette oturmak ve dışkıyı zorlamak, anal fissür riskini artırabilir. Bu nedenle, tuvalet ihtiyacı hissedildiğinde gecikmeden dışkılamak önemlidir.
4. Fiziksel aktivite: Düzenli egzersiz yapmak, bağırsak hareketlerini düzenleyerek kabızlığı önler ve böylece anal fissür riskini azaltır.
5. Kabızlık ve ishalin erken tedavisi: Kabızlık veya ishal gibi sindirim sorunları yaşandığında, bu durumları erken tedavi etmek fissür oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.

Sonuç

Anal fissür, çoğu zaman dışkılama sırasında ortaya çıkan ağrı ve rahatsızlıkla fark edilen yaygın bir sağlık sorunudur. Genellikle kabızlık, ishal, anal travma gibi nedenlerden kaynaklanan bu durum, yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Neyse ki, anal fissürler çoğu zaman konservatif tedavi yöntemleriyle kolayca tedavi edilebilir. Ancak tedavi edilmediği takdirde kronik hale gelme riski taşır ve cerrahi müdahale gerektirebilir. Dolayısıyla, bu rahatsızlıkla karşılaşan bireylerin erken dönemde tıbbi yardım alması önemlidir.

Yazarın Notu!

Anal bölgede fissür ile giden makat çatlağı problemi, en çok takip ettiğim ve tedavi düzenlediğim hasta gruplarından biridir. Esasen çatlak tedavisi, sabırla uygulanması gereken kombine bir tedavidir. Çocuk Cerrahisi Polikliniğime bu şikayetle başvuran bir hasta olduğunda, tedavinin en başında aileyi hastalığın muhtemel süreci hakkında bilgilendiriyorum.

Hastanın, hangi tip tuvalete nasıl oturacağından, günlük su ve gıda tüketimi (özel kabızlık diyeti) önerilerine, genellikle ortalama 2 gün süren fitil veya lavman ile bağırsak temizliğine, ağızdan verdiğimiz hastanın yaşına göre toz veya şurup şeklindeki ilaç tedavisine kadar yapılması gereken herşeyi eksiksiz olarak tek tek yazdığım özel tedavi formları düzenliyorum.

Bu şekilde özel tedavi formları düzenlendiğinde, hem ailenin ve çocuğun tedaviye uyumu artıyor ve hem de hastanın takipleri daha pratik ve kolay hale geliyor. Ancak, burada bir handikap mevcut. Düzenlemiş olduğum yazılı tedavi formlarında yapılmaması sıkı sıkı tembih edildiği halde; bazen anneler çocuğum veya bebeğim nasıl olsa düzeldi diye tedaviyi erken dönemde kesebiliyor. Hal böyle olunca da her defasında sil baştan başlamak gerekebiliyor.

Bunun bir diğer sakıncası da, hastanın tedaviye cevap verip vermediğini değerlendirmek mümkün olmuyor. Tam olarak düzenlenmiş bir kabızlık tedavisi ve ilaveten makat çatlakları için tedavisi verdiğim hastalara, tedaviye yanıt vermedikleri takdirde, bunun altında yatan başka bir sebep olup olmadığını belirtlemek için ilave tetkik yapmamız gerekebiliyor. Bu tetkikleri tiroid hormon düzeylerinin ölçümü, değişik kan testleri, ayakta direkt batın grafisi dediğimiz karın röntgeni ve tüm abdomen usg dediğimiz karın bölgesinin ultrasonografi ile değerlendirilmesi şeklinde çeşitlendirebiliriz.

Özetle makat çatlağı ve kabızlık tedavisi, Çocuk Cerrahisi Uzmanı ile hasta ve aile arasında tam bir uyum ve iş birliği gerektiren bir tedavi düzeni gerektirir. Tedaviyi eksiksiz ve tam olarak uygulamak ve Çocuk Cerrahınızın bilgisi olmadan tedaviyi yarıda kesmemek de temel kurallardır.

Referanslar:

1. Anal Fissür Nedir? (Makat Çatlağı)
2. Giebel, G. D., & Schiedling, P. An. Fissures: Pathophysiology, Diagnosis, and Treatment. Clinical Colon and Rectal Surgery, 2018.
3. Lacy, B. E., & Patel, N. K. Gastrointestinal Motility Disorders and Fissures. Digestive Diseases and Sciences, 2017.
4. Townsend, C. M., Beauchamp, R. D., & Evers, B. M. Sabiston Textbook of Surgery: The Biological Basis of Modern Surgical Practice, 20th ed. Elsevier, 2016.
5. Steele, S. R., Madoff, R. D., & Chen, M. H. Guidelines for the Management of An. Fissures. Diseases of the Colon & Rectum, 2020.
6. Lund, J. N., & Scholefield, J. H. Treatment Options for Chronic An. Fissures. British Journal of Surgery, 2008.
7. Rojanasakul, A. Botulinum Toxin Injection for Chronic Anal Fissure. International Journal of Colorectal Disease, 2005.
8. Nelson, R. L. Non-Surgical Therapy for Anal Fissure: A Meta-Analysis. International Journal of Surgery, 2017.
9. Boulos, P. B., & Abramowitz, L. Chronic An. Fissures: Surgical and Non-Surgical Treatments. Annals of Surgery, 2013.
10. Zaghiyan, K. N., & Fleshner, P. Inflammatory Bowel Disease-Related Fissures. Journal of Gastroenterology and Hepatology, 2014.
11. Altomare, D. F., & Giannini, I. Botulinum Toxin for Chronic Anal Fissure. World Journal of Gastrointestinal Surgery, 2012.
12. Novell, J. R., & Samuelsson, P. An. Fissures in Pediatrics: Current Approaches. Journal of Pediatric Surgery, 2019.
13. Loder, P. B., Kamm, M. A., & Nicholls, R. J. Pathogenesis and Treatment of An. Fissures. American Journal of Gastroenterology, 2015.
14. Lindsay, D. C. Chronic An. Fissures: Pathophysiology and Treatment. Journal of Surgery, 2011.
15. Rørvik, H. D., & Stokkeland, P. J. An. Fissures: Epidemiology and Risk Factors. Scandinavian Journal of Gastroenterology, 2019.
16. Oh, C. K., & Divino, C. M. Botulinum Toxin vs. Sphincterotomy for Chronic An. Fissures. Journal of Gastrointestinal Surgery, 2010.
17. McCallum, I., & Scott, R. A. Chronic Anal Fissure: Outcomes of Surgical and Non-Surgical Treatments. Colorectal Disease, 2008.
18. Khubchandani, I. T., & Reed, J. F. An. Fissures: A Review of Current Treatment Modalities. Journal of Clinical Gastroenterology, 2016.
19. García-Aguilar, J., & Belmonte, C. Pathophysiology and Treatment of An. Fissures: A Comprehensive Review. Coloproctology, 2021
20. https://scholar.google.com/
21. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
22. https://www.researchgate.net/
23. https://www.mayoclinic.org/
24. https://www.nhs.uk/
25. https://www.webmd.com/