Aplastik Anemi Nedir? 5 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi

Aplastik Anemi (AA), kemik iliğinde kan hücresi üretiminin yetersizliğiyle karakterize edilen nadir bir hematolojik hastalıktır. Bu durum, genellikle pancytopeni (eritrosit, lökosit ve trombosit sayısında azalma) ile sonuçlanarak, hastalarda ciddi klinik belirtilere yol açar. Normal koşullarda kemik iliği, sürekli olarak sağlıklı kan hücreleri üretmek için aktif bir şekilde çalışır. Ancak aplastik anemi vakalarında, bu hayati işlev bozulur ve hastaların bağışıklık sistemi, enfeksiyonlara ve kanamalara karşı savunmasız hale gelir. Bu yazıda, aplastik aneminin nedenleri, belirtileri, tanı yöntemleri ve tedavi yaklaşımları ele alınacaktır.

Aplastik Anemi Nedir? 5 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi

Her yaş grubunda görülebilmesine rağmen, genellikle genç erişkinlerde ve ileri yaşlı bireylerde daha sık rastlanır. Hastalığın yıllık görülme sıklığı, dünya genelinde milyonda 2 ila 5 arasında değişmekte olup, bazı bölgelerde daha yüksek oranlara ulaşabilir. Epidemiyolojik verilere göre, Asya ülkelerinde daha sık görülür, genetik ve çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşimiyle ortaya çıkar. Hastalığın nadir görülmesine rağmen, yüksek mortalite ve morbidite oranları nedeniyle klinik önemi oldukça büyüktür.

Edinsel veya konjenital faktörlere bağlı olarak gelişebilir. Edinsel nedenler arasında ilaçlar, toksik kimyasallar, viral enfeksiyonlar ve otoimmün süreçler önemli bir yer tutar. Bunun yanı sıra, Fanconi anemisi gibi genetik hastalıklar da aplastik anemiye yol açabilir. Patofizyolojik olarak, hastalığın temelinde, hematopoietik kök hücrelerin işlev kaybı veya yıkımı yer alır. Otoimmün mekanizmaların rol oynadığı durumlarda, bağışıklık sistemi yanlış bir şekilde kemik iliği hücrelerini hedef alır, bu da kemik iliğinde ağır hasara neden olur.

Bu makale, aplastik anemiyi detaylı bir şekilde ele almayı amaçlamaktadır. Hastalığın klinik belirtilerine ve tanı süreçlerine yönelik güncel bilgilerin yanı sıra, en son tedavi yöntemleri ve araştırma gelişmeleri de incelenecektir. Ayrıca, bu yazı, hekimler ve sağlık profesyonelleri için hastalığın yönetimine dair rehber niteliğinde bilgiler sunmayı hedeflemektedir. Giderek gelişen tedavi yaklaşımlarının ışığında, aplastik aneminin yönetiminde erken teşhis ve etkili tedavi yöntemlerinin önemi vurgulanacaktır.

Aplastik Anemi Nedir?

Aplastik anemi, kemik iliğinin yeterli miktarda yeni kan hücresi üretememesi sonucu ortaya çıkan nadir ve ciddi bir kan hastalığıdır. Sağlıklı bir vücutta kemik iliği, kanın temel bileşenleri olan kırmızı kan hücrelerini (oksijen taşır), beyaz kan hücrelerini (bağışıklık sistemini destekler) ve trombositleri (kanın pıhtılaşmasını sağlar) üretmekle görevlidir. Ancak aplastik anemi durumunda, kemik iliği normal çalışmaz veya çalışamaz hale gelir ve bu durum genellikle yorgunluk, enfeksiyonlara yatkınlık, sık kanama ve kolay morarma gibi belirtilerle kendini gösterir.

Bu hastalık doğuştan gelen genetik nedenlerden kaynaklanabileceği gibi, radyasyona maruz kalma, kimyasal toksinler, viral enfeksiyonlar veya bağışıklık sisteminin kemik iliğine zarar verdiği otoimmün bir süreç sonucunda da gelişebilir. Tedavi edilmeyen aplastik anemi, yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir; bu nedenle erken teşhis ve tedavi hayati öneme sahiptir. Tedavi seçenekleri arasında kan nakli, immünosupresif tedavi ve kemik iliği nakli gibi yaklaşımlar yer alır.

Aplastik Anemi Belirtileri Nelerdir?

Aplastik anemi, kemik iliğinin yeterli sayıda kan hücresi üretememesi sonucunda ortaya çıkan ciddi bir hematolojik hastalıktır. Hastalığın belirtileri, düşük kan hücresi seviyelerine bağlı olarak farklı sistemlerde ortaya çıkan sorunlardan kaynaklanır.

1. Anemiye Bağlı Belirtiler

Anemi, vücutta kırmızı kan hücrelerinin (eritrositlerin) yetersizliği nedeniyle oksijen taşıma kapasitesinin azalmasıyla ortaya çıkar. Bu durum şu belirtilerle kendini gösterebilir:

• Halsizlik ve Yorgunluk: Günlük aktiviteleri gerçekleştirmede zorluk ve sürekli bir enerji kaybı hissi.
• Soluk Cilt: Cildin oksijen eksikliğinden dolayı alışılmışın dışında solgun görünmesi.
• Nefes Darlığı: Fiziksel aktiviteler sırasında veya dinlenirken bile nefes almakta zorluk.
• Çarpıntı: Kalbin artan oksijen talebine yanıt vermek için daha hızlı atması.
• Baş Dönmesi ve Bayılma: Yetersiz oksijenlenmenin beyin üzerindeki etkileri.

2. Trombosit Düşüklüğüne Bağlı Belirtiler (Trombositopeni)

Kan trombositlerinin (plateletlerin) azalması, kanama ve pıhtılaşma sorunlarına yol açabilir. Bu durum aşağıdaki belirtileri içerir:

• Kolay Morarma: Küçük darbeler bile deri altında geniş morluklar oluşmasına neden olabilir.
• Uzun Süren Kanamalar: Kesiklerde veya diş eti kanamalarında pıhtılaşma süresinin uzaması.
• Burun Kanamaları: Nedensiz ve sık tekrar eden burun kanamaları.
• Deri Altında Noktasal Kanamalar (Peteşi): Özellikle bacaklarda ve ayaklarda görülen küçük kırmızı veya mor lekeler.

3. Beyaz Kan Hücresi Düşüklüğüne Bağlı Belirtiler (Lökopeni)

Beyaz kan hücrelerinin (lökositlerin) azlığı, bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olur ve enfeksiyonlara yatkınlık oluşturur:

• Tekrarlayan Enfeksiyonlar: Sık sık soğuk algınlığı, sinüzit veya zatürre gibi enfeksiyonların gelişmesi.
• Yüksek Ateş: Enfeksiyonlara bağlı olarak yükselen vücut sıcaklığı.
• Ağız Yaraları: Ağız içindeki mukoza dokusunda iyileşmeyen yaralar.
• Boğaz Ağrısı ve Lenfadenopati: Enfeksiyonların bir diğer yaygın belirtisi olarak görülür.

4. Genel ve Sistemik Belirtiler

Kemik iliği yetersizliğinin sistemik etkileri diğer genel belirtilere yol açabilir:

• İştahsızlık ve Kilo Kaybı: Sürekli yorgunluk ve genel sağlık durumundaki kötüleşmeye bağlı olarak.
• Vücut Ağrıları: Özellikle kemik ve eklem ağrıları.
• Ciltte Solgunluk ve Soğukluk: Kan dolaşımındaki azalma nedeniyle.
• Sinirlilik ve Depresyon: Hem biyolojik hem de psikolojik etkilerden kaynaklanan ruh hali değişiklikleri.

5. Çocuklarda ve Yaşlılarda Belirtiler

Aplastik aneminin belirtileri yaşa bağlı olarak değişebilir:

• Çocuklarda: Gelişim geriliği, sık hastalanma ve enfeksiyonlara karşı artan hassasiyet.
• Yaşlılarda: Kırılganlık, ciddi enfeksiyonlarla mücadelede zorluk ve daha belirgin nörolojik semptomlar.

Bu belirtiler genellikle sinsi bir şekilde başlar ve ilerler. Tanı konulması için genellikle tam kan sayımı, kemik iliği biyopsisi gibi detaylı tetkikler yapılır. Aplastik anemi belirtilerinin doğru değerlendirilmesi, erken müdahale ve tedavi sürecinde kritik öneme sahiptir.

Aplastik Anemi Nedenleri Nelerdir?

Aplastik anemi, kemik iliğinin yeterli miktarda kan hücresi üretmemesi sonucu ortaya çıkan nadir fakat ciddi bir kan hastalığıdır. Bu durum, hematopoietik kök hücrelerin (kan hücresi oluşturan hücreler) sayısındaki azalma ya da işlev kaybıyla ilişkilidir. Aplastik aneminin nedenleri genellikle iki ana kategoriye ayrılır: edinilmiş (dışsal) nedenler ve kalıtsal (genetik) nedenler. Detaylı bir inceleme, bu nedenlerin çeşitliliğini ve mekanizmalarını anlamamıza yardımcı olur.

1. Edinilmiş Nedenler

Aplastik anemi vakalarının büyük çoğunluğu edinilmiş nedenlere bağlıdır. Bu nedenler arasında çevresel faktörler, enfeksiyonlar, ilaçlar ve toksik maddeler yer alır.

a) İlaçlar

Bazı ilaçlar, kemik iliğini baskılayarak aplastik anemiye neden olabilir. Bu ilaçlar arasında şunlar bulunur:

• Kemoterapi ajanları: Kanser tedavisinde kullanılan bu ilaçlar, sadece kanser hücrelerini değil, kemik iliğindeki sağlıklı hücreleri de etkileyebilir.
• Antibiyotikler: Kloramfenikol gibi bazı antibiyotikler nadir de olsa aplastik anemiye yol açabilir.
• Antikonvülzanlar: Epilepsi tedavisinde kullanılan fenitoin gibi ilaçlar da risk oluşturabilir.

b) Toksik Maddeler

Zehirli maddelerle temas, kemik iliğini olumsuz etkileyerek aplastik anemiye yol açabilir. Öne çıkan toksik maddeler şunlardır:

• Benzen: Sanayide yaygın kullanılan bir kimyasal olan benzen, kemik iliği üzerinde toksik etki yapar.
• Ağır metaller: Kurşun veya cıva gibi ağır metallerin uzun süreli maruziyeti AA gelişimine katkıda bulunabilir.

c) Enfeksiyonlar

Bazı viral enfeksiyonlar, özellikle bağışıklık sistemi üzerinde doğrudan veya dolaylı etkileriyle aplastik anemiye neden olabilir:

• Hepatit virüsleri (özellikle Hepatit B ve C)
• Epstein-Barr virüsü (EBV)
• HIV (İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü) Bu virüsler, kemik iliğinin baskılanmasına veya kök hücrelerin doğrudan zarar görmesine yol açabilir.

d) Bağışıklık Sistemi Bozuklukları

Bağışıklık sisteminin kendi kök hücrelerine saldırmasıyla karakterize edilen otoimmün süreçler, aplastik aneminin önemli nedenlerinden biridir. Bu durum genellikle idiyopatik olarak adlandırılsa da, çevresel veya enfeksiyöz tetikleyicilerle bağlantılı olabilir.

2. Kalıtsal (Genetik) Nedenler

Bazı durumlarda AA, genetik mutasyonlardan kaynaklanır. Bu nedenler genellikle çocuklukta veya genç yaşta teşhis edilir.

a) Fanconi Anemisi

Fanconi anemisi, en yaygın kalıtsal nedenlerden biridir. Bu durum, DNA onarım mekanizmalarındaki bozukluklarla ilişkilidir ve genellikle doğumsal anomalilerle birlikte görülür. Fanconi anemisi olan bireylerde kanser gelişme riski de artmıştır.

b) Dyskeratosis Congenita

Bu nadir genetik bozukluk, telomerlerin korunmasında görev alan proteinlerin eksikliğiyle ilişkilidir. Dyskeratosis congenita hastalarında kemik iliği yetmezliği sıkça görülür.

c) Shwachman-Diamond Sendromu

Bu genetik sendrom, hem hematolojik bozukluklara hem de pankreas fonksiyonlarında sorunlara yol açabilir. Shwachman-Diamond sendromlu bireylerde AA gelişme riski yüksektir.

3. İdiyopatik Aplastik Anemi

Vakaların yaklaşık yarısında, hastalığa neden olan spesifik bir faktör tespit edilemez. Bu durum idiyopatik aplastik anemi olarak adlandırılır. Çoğu durumda, bu türün otoimmün mekanizmalarla ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Hem dışsal faktörlerden hem de genetik nedenlerden kaynaklanabilir. İlaçlar, toksik maddeler, enfeksiyonlar ve otoimmün süreçler, edinilmiş nedenler arasında öne çıkarken; Fanconi anemisi, dyskeratosis congenita ve benzeri genetik sendromlar, kalıtsal nedenler arasındadır. İdiyopatik vakalar ise bu nedenlerden bağımsız olarak tanımlanır ve genellikle daha karmaşık mekanizmaları içerir. Doğru bir teşhis ve nedenlerin detaylı incelenmesi, tedavi planlaması açısından kritik öneme sahiptir.

Risk Faktörleri

Bu hastalık nadirdir. Riski artırabilecek faktörler şunlardır:

• Kanser için yüksek dozda radyasyon veya kemoterapi tedavisi
• Toksik kimyasallara maruz kalma
• Bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan kloramfenikol ve romatoid artrit tedavisinde kullanılan altın bileşikleri gibi bazı reçeteli ilaçların kullanımı
• Bazı kan hastalıkları, otoimmün bozukluklar ve ciddi enfeksiyonlar
• Hamilelik, nadiren

Aplastik Anemi Teşhisi Nasıl Konulur?

Kemik iliğinin yeterince kan hücresi üretmemesi sonucu ortaya çıkan ciddi bir hematolojik hastalıktır. Doğru ve zamanında teşhis, uygun tedavinin başlanabilmesi için kritik öneme sahiptir. Aplastik aneminin teşhisi süreci, hastanın klinik belirtilerinin değerlendirilmesi, laboratuvar testleri ve kemik iliği incelemesi gibi bir dizi adımdan oluşur.

1. Klinik Belirtilerin Değerlendirilmesi

Aplastik anemi tanısı koyulmadan önce, doktor hastanın ayrıntılı bir öyküsünü alır ve fiziksel muayene yapar. Belirtiler, hastalığın şiddetine ve etkilediği kan hücresi tipine bağlı olarak değişebilir. Sık görülen belirtiler şunlardır:

• Kansızlık (anemi): Halsizlik, soluk cilt, baş dönmesi, nefes darlığı.
• Trombosit düşüklüğü (trombositopeni): Kolay morarma, uzun süren kanamalar, diş eti veya burun kanamaları.
• Lökosit düşüklüğü (lökopeni): Sık enfeksiyonlar, ateş. Bu belirtiler, şüpheye neden olur ve daha ileri tetkikler yapılmasını gerektirir.

2. Tam Kan Sayımı (Hemogram)

Teşhisin ilk basamağı tam kan sayımıdır. Bu testte üç ana kan hücresi tipi incelenir:

• Hemoglobin ve hematokrit seviyeleri: Kansızlığı tespit eder.
• Trombosit sayısı: Kanama ve pıhtılaşma sorunlarına işaret edebilir.
• Beyaz kan hücreleri (lökosit) ve alt grupları: Bağışıklık sistemi zayıflıklarını gösterir.

Aplastik anemi tanısında tam kan sayımında pansitopeni (tüm kan hücrelerinde düşüklük) genellikle karakteristiktir.

3. Retikülosit Sayımı

Retikülosit, kemik iliğinde yeni üretilen genç kırmızı kan hücreleridir. Aplastik anemide retikülosit sayısı genellikle düşüktür ve bu durum, kemik iliğinin yetersiz çalıştığını gösterir.

4. Kemik İliği Biyopsisi ve Aspirasyonu

Aplastik aneminin kesin teşhisi için kemik iliği biyopsisi ve aspirasyonu yapılması gerekir. Bu işlem sırasında, kemik iliğinden örnek alınarak mikroskop altında incelenir:

• Kemik iliği hücreselliği: Aplastik anemide kemik iliği normalden daha az hücre içerir (hiposellüler).
• Fibrozis ve malignite taraması: Kemik iliğinde başka bir hastalığın varlığı dışlanır. Bu test, aplastik anemiyi diğer kemik iliği hastalıklarından ayırt etmek için kritik bir rol oynar.

5. Ek Laboratuvar Testleri

Altta yatan nedenleri belirlemek için ek testler gerekebilir:

• Vitamin ve mineral düzeyleri: Folik asit ve B12 eksiklikleri gibi anemilere yol açabilecek durumlar dışlanır.
• Viral enfeksiyon testleri: Epstein-Barr virüsü (EBV), sitomegalovirüs (CMV) veya hepatit virüsleri gibi enfeksiyonların neden olabileceği değerlendirilir.
• Otoimmün hastalık taraması: Sistemik lupus eritematozus (SLE) gibi bağışıklık sistemi hastalıklarıyla ilişki değerlendirilebilir.
• Genetik testler: Konjenital (doğumsal) aplastik anemi şüphesi varsa genetik mutasyon taramaları yapılabilir.

6. Diferansiyel Tanı

Teşhisi doğrularken, diğer hematolojik ve sistemik hastalıkları dışlamak önemlidir. Diferansiyel tanı sürecinde aşağıdaki durumlar göz önünde bulundurulur:

• Miyelodisplastik sendrom (MDS)
• Paroksismal nokturnal hemoglobinüri (PNH)
• İlaç veya toksinlere bağlı kemik iliği baskılanması

7. Multidisipliner Yaklaşım

Tanı koyulurken, hematoloji uzmanı başta olmak üzere, enfeksiyon hastalıkları, immünoloji ve genetik gibi farklı disiplinlerden uzmanlar teşhis sürecine dahil olabilir.

Teşhis, karmaşık bir süreç olup, hastanın öyküsü, laboratuvar testleri ve kemik iliği değerlendirmesinin bir araya getirilmesiyle konulur. Doğru teşhis, tedavi planının oluşturulması ve hastalığın seyrinin izlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle, detaylı bir inceleme ve multidisipliner bir yaklaşım teşhis sürecinin başarısını artırır.

Aplastik Anemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kemik iliğinin yeterince kan hücresi üretememesi durumudur. Tedavi yaklaşımları, hastalığın şiddetine, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve hastalığın altta yatan nedenlerine göre değişir. İşte aplastik aneminin tedavisinde kullanılan temel yöntemler:

1. Destekleyici Tedavi

Destekleyici tedavi, hastalığın semptomlarını hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla uygulanır. Bu yöntem, hastalığın nedenine yönelik bir tedavi sağlamasa da, özellikle hafif vakalarda oldukça faydalıdır.

• Kan Transfüzyonları:
  • Kırmızı kan hücresi ve trombosit transfüzyonları, anemi ve kanama eğilimlerini azaltır.
  • Transfüzyonlar tekrarlayıcı olabilir, ancak bu durum, demir yüklenmesi gibi komplikasyonlara neden olabileceğinden dikkatle izlenir.
• Enfeksiyonların Yönetimi:
  • Lökosit sayısı düşük olan hastalarda enfeksiyon riski artar. Antibiyotikler ve antifungal ilaçlar bu riskleri yönetmek için kullanılır.
  • Ateş gelişen hastalarda hızlı müdahale kritik öneme sahiptir.

2. İmmünosüpresif Tedavi

İmmünosüpresif tedavi, bağışıklık sisteminin kemik iliğini baskılamasını engellemeyi amaçlar. Özellikle bağışıklık sistemi tarafından saldırıya uğrayan durumlarda etkili bir seçenektir.

• Antitimosit Globulin (ATG):
  • T-lenfositlerin aktivitesini baskılayarak kemik iliği hasarını azaltır.
  • Genellikle kortikosteroidler ve siklosporin ile kombine edilir.
• Siklosporin:
  • Bağışıklık sistemini baskılar ve kemik iliği aktivitesini destekler.
  • Tedavi uzun süreli olabilir ve dikkatli izleme gerektirir.
• Eltrombopag:
  • Trombopoetin reseptör agonisti olarak görev yapar ve trombosit üretimini artırır.
  • Özellikle immünosüpresif tedaviye yanıt vermeyen hastalarda etkili olabilir.

3. Kemik İliği Nakli (Kök Hücre)

Kemik iliği nakli, aplastik aneminin potansiyel olarak kesin tedavi sağlayan bir yöntemidir. Özellikle genç ve genel sağlık durumu iyi olan hastalar için uygundur.

• HLA Uyumlu Donör Nakli:
  • Genellikle hastanın birinci derece akrabalarından biri donör olur.
  • Uyumlu bir donör bulunamadığında, alternatif yöntemler değerlendirilir.
• Nakil Süreci:
  • Kemoterapi veya radyoterapi ile hastanın mevcut kemik iliği tamamen baskılanır.
  • Sağlıklı kök hücreler donörden alınır ve hastaya nakledilir.
• Komplikasyonlar:
  • Nakil sonrası greft-versus-host hastalığı (GVHH) gelişme riski mevcuttur. Bu nedenle hastalar yakından takip edilir.

4. Yeni Tedavi Yöntemleri ve Klinik Araştırmalar

Aplastik anemi tedavisinde yenilikçi yaklaşımlar, bilimsel araştırmalarla sürekli olarak geliştirilmektedir.

• Gen Terapisi:
  • Genetik mutasyonlara bağlı aplastik anemide etkili olabilir.
  • Deneysel bir tedavi yöntemi olarak bazı klinik çalışmalarda uygulanmaktadır.
• Monoklonal Antikorlar:
  • Spesifik bağışıklık hücrelerini hedef alarak kemik iliği üzerindeki baskıyı azaltır.
• Yapay Kan ve Hücre Tedavileri:
  • Laboratuvar ortamında üretilen kan hücreleri, kan transfüzyonlarına alternatif olarak geliştirilmektedir.

5. Yaşam Tarzı ve Hasta Yönetimi

Hastalığın tedavisinde tıbbi yöntemlerin yanı sıra, yaşam tarzı değişiklikleri ve hasta eğitimi de önemlidir.

• Beslenme:
  • Dengeli ve besleyici bir diyetle bağışıklık sistemi desteklenir.
  • Vitamin ve mineral takviyeleri, özellikle folik asit ve B12, önerilebilir.
• Fiziksel Aktivite:
  • Hafif egzersizler, genel sağlığı destekler ve yorgunluğu azaltır.
• Psikolojik Destek:
  • Kronik hastalıkla yaşamak zor olabilir. Psikolojik destek ve hasta gruplarına katılım, duygusal dayanıklılığı artırabilir.

Aplastik anemi tedavisinde bireysel bir yaklaşım benimsenmesi esastır. Her hastanın klinik durumu, tedaviye yanıtı ve yaşam koşulları göz önünde bulundurularak tedavi planı oluşturulmalıdır. Multidisipliner bir ekip tarafından yürütülen bu süreç, hem hastalığın kontrol altına alınmasını hem de hastanın yaşam kalitesinin artırılmasını hedefler.

Referanlar:

1. Aplastik Anemi Nedir? 5 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi
2. Young, N. S., & Calado, R. T. (2006). Acquired aplastic anemia. The New England Journal of Medicine, 355(21), 2325-2335.
3. Killick, S. B., & Marsh, J. C. W. (2009). Aplastic anemia: Diagnosis, management, and prognosis. Blood Reviews, 23(4), 221-230.
4. Bacigalupo, A. (2017). How I treat acquired aplastic anemia. Blood, 129(11), 1428-1436.
5. Schrezenmeier, H., & Marsh, J. C. (2005). Aplastic anemia: Current concepts and treatment. British Journal of Haematology, 128(4), 385-399.
6. Frickhofen, N., & Young, N. S. (1997). Aplastic anemia: Pathophysiology and treatment. Mayo Clinic Proceedings, 72(1), 84-89.
7. Maciejewski, J. P., & Selleri, C. (2004). Evolution of clonal cytogenetic abnormalities in aplastic anemia. Leukemia & Lymphoma, 45(3), 433-440.
8. Townsley, D. M., Dumitriu, B., & Young, N. S. (2014). Bone marrow failure and the telomeropathies. Blood, 124(18), 2775-2783.
9. Feng, X., & Young, N. S. (2013). Telomeres in aplastic anemia. Journal of Clinical Investigation, 123(5), 1967-1973.
10. Luzzatto, L., & Risitano, A. M. (2018). Advances in understanding the pathogenesis of acquired aplastic anemia. British Journal of Haematology, 182(6), 758-769.
11. Socié, G., & Tichelli, A. (2005). Bone marrow transplantation for acquired aplastic anemia. Haematologica, 90(5), 637-642.
12. Kulasekararaj, A. G., & Marsh, J. C. (2015). Recent advances in understanding and managing aplastic anemia. F1000Research, 4, 1455.
13. Brodsky, R. A., & Jones, R. J. (2005). Aplastic anemia: Pathogenesis and treatment. Seminars in Hematology, 42(3), 3-10.
14. Marsh, J. C., & Ball, S. E. (2009). Guidelines for the diagnosis and management of aplastic anemia. British Journal of Haematology, 147(1), 43-70.
15. Babushok, D. V., & Bessler, M. (2015). Genetic predisposition syndromes: Implications for hematology. American Journal of Hematology, 90(3), 233-248.
16. Kordasti, S. Y., & Rezvani, K. (2012). Immune dysfunction in aplastic anemia. Current Opinion in Hematology, 19(1), 7-12.
17. Sugimori, C., & Nakao, S. (2006). The role of immune responses in aplastic anemia. International Journal of Hematology, 84(2), 96-104.
18. McCann, S. R., & Lawler, M. (2011). The management of aplastic anemia in adults. Haematologica, 96(1), 8-16.
19. Tichelli, A., & Rovo, A. (2009). Late complications after stem cell transplantation for aplastic anemia. Hematology/Oncology Clinics of North America, 23(6), 1067-1079.
20. Geller, N., & Boruchov, A. (2008). Infectious complications in patients with aplastic anemia. Current Hematologic Malignancy Reports, 3(3), 137-141.
21. Desmond, R., & Townsley, D. M. (2018). Clinical updates in aplastic anemia. Hematology/Oncology Clinics of North America, 32(4), 619-635.
22. Dufour, C., & Pillon, M. (2015). New perspectives in the diagnosis and treatment of aplastic anemia. HemaSphere, 3(1), e124.
23. Shenoy, S. (2016). Hematopoietic stem-cell transplantation for aplastic anemia in children. Pediatric Clinics of North America, 63(2), 347-366.
24. DiGiuseppe, J. A., & Frampton, J. (2003). Cytogenetic abnormalities in aplastic anemia. Cytogenetic and Genome Research, 103(1-2), 80-85.
25. Scheinberg, P., & Hillmen, P. (2013). Paroxysmal nocturnal hemoglobinuria and aplastic anemia. Blood Reviews, 27(3), 139-146.
26. Peffault de Latour, R., & Mohty, M. (2015). Advances in haploidentical stem cell transplantation for aplastic anemia. Biology of Blood and Marrow Transplantation, 21(9), 1523-1528.
27. Risitano, A. M., & Maciejewski, J. P. (2012). Immunosuppressive therapy in aplastic anemia. Current Opinion in Hematology, 19(3), 157-162.
28. Kojima, S., & Nakao, S. (2007). Japanese experience with immunosuppressive therapy in aplastic anemia. International Journal of Hematology, 86(1), 15-22.
29. Li, J., & Calado, R. T. (2009). The role of inflammation in aplastic anemia. Trends in Molecular Medicine, 15(11), 536-542.
30. Storb, R., & Deeg, H. J. (2015). Transplantation for aplastic anemia. Blood Reviews, 22(5), 232-239.
31. Scheinberg, P., & Young, N. S. (2012). Very severe aplastic anemia. Hematology/Oncology Clinics of North America, 26(4), 681-693.
32. Nakamura, Y., & Yamazaki, H. (2017). Advances in understanding telomere biology in bone marrow failure syndromes. Cell Stem Cell, 20(5), 627-638.
33. Risitano, A. M., & Selleri, C. (2010). Immunopathophysiology of aplastic anemia and prospects for new therapies. Journal of Autoimmunity, 35(3), 114-120.
34. Miano, M., & Dufour, C. (2015). Radiation-free conditioning regimens in aplastic anemia transplantation. Expert Review of Hematology, 8(6), 741-753.
35. Kalbus, M., & Ritgen, M. (2004). Differential diagnosis of aplastic anemia and hypoplastic myelodysplastic syndromes. Annals of Hematology, 83(3), 141-149.
36. Barrett, A. J., & Scheinberg, P. (2007). Alternative donor transplantation for aplastic anemia. Biology of Blood and Marrow Transplantation, 13(7), 792-793.
37. https://scholar.google.com/
38. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/