95 / 100

Arteriyoskleroz ve ateroskleroz (damar sertliği) bazen aynı şeyi ifade etmek için kullanılır, ancak iki terim arasında bir fark vardır. Arteriyoskleroz, kalpten vücudun geri kalanına (arterler) oksijen ve besin taşıyan kan damarları kalınlaştığında ve sertleştiğinde, bazen organlara ve dokulara kan akışını kısıtladığında ortaya çıkar. Sağlıklı arterler esnek ve elastiktir. Ancak zamanla atardamarların duvarları sertleşebilir; bu durum genellikle atardamarların sertleşmesi olarak adlandırılır.

Sağlık Bilgisi İçeriği

Ateroskleroz ve Arteriyoskleroz (Damar Sertliği)

Ateroskleroz, arteriosklerozun spesifik bir türüdür. Yağların, kolesterolün ve diğer maddelerin arter duvarlarının içinde ve üzerinde birikmesidir. Bu birikime plak denir. Plak, arterlerin daralmasına ve kan akışının engellenmesine neden olabilir. Plak ayrıca patlayarak kanın pıhtılaşmasına neden olabilir. Ateroskleroz sıklıkla bir kalp problemi olarak görülse de vücudun herhangi bir yerindeki arterleri etkileyebilir. Ateroskleroz tedavi edilebilir ve sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları önlenmesine yardımcı olabilir.

Ateroskleroz Belirtileri

Hafif aterosklerozun genellikle herhangi bir semptomu yoktur. Ateroskleroz belirtileri genellikle bir arter organlara ve dokulara yeterli miktarda kan sağlayamayacak kadar daralıncaya veya tıkanıncaya kadar ortaya çıkmaz. Bazen bir kan pıhtısı kan akışını tamamen engeller. Pıhtı parçalanabilir ve kalp krizi veya felci tetikleyebilir.

Orta ila şiddetli ateroskleroz belirtileri hangi arterlerin etkilendiğine bağlıdır.

Örneğin:

Kalp atardamarlarınızda ateroskleroz varsa göğüs ağrısı veya basıncı (anjina) olabilir.
Beyninize giden arterlerde ateroskleroz varsa, kollarınızda veya bacaklarınızda ani uyuşukluk veya güçsüzlük, konuşma güçlüğü veya geveleyerek konuşma, bir gözde geçici görme kaybı veya yüz kaslarınızda sarkma olabilir. Bunlar geçici iskemik atak (TIA) sinyali verir. Tedavi edilmeyen bir TIA felce yol açabilir.
Kollarınızdaki ve bacaklarınızdaki atardamarlarda ateroskleroz varsa, yürürken bacak ağrısı (klodikasyon) veya etkilenen uzuvda kan basıncının düşmesi gibi periferik arter hastalığı belirtileri yaşayabilirsiniz.
Böbreklerinize giden arterlerde ateroskleroz varsa yüksek tansiyon veya böbrek yetmezliği gelişebilir.

Ne zaman doktora görünmeli

Aterosklerozunuz olduğunu düşünüyorsanız sağlık uzmanınızla görüşün. Ayrıca göğüs ağrısı (anjina), bacak ağrısı veya uyuşukluk gibi kan akışı eksikliğinden kaynaklanan erken belirtilere de dikkat edin.

Erken teşhis ve tedavi, aterosklerozun kötüleşmesini durdurabilir ve kalp krizi, felç veya başka bir tıbbi acil durumu önleyebilir.

Ateroskleroz Nedenleri

Ateroskleroz çocukluk çağında başlayabilen, yavaş yavaş kötüleşen bir hastalıktır. Kesin nedeni bilinmiyor. Bir arterin iç tabakasının hasar görmesi veya yaralanmasıyla başlayabilir. Hasarın nedeni şunlar olabilir:

Yüksek tansiyon
Yüksek kolestorol
Kandaki bir tür yağ (lipit) olan yüksek trigliseritler
Sigara içmek veya tütün çiğnemek
Diyabet
İnsülin direnci
Obezite
Bilinmeyen bir nedenden veya artrit, lupus, sedef hastalığı veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi hastalıklardan kaynaklanan iltihaplanma

Bir arterin iç duvarı hasar gördüğünde, kan hücreleri ve diğer maddeler yaralanma bölgesinde toplanabilir ve arterin iç astarında birikebilir.

Zamanla yağlar, kolesteroller ve diğer maddeler de kalp atardamarlarının iç duvarlarında birikir. Bu birikime plak denir. Plak, arterlerin daralmasına ve kan akışının engellenmesine neden olabilir. Plak ayrıca patlayarak kanın pıhtılaşmasına neden olabilir.

Risk Faktörleri

Zamanla damarlarda sertleşme meydana gelir. Yaşlanma ateroskleroz için bir risk faktörüdür.

Ateroskleroz riskini artırabilecek diğer şeyler şunlardır:

Ailede erken kalp hastalığı öyküsü
Sağlıksız beslenme
Diyabet
Yüksek tansiyon
Yüksek kolestorol
Enflamasyonun bir belirteci olan yüksek düzeyde C-reaktif protein (CRP)
Egzersiz eksikliği
Obezite
Uyku apnesi
Sigara ve diğer tütün kullanımı

Komplikasyonları

Aterosklerozun komplikasyonları hangi arterlerin daraldığına veya tıkandığına bağlıdır.

Örneğin:

Koroner arter hastalığı. Ateroskleroz kalbinize yakın arterleri daralttığında, göğüs ağrısına (anjina), kalp krizine veya kalp yetmezliğine neden olabilecek koroner arter hastalığı gelişebilir.
Şah damarı hastalığı (Karotis Arter). Ateroskleroz beyninize yakın arterleri daralttığında karotis arter hastalığı gelişebilir. Bu, geçici iskemik atağa (TIA) veya felce neden olabilir.
Periferik arter hastalığı. Ateroskleroz kollarınızdaki veya bacaklarınızdaki atardamarları daralttığında, kollarınızda ve bacaklarınızda periferik arter hastalığı adı verilen kan akışı sorunları gelişebilir. Bu sizi sıcağa ve soğuğa karşı daha az duyarlı hale getirerek yanma veya donma riskini artırabilir. Nadiren kollara veya bacaklara kan akışının olmaması doku ölümüne (kangren) neden olabilir.
Anevrizmalar. Ateroskleroz aynı zamanda vücudun herhangi bir yerinde meydana gelebilecek ciddi bir komplikasyon olan anevrizmalara da neden olabilir. Anevrizma hastalarının çoğunda hiçbir belirti görülmez. Anevrizma bölgesinde ağrı ve zonklama meydana gelebilir ve tıbbi bir acil durumdur. Anevrizma patlarsa vücutta yaşamı tehdit eden kanamalara neden olabilir.
Kronik böbrek hastalığı. Ateroskleroz böbreklere giden arterlerin daralmasına neden olabilir. Bu arterlerin daralması oksijen açısından zengin kanın böbreklere ulaşmasını engeller. Böbreklerin atık ürünleri filtrelemek ve fazla sıvıyı uzaklaştırmak için yeterli kan akışına ihtiyacı vardır.

Önleme

Aterosklerozu tedavi etmek için önerilen sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri aynı zamanda onu önlemeye de yardımcı olur.

Bu yaşam tarzı değişiklikleri arterlerin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir:

Sigarayı bırakmak
Sağlıklı yiyecekler yemek
Düzenli egzersiz yapmak
Sağlıklı kiloyu korumak
Sağlıklı kan basıncını kontrol etmek ve sürdürmek
Sağlıklı kolesterol ve kan şekeri seviyelerini kontrol etmek ve korumak

Ateroskleroz Teşhisi

Sağlık uzmanınız fiziksel bir muayene yapacak ve kişisel ve aile sağlık geçmişiniz hakkında sorular soracaktır. Kalp hastalıkları konusunda uzmanlaşmış bir doktora (kardiyolog) yönlendirilebilirsiniz. Doktorunuz, arterlerinizi bir stetoskopla dinlerken ıslık sesi (uğultu) duyabilir.

Fizik muayenenin sonuçlarına bağlı olarak sağlık uzmanınız aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir veya daha fazla test önerebilir:

Kan testleri. Kan testleri genellikle kan şekeri ve kolesterol seviyelerini kontrol etmek için yapılır. Yüksek kan şekeri ve kolesterol seviyeleri ateroskleroz riskini artırır. Atardamarların iltihaplanmasıyla bağlantılı bir proteini kontrol etmek için bir C-reaktif protein (CRP) testi de yapılabilir.
Elektrokardiyogram (EKG veya EKG). Bu hızlı ve ağrısız test, kalbin elektriksel aktivitesini ölçer. EKG sırasında göğse, bazen de kollara veya bacaklara sensörler (elektrotlar) bağlanır. Kablolar, sensörleri sonuçları görüntüleyen veya yazdıran bir makineye bağlar. EKG , kalbe giden kan akışında azalma olup olmadığının belirlenmesine yardımcı olabilir.
Egzersiz stres testi. Belirtileriniz genellikle egzersiz sırasında ortaya çıkıyorsa sağlık uzmanınız bu testi önerebilir. Kalbiniz izlenirken koşu bandında yürüyecek veya sabit bisiklete bineceksiniz. Egzersiz, kalbin pompalanmasını çoğu günlük aktiviteye göre daha sert ve daha hızlı hale getirdiğinden, egzersiz stres testi, normalde gözden kaçabilecek kalp sorunlarını gösterebilir. Egzersiz yapamıyorsanız, size egzersizin kalbiniz üzerindeki etkisini taklit eden bir ilaç verilebilir.
Ekokardiyogram. Bu test, kalpteki kan akışını göstermek için ses dalgalarını kullanır. Bazen egzersiz stres testi ile yapılır.
Doppler ultrason. Sağlayıcınız, kolunuz veya bacağınızın çeşitli noktalarından kan basıncınızı ölçmek için özel bir ultrason cihazı (Doppler ultrason) kullanabilir. Bu ölçümler arterlerdeki kan akış hızını gösterebilir.
Ayak bileği-kol indeksi (ABI). Bu test, ayak bileğindeki kan basıncını koldaki kan basıncıyla karşılaştırır. Bacaklardaki ve ayaklardaki arterlerdeki aterosklerozu kontrol etmek için yapılır. Ayak bileği ve kol ölçüleri arasındaki farklılık, genellikle aterosklerozun neden olduğu periferik damar hastalığından kaynaklanıyor olabilir.
Kalp kateterizasyonu ve anjiyogram. Bu test koroner arterlerin daraldığını veya tıkalı olup olmadığını gösterebilir. Uzun, ince, esnek bir tüp (kateter), genellikle kasık veya el bileğindeki bir kan damarına yerleştirilir ve kalbe yönlendirilir. Boya kateterden kalpteki arterlere akar. Boya, test sırasında çekilen görüntülerde arterlerin daha net görünmesine yardımcı olur.
Koroner kalsiyum taraması. Kalp taraması olarak da adlandırılan bu test, kalbin ayrıntılı resimlerini oluşturmak için bilgisayarlı tomografi (BT) görüntülemeyi kullanır. Arter duvarlarında kalsiyum birikintilerini gösterebilir. Test sonuçları puan olarak verilmektedir. Kalsiyum mevcut olduğunda puan ne kadar yüksek olursa kalp hastalığı riski de o kadar yüksek olur.
Diğer görüntüleme testleri. Arterleri incelemek için manyetik rezonans anjiyografi (MRA) veya pozitron emisyon tomografisi (PET) de kullanılabilir. Bu testler, anevrizmaların yanı sıra büyük arterlerin sertleşmesini ve daralmasını da gösterebilir.

Ateroskleroz Tedavisi

Sağlıklı beslenme ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri tedavi için gereken tek şey olabilir. Ancak bazen ilaç tedavisi veya cerrahi işlemlere ihtiyaç duyulabilir.

Damar Sertliği İlaçları

Aterosklerozun etkilerini yavaşlatmak, hatta tersine çevirmek için birçok farklı ilaç mevcuttur. Tedavi için kullanılan bazı ilaçlar şunlardır:

Statinler ve diğer kolesterol ilaçları. Düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterolün (“kötü” kolesterol) agresif bir şekilde düşürülmesi, arterlerdeki yağ birikintilerinin oluşumunu yavaşlatabilir, durdurabilir ve hatta tersine çevirebilir. Statinler genellikle kolesterolü düşürmek, arter sağlığını iyileştirmek ve aterosklerozu önlemek için kullanılır. Başka birçok kolesterol düşürücü ilaç türü vardır. Niasin, fibratlar ve safra asidi tutucuları içerirler. Birden fazla kolesterol ilacına ihtiyacınız olabilir.
Aspirin. Aspirin kanın incelmesine ve kan pıhtılarının önlenmesine yardımcı olur. Bazı kişilerde kalp krizi veya felçten birincil olarak korunmak için günlük düşük doz aspirin tedavisi önerilebilir. Aspirinin günlük kullanımının mide ve bağırsakta kanama gibi ciddi yan etkileri olabilir. Sağlık uzmanınızla konuşmadan günlük aspirin almaya başlamayın.
Kan basıncı ilaçları. Kan basıncını düşüren ilaçlar aterosklerozun tersine çevrilmesine yardımcı olmaz. Bunun yerine hastalıkla ilgili komplikasyonları önler veya tedavi ederler. Örneğin bazı tansiyon ilaçları kalp krizi riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Diğer ilaçlar. Ateroskleroz riskini artıran diyabet gibi diğer sağlık durumlarını kontrol etmek için ilaçlar reçete edilebilir. Egzersiz sırasında bacak ağrısı gibi spesifik semptomları tedavi etmek için de ilaçlar verilebilir.

Ateroskleroz Ameliyatı veya Diğer Prosedürler

Bazen tedavi için daha agresif tedaviye ihtiyaç duyulur. Şiddetli semptomlarınız veya tıkanıklığınız varsa, aşağıdakileri içeren bir prosedüre veya ameliyata ihtiyacınız olabilir:

Anjiyoplasti ve stent yerleştirilmesi. Perkütan koroner müdahale (PCI) olarak da adlandırılan bu prosedür, tıkalı veya tıkalı bir arterin açılmasına yardımcı olur. Uzun, ince, esnek bir tüp (kateter) genellikle kasık veya el bileğindeki bir kan damarına yerleştirilir ve tıkanıklığa yönlendirilir. Daha sonra arteri açmak için kateterin ucundaki bir balon şişirilebilir. Arteri açık tutmak için tipik olarak bir ağ tüpü (stent) kullanılır.
Endarterektomi. Bazen daralmış bir arterin duvarlarından plağı çıkarmak için ameliyat gerekir. İşlem boyundaki arterler (şah damarı arterleri) üzerinde yapıldığında buna karotis endarterektomi adı verilir.
Fibrinolitik tedavi. Bir arterdeki pıhtı kan akışını engelliyorsa, sağlayıcınız onu parçalamak için pıhtı çözücü bir ilaç kullanabilir.
Koroner arter bypass grefti (CABG) ameliyatı. Cerrah, kalpte kan için yeni bir yol oluşturmak üzere vücudun başka bir kısmından sağlıklı bir kan damarı alır. Kan daha sonra tıkalı veya daralmış koroner arterin etrafından dolaşır. CABG açık kalp ameliyatıdır. Genellikle yalnızca çok sayıda kalp atardamarı daralmış kişilerde yapılır.

Yaşam Tarzı ve Ev İlaçları

Belirli yaşam tarzı değişiklikleri yapmak arterlerin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir ve aterosklerozu önleyebilir veya yavaşlatabilir. Bu kalp-sağlıklı ipuçlarını deneyin:

Sigara içmeyin. Sigara içmek atardamarlara zarar verir. Sigara içmek koroner arter hastalığı için önemli bir risk faktörüdür. Nikotin kan damarlarını daraltır ve kalbi daha fazla çalışmaya zorlar. Sigara içmemek, kalp krizi gibi ateroskleroz komplikasyonları riskini azaltmanın en iyi yollarından biridir.
Haftanın çoğu günü egzersiz yapın. Düzenli egzersiz kan akışını iyileştirir, kan basıncını düşürür ve ateroskleroz ve kalp hastalığı riskini artıran durumların riskini azaltır. Haftada en az 150 dakika orta düzeyde aerobik aktivite veya 75 dakika şiddetli aerobik aktivite veya ikisinin bir kombinasyonunu yapın. Asansör yerine merdivenleri kullanabilir, öğle yemeği saatinizde bloğun etrafında yürüyebilir veya televizyon izlerken mekik veya şınav çekebilirsiniz.
Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Aşırı kilolu olmak, aterosklerozun neden olduğu koroner arter hastalığı riskini artırır. Az miktarda kilo kaybetmek bile riski azaltmaya yardımcı olabilir.
Sağlıklı yiyecekler ye. Meyveler, sebzeler ve tam tahıllarla dolu ve rafine karbonhidratlar, şekerler, doymuş yağ ve sodyum açısından düşük, kalp açısından sağlıklı bir beslenme, kilonun, kan basıncının, kolesterolün ve kan şekerinin kontrol edilmesine yardımcı olabilir. Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmek kullanmayı deneyin. Atıştırmalık olarak bir elma, muz veya havuç çubukları alın. Tuz ve yağ miktarını kontrol etmek için beslenme etiketlerini okuyun. Zeytinyağı gibi tekli doymamış yağlar kullanın. Şekeri ve şeker ikamelerini azaltın veya bunlardan kaçının.
Stres Yönetimi. Duygusal stresi azaltmaya yardımcı olacak yollar bulun. Daha fazla egzersiz yapmak, farkındalık pratiği yapmak ve destek gruplarında başkalarıyla bağlantı kurmak stresi hafifletmenin yollarından bazılarıdır. Yoga veya derin nefes alma gibi rahatlama teknikleri de faydalı olabilir. Bu uygulamalar kan basıncını geçici olarak düşürebilir ve ateroskleroz gelişme riskini azaltabilir.

Yüksek kolesterolünüz, yüksek tansiyonunuz, diyabetiniz veya başka bir kronik hastalığınız varsa, durumu yönetmek ve genel sağlığı geliştirmek için sağlık uzmanınızla birlikte çalışın.

Alternatif tıp

Bazı gıdaların ve bitkisel takviyelerin, ateroskleroz gelişimi için iki önemli risk faktörü olan yüksek kolesterol ve yüksek tansiyonu azaltmaya yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Etkili olabilecek alternatif ilaç takviyeleri ve ürünleri şunları içerir:

Alfa-linolenik asit
Arpa
Beta-sitosterol (takviyelerde ve Promise Activ gibi bazı margarinlerde bulunur)
Sarı psyllium (tohum kabuğunda ve Metamucil gibi ürünlerde bulunur)
Kalsiyum
Kakao
Balık Yağı
Sarımsak
Yeşil çay
Yulaf kepeği (yulaf ezmesi ve tam yulafta bulunur)
Sitostanol (takviyelerde ve Benecol gibi bazı margarinlerde bulunur)

Ateroskleroz tedavinize bunlardan veya diğer takviyelerden herhangi birini eklemeden önce sağlık uzmanınızla konuşun. Bazı takviyeler ilaçlarla etkileşime girerek zararlı yan etkilere neden olabilir.

Referanslar:

Ateroskleroz ve Arteriyoskleroz (Damar Sertliği)

Sağlık Bilgisi Paylaş !