Bakteriyel Vajinozis: 4 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi

Bakteriyel vajinozis (BV), dünya genelinde kadınlar arasında en yaygın görülen vajinal enfeksiyonlardan biridir ve her yaştan kadını etkileyebilir. Bu durum, vajinada doğal olarak bulunan bakteriler arasındaki dengenin bozulması sonucunda ortaya çıkar. Normalde vajinada iyi ve kötü bakteriler bir arada bulunur, ancak kötü bakterilerin sayısının artması vajinanın doğal pH dengesini bozarak enfeksiyona neden olabilir. Bakteriyel vajinozis her ne kadar ciddi bir sağlık sorunu olarak görülmese de, yaşam kalitesini düşürebilir ve tedavi edilmediği takdirde başka sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle BV, kadın sağlığı açısından önemsenmesi gereken bir konudur.

Bakteriyel Vajinozis: 4 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi

Bakteriyel vajinozis, çoğu zaman belirgin semptomlarla kendini göstermez ve bu da kadınların sorunu fark etmesini zorlaştırabilir. Ancak, yaygın semptomlar arasında kötü kokulu vajinal akıntı, yanma hissi ve kaşıntı bulunur. Semptomların şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterse de, rahatsızlık verici olabilir ve günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir. Özellikle cinsel ilişki sırasında yaşanan ağrı veya rahatsızlık, BV’nin en sık rastlanan belirtilerindendir. Bu belirtiler, kadınların sağlık profesyonellerine başvurmalarını gerektiren durumlardır ve erken teşhis ve tedavi, daha ciddi komplikasyonların önlenmesi açısından önemlidir.

Bakteriyel vajinozisin nedenleri karmaşık olabilir ve tam olarak anlaşılmamış olsa da, bazı risk faktörleri tanımlanmıştır. Bu faktörler arasında vajinanın doğal dengesini bozabilecek cinsel aktivite, hijyen ürünlerinin aşırı kullanımı ve sigara kullanımı yer alır. Ayrıca, bazı antibiyotik türleri de vajinadaki bakteriyel dengeyi bozarak BV gelişimini tetikleyebilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) gibi diğer enfeksiyonların varlığı da bakteriyel vajinozis riskini artırabilir. BV’nin cinsel yolla bulaşmadığı bilinse de, aktif cinsel hayatı olan kadınlar arasında daha sık görülmektedir.

BV’nin etkilerinin sadece vajinal semptomlarla sınırlı olmadığını unutmamak gerekir. Tedavi edilmediğinde, bakteriyel vajinozis pelvik inflamatuar hastalık (PID) gibi daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve hamilelik sırasında düşük veya erken doğum riskini artırabilir. Bu nedenle, BV’nin sadece bir rahatsızlık olarak görülmemesi, daha büyük sağlık sorunlarının önlenmesi açısından önemlidir. Ayrıca, tekrarlayan BV vakaları, kadınlarda duygusal stres ve cinsel yaşam üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Bu makalede, bakteriyel vajinozis hakkında detaylı bilgi sunulacak; nedenleri, belirtileri, teşhis ve tedavi yöntemleri ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Bakteriyel Vajinozis Nedir?

Bakteriyel vajinozis, vajinada yaşayan bakterilerin dengesizliği nedeniyle oluşan yaygın bir enfeksiyondur. Vajina, doğal olarak hem “iyi” hem de “kötü” bakterilere ev sahipliği yapar, ancak BV geliştiğinde, zararlı bakterilerin sayısı artar ve vajinanın pH seviyesi bozulur. Normalde vajina hafif asidiktir ve bu ortam, enfeksiyonlara karşı bir savunma mekanizması oluşturur. Ancak, BV ortaya çıktığında vajinanın pH’ı yükselir ve bu, enfeksiyonlara karşı savunmayı zayıflatır.

Bakteriyel vajinozis, özellikle doğurganlık çağındaki kadınlar arasında yaygındır ve cinsel olarak aktif olan kadınlarda daha sık görülür. Bununla birlikte, cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak kabul edilmez. BV’nin kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak vajina içinde doğal olarak var olan bakterilerin dengesinin bozulmasının birincil etken olduğu düşünülmektedir. Vajinal florayı olumsuz etkileyen faktörler, BV riskini artırabilir.

Vajinal Flora ve Denge

Vajinal flora, vajinada yaşayan mikroorganizmaların bir topluluğudur. Bu florada baskın olan bakteriler, “Lactobacillus” olarak bilinir ve bu bakteriler, vajinanın sağlıklı bir ortamda kalmasına yardımcı olan laktik asit üretirler. Laktobacillus, vajinanın asidik bir ortamda kalmasını sağlayarak zararlı bakterilerin çoğalmasını engeller. Ancak, bu dengeli ortam bozulduğunda, vajina pH’ı yükselir ve Gardnerella vaginalis gibi zararlı bakterilerin sayısı artar. Bu durum BV’nin gelişmesine neden olur.

BV’nin gelişiminde rol oynayan en önemli faktörlerden biri, vajinanın pH seviyesindeki değişikliklerdir. Normalde vajinanın pH değeri 3.8 ile 4.5 arasında değişirken, BV geliştiğinde bu değer 4.5’in üzerine çıkar. Bu asidik ortamın kaybı, enfeksiyon riskini artırır ve zararlı bakterilerin vajina içinde daha fazla çoğalmasına olanak tanır.

Bakteriyel Vajinozis Nedenleri

Bakteriyel vajinozis nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da, bazı faktörler bu enfeksiyonun ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir. Bu faktörler vajinal dengenin bozulmasına ve zararlı bakterilerin çoğalmasına yol açar. İşte Bakteriyel vajinozis nedenleri:

1. Cinsel Aktivite: Cinsel olarak aktif kadınlarda BV daha sık görülür. Özellikle çoklu cinsel partneri olan kadınlarda risk daha yüksektir. Bununla birlikte, BV cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon değildir, ancak cinsel aktivitenin vajinanın bakteriyel dengesini etkilediği düşünülmektedir.
2. Vajinal Douching (Temizleme): Vajinal bölgeyi temizlemek amacıyla yapılan douching, vajinanın doğal bakteriyel dengesini bozabilir. Douching, zararlı bakterilerin çoğalmasına neden olabilir ve BV riskini artırır. Aynı zamanda, vajinanın pH seviyesini de olumsuz etkiler.
3. Hijyen Ürünleri ve Kimyasal Maddeler: Kokulu sabunlar, spreyler ve diğer hijyen ürünleri vajinanın doğal florasını bozabilir. Bu ürünler vajinal mukozaya zarar vererek doğal savunma mekanizmalarını zayıflatabilir.
4. Sigara Kullanımı: Yapılan araştırmalar, sigara içen kadınların BV geliştirme riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Sigara, vücudun bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve vajinal enfeksiyonlara karşı savunma mekanizmalarını etkileyebilir.
5. Antibiyotik Kullanımı: Antibiyotikler, vajinada bulunan faydalı bakterileri de öldürebilir ve bu da zararlı bakterilerin çoğalmasına yol açabilir. Özellikle uzun süreli antibiyotik kullanımı BV gelişimine zemin hazırlayabilir.

Bakteriyel Vajinozis Belirtileri

Bakteriyel Vajinozis belirtileri arasında vajinal akıntı, kötü koku ve kaşıntı bulunur. Ancak bazı kadınlar hiçbir belirti yaşamazlar. Bakteriyel vajinozis semptomları şunlardır:

1. Vajinal Akıntı: Genellikle ince, gri veya beyaz renkte bir akıntı görülür. Bu akıntı, bazı kadınlarda aşırı derecede olabilir ve rahatsız edici bir his yaratabilir.
2. Kötü Koku: BV’ye özgü en yaygın belirtilerden biri kötü kokudur. Bu koku, balık kokusuna benzeyebilir ve özellikle cinsel ilişki sonrasında daha belirgin hale gelir.
3. Kaşıntı ve Yanma: Vajina bölgesinde kaşıntı veya yanma hissi olabilir. Bu belirtiler idrar yaparken ya da cinsel ilişki sırasında artabilir.
4. Vajinal pH Değişiklikleri: Vajinal pH seviyesinin yükselmesi, BV’nin tipik bir belirtisidir. Asidik ortamın kaybolmasıyla birlikte vajinal dokular daha hassas hale gelebilir.

Teşhis ve Tanı Yöntemleri

Bakteriyel vajinozisin tanısı, genellikle jinekolojik muayene sırasında konur. Sağlık profesyonelleri, hastanın semptomlarını değerlendirir ve vajinal akıntının karakteristik özelliklerine bakar. Bununla birlikte, kesin tanı için vajinal pH testi ve mikroskopik incelemeler de yapılabilir.

1. Vajinal pH Testi: Bakteriyel vajinozis tanısında kullanılan en basit yöntemlerden biri vajinal pH seviyesinin ölçülmesidir. BV olan kadınlarda vajinanın pH değeri 4.5’in üzerine çıkar.
2. Amin Testi: Bu testte vajinal akıntıya bir miktar potasyum hidroksit eklenir. Eğer karakteristik balık kokusu ortaya çıkarsa, BV tanısı konur.
3. Mikroskopik İnceleme: Vajinal akıntıdan alınan örnek, mikroskop altında incelenir ve Gardnerella vaginalis gibi zararlı bakterilerin varlığı tespit edilir.

Bakteriyel Vajinozis Tedavisi

Bakteriyel vajinozis tedavisi, enfeksiyonun belirtilerini hafifletmek, vajinanın doğal dengesini yeniden sağlamak ve tekrarlayan enfeksiyonları önlemek amacıyla yapılır. Bakteriyel vajinozis tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemler antibiyotik tedavisi ve vajinal probiyotik takviyeleridir. Tedavi sürecinde, hastaların hijyen kurallarına dikkat etmeleri ve vajinal florayı bozabilecek faktörlerden uzak durmaları önemlidir.

1. Antibiyotik Tedavisi

Antibiyotikler, bakteriyel vajinozis tedavisinde ilk tercih edilen yöntemdir. Bu ilaçlar, zararlı bakterileri öldürerek vajinadaki bakteriyel dengenin yeniden kurulmasına yardımcı olur. Antibiyotik tedavisi, oral yolla alınan tabletler veya vajinaya direkt olarak uygulanan kremler ve jeller ile yapılabilir. BV için yaygın olarak kullanılan antibiyotikler şunlardır:

• Metronidazol: Bakteriyel vajinozis tedavisinde en sık kullanılan antibiyotiklerden biridir. Bu ilaç, oral tablet veya vajinal jel olarak kullanılabilir. Genellikle 5 ila 7 günlük bir tedavi süresi önerilir. Oral olarak alındığında, mide bulantısı ve metalik tat gibi yan etkiler görülebilir. Vajinal jel formu ise lokal tedavi sağlar ve yan etkileri daha az olabilir.
• Klindamisin: BV tedavisinde kullanılan diğer bir antibiyotiktir. Hem oral formu hem de vajinal krem formu mevcuttur. Vajinal krem genellikle 7 gece boyunca uygulanır. Klindamisin vajinal kremi, lateks prezervatiflerle uyumsuz olabilir; bu nedenle tedavi süresince cinsel ilişki esnasında dikkat edilmesi gerekebilir.
• Tinidazol: Bakteriyel vajinozis tedavisinde alternatif olarak kullanılabilecek bir antibiyotiktir. Oral tablet olarak kullanılır ve genellikle metronidazole göre daha az yan etkiye sahiptir. 2 günlük veya 5 günlük tedavi kürleri şeklinde uygulanabilir.

2. Probiotik Tedaviler

Son yıllarda probiyotikler, BV tedavisinde destekleyici bir seçenek olarak popülerlik kazanmıştır. Vajinal flora, iyi bakterilerden (özellikle Lactobacillus türleri) zengin olduğunda enfeksiyonlara karşı daha dayanıklı hale gelir. Bu nedenle probiyotik takviyeleri, vajinal florayı güçlendirebilir ve BV’nin tekrarlama riskini azaltabilir.

• Oral Probiotikler: Bakteriyel vajinozis tedavisinde bazı hastalara oral probiyotikler reçete edilebilir. Bu probiyotikler, Lactobacillus türlerini içeren kapsüller veya tabletler şeklinde alınır. Özellikle antibiyotik tedavisi sonrasında vajinanın doğal dengesini korumaya yardımcı olabilir.
• Vajinal Probiotikler: Vajinaya direkt olarak uygulanan probiyotikler de mevcuttur. Bu ürünler, vajinal flora dengesini restore etmek için Lactobacillus içeren vajinal jeller veya kapsüller şeklinde kullanılabilir. Bu tür probiyotikler, BV’nin tekrarını önlemeye yardımcı olabilir.

3. Topikal Tedavi (Vajinal Kremler ve Jeller)

Topikal tedavi yöntemleri, antibiyotiklerin lokal olarak vajinaya uygulanmasını içerir. Bu yöntem özellikle oral antibiyotiklerin yan etkilerinden kaçınmak isteyen hastalar için uygun olabilir. Vajinal kremler ve jeller, bakteriyel vajinozis belirtilerini hafifletir ve vajinanın pH dengesini yeniden sağlar.

• Metronidazol Jeli: Metronidazolün vajinal jel formu, genellikle 5 günlük bir tedavi olarak uygulanır. Bu jel, vajinanın pH dengesini düzenler ve zararlı bakterilerin büyümesini engeller. Oral tedaviye kıyasla mide bulantısı veya tat bozukluğu gibi yan etkilerden kaçınılır.
• Klindamisin Kremi: Klindamisin içeren vajinal kremler, Bakteriyel vajinozis tedavisinde lokal olarak kullanılabilir. Genellikle 7 gece boyunca uygulanır. Bu tedavi, oral antibiyotiklerin yan etkilerini yaşamak istemeyen kadınlar için iyi bir alternatiftir.

4. Alternatif Tedaviler

Bazı kadınlar, antibiyotiklere alternatif olarak doğal tedavi yöntemlerine başvurabilir. Ancak, bu tedavi yöntemlerinin etkinliği konusunda yeterli bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Doğal tedaviler genellikle vajinanın pH dengesini düzenlemek ve sağlıklı bakterilerin çoğalmasını desteklemek için kullanılır.

• Laktik Asit İçeren Vajinal Jeller: Laktik asit, vajinanın asidik pH dengesini korumaya yardımcı olabilir. Laktik asit içeren vajinal jeller, BV semptomlarını hafifletmek için kullanılabilir. Ancak bu tür tedavilerin antibiyotiklerle aynı etkiye sahip olmadığı unutulmamalıdır.
• Çay Ağacı Yağı: Çay ağacı yağı, antimikrobiyal özelliklere sahip doğal bir yağdır. BV tedavisinde vajinaya uygulanan çay ağacı yağı tamponları önerilmektedir, ancak bu tedavi yöntemi tıbbi olarak onaylanmamıştır ve vajinal dokuya zarar verebilir.

5. Tekrarlayan Bakteriyel Vajinozis Tedavisi

BV’nin en büyük zorluklarından biri, enfeksiyonun tekrarlama eğilimidir. BV, tedavi edildikten sonra bile birçok kadında tekrar ortaya çıkabilir. Tekrarlayan BV vakalarının tedavisi genellikle daha uzun süreli antibiyotik tedavileri ve probiyotik takviyeler ile yapılır. Tekrarlayan BV’nin tedavisi şu şekillerde yönetilebilir:

• Uzun Süreli Antibiyotik Tedavisi: Tekrarlayan BV vakalarında doktorlar, antibiyotik tedavisini uzatabilir. Örneğin, metronidazol jel, 6 aya kadar düzenli olarak kullanılabilir. Bu uzun süreli tedavi, enfeksiyonun nüks etmesini önlemeyi amaçlar.
• Vajinal Flörayı Güçlendirme: Uzun süreli antibiyotik kullanımının yanı sıra, vajinal flora güçlendirici probiyotiklerin düzenli olarak alınması önerilebilir. Vajinal mikroflorayı dengeleyerek BV’nin tekrarlama riskini azaltabilir.

6. Hamilelikte Bakteriyel Vajinozis Tedavisi

Hamilelik sırasında Bakteriyel vajinozis, hem anne hem de bebek için risk oluşturabilir. Tedavi edilmediği takdirde BV, erken doğum ve düşük gibi komplikasyonlara yol açabilir. Hamilelikte bakteriyel vajinozis tedavisi, özellikle güvenli antibiyotiklerin kullanılmasını gerektirir.

• Metronidazol ve Klindamisin: Hamile kadınlarda güvenli olduğu bilinen antibiyotikler metronidazol ve klindamisindir. Doktorlar, gebelikte bu ilaçların düşük dozlarını reçete ederek BV’yi tedavi ederler. Ancak, tedavi sürecinde annenin ve fetüsün sağlığı yakından takip edilmelidir.

Tedavi Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. Tedaviye Uyum: BV tedavisinde, doktor tarafından önerilen tedavi planına tam uyum sağlamak çok önemlidir. Tedavi yarıda bırakıldığında enfeksiyonun tekrarlama riski artar.
2. Cinsel İlişki: Tedavi süresince prezervatif kullanımı önerilir, çünkü BV tedavisi sırasında vajinal flora hassas hale gelebilir. Tedavi bitene kadar cinsel ilişkiye ara vermek de BV’nin tekrarını önlemeye yardımcı olabilir.
3. Hijyen Kuralları: Tedavi süresince vajinanın doğal dengesini korumak için douching gibi vajinal temizlik uygulamalarından kaçınılmalıdır. Ayrıca, parfümlü sabunlar ve deodorantlar gibi kimyasal içerikli ürünlerden uzak durulması gerekir.
4. Partner Tedavisi: BV genellikle cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon olarak kabul edilmez, ancak bazı durumlarda partnerin de tedavi edilmesi önerilebilir. Bu özellikle, tekrarlayan BV vakalarında önemli olabilir.

Bakteriyel Vajinozisten Korunma Yolları

BV’yi önlemenin en iyi yolu, vajinanın doğal dengesini korumaktır. Kadınların vajinal sağlıklarına dikkat etmeleri, hijyen ürünlerini dikkatli kullanmaları ve sigara gibi risk faktörlerinden uzak durmaları gerekmektedir. Ayrıca, cinsel partner sayısının azaltılması ve prezervatif kullanımı da BV riskini azaltabilir.

1. Hijyen Ürünlerinden Kaçınma: Vajinal spreyler ve kokulu sabunlar vajinanın doğal dengesini bozabilir. Bu tür ürünlerden kaçınmak önemlidir.
2. Douching Yapmamak: Douching, BV riskini artırabilir. Vajinal temizlik için su dışında başka bir ürün kullanmaktan kaçınmak gereklidir.
3. Dengeli Cinsel Hayat: Prezervatif kullanımı, BV’yi önlemede etkili bir yöntem olabilir. Cinsel partner sayısını sınırlamak da risk faktörlerini azaltır.

Sonuç

Bakteriyel vajinozis, kadınların yaşam kalitesini etkileyebilen yaygın fakat genellikle yanlış anlaşılan bir vajinal enfeksiyon türüdür. Bu durum, vajinal mikrobiyomun dengesinin bozulması sonucu meydana gelir ve tedavi edilmediğinde tekrarlama eğilimi gösterebilir. Bu nedenle, bakteriyel vajinozisi anlamak, önlemek ve yönetmek için farkındalığın artırılması büyük önem taşır. Özellikle, risk faktörlerini bilmek ve sağlıklı vajinal flora dengesini korumak için hijyen, yaşam tarzı ve cinsel sağlık konularında dikkatli davranmak, bu rahatsızlığın önlenmesine yönelik etkili bir strateji olabilir. Kadınlar, bu tür enfeksiyon belirtilerini erken dönemde tanıyıp uygun şekilde tedaviye yönelerek daha ciddi sağlık sorunlarının önüne geçebilir.

Tedavi süreci, bakteriyel vajinozisin başarıyla yönetilmesinde kritik bir rol oynar. Doktor tarafından önerilen antibiyotik tedavisi genellikle etkili olmakla birlikte, vajinal flora dengesini yeniden sağlamak için probiyotik destekli çözümler de değerlendirilebilir. Tedavinin başarıya ulaşması için doktor talimatlarına eksiksiz uyulması, tedavi sürecinde cinsel ilişkiden kaçınılması ve belirtilerin tamamen geçtiğinden emin olunması önemlidir. Ayrıca, tekrarlama riskini azaltmak için hijyen alışkanlıklarının gözden geçirilmesi ve antibiyotiklerin gereksiz kullanımından kaçınılması gibi önleyici adımların atılması gereklidir.

Sonuç olarak, bakteriyel vajinozis, uygun şekilde yönetildiğinde ve önleyici tedbirler alındığında kontrol altına alınabilen bir sağlık sorunudur. Kadınların bu konuda bilinçlenmesi, düzenli jinekolojik kontrollerini ihmal etmemesi ve vajinal sağlık konusunda bilgi sahibi olması, uzun vadede genel üreme sağlığını olumlu yönde etkiler. Modern tıp, bakteriyel vajinozis için etkili tedavi yöntemleri sunarken, hastaların bu süreçte doktorlarıyla açık bir iletişim kurmaları ve önerilen tedavi planını eksiksiz uygulamaları büyük önem taşır. Sağlıklı bir vajinal mikrobiyomun korunması, yalnızca bakteriyel vajinozisten korunmayı değil, aynı zamanda genel vajinal sağlığı da destekleyen bir adımdır.

Referanslar:

1. Bakteriyel Vajinozis: 4 Belirtisi, Nedenleri Ve Tedavisi
2. Sobel, J. D. (2000). Bacterial vaginosis. Annual Review of Medicine, 51(1), 349-356.
3. Hill, G. B. (1993). The microbiology of bacterial vaginosis. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 169(2), 450-454.
4. Koumans, E. H., Sternberg, M., & McQuillan, G. (2007). The prevalence of bacterial vaginosis in the United States. Obstetrics & Gynecology, 109(1), 114-120.
5. Fredricks, D. N., et al. (2005). Molecular identification of bacteria associated with bacterial vaginosis. New England Journal of Medicine, 353(18), 1899-1911.
6. Schwebke, J. R., & Desmond, R. A. (2007). Natural history of asymptomatic bacterial vaginosis in a high-risk population. Sexually Transmitted Diseases, 34(11), 876-877.
7. Larsen, B., & Monif, G. R. (2001). Understanding the bacterial flora of the female genital tract. Clinical Infectious Diseases, 32(4), e69-e77.
8. Marrazzo, J. M., et al. (2008). Bacterial vaginosis: A sexually transmitted infection? Clinical Infectious Diseases, 46(Supplement_2), S73-S82.
9. Amsel, R., et al. (1983). Nonspecific vaginitis. American Journal of Medicine, 74(1), 14-22.
10. Spiegel, C. A. (1991). Bacterial vaginosis. Clinical Microbiology Reviews, 4(4), 485-502.
11. Sobel, J. D., et al. (1998). Bacterial vaginosis in pregnancy. Obstetrics & Gynecology, 92(4), 619-625.
12. Ness, R. B., et al. (2005). Bacterial vaginosis and risk of pelvic inflammatory disease. Obstetrics & Gynecology, 106(1), 21-27.
13. Schwebke, J. R. (2000). Role of Gardnerella vaginalis in the pathogenesis of bacterial vaginosis. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 183(2), 389-396.
14. Brotman, R. M. (2011). Vaginal microbiome and sexually transmitted infections. Current Opinion in Infectious Diseases, 24(1), 74-79.
15. Bradshaw, C. S., et al. (2006). The association of bacterial vaginosis with recurrence of sexually transmitted infections. Sexually Transmitted Infections, 82(6), 485-489.
16. Hedges, S. R., et al. (2006). Association of bacterial vaginosis with reduced numbers of lactobacillus species. Journal of Infectious Diseases, 193(6), 894-899.
17. Srinivasan, S., et al. (2008). Bacterial communities in women with bacterial vaginosis. PLoS ONE, 3(10), e3786.
18. Verstraelen, H., & Swidsinski, A. (2013). The biofilm in bacterial vaginosis: Implications for epidemiology, diagnosis, and treatment. Current Opinion in Infectious Diseases, 26(1), 86-89.
19. Peipert, J. F. (2003). Clinical practice. Bacterial vaginosis. New England Journal of Medicine, 349(10), 994-1004.
20. Redelinghuys, M. J., et al. (2016). Bacterial vaginosis: Current diagnostic avenues and future opportunities. Frontiers in Cellular and Infection Microbiology, 6, 152.
21. Swidsinski, A., et al. (2005). Adherent biofilms in bacterial vaginosis. Obstetrics & Gynecology, 106(5), 1013-1023.
22. Sobel, J. D., & Reichman, O. (2001). Bacterial vaginosis recurrence and treatment options. International Journal of STD & AIDS, 12(Supplement_2), 39-44.
23. Marconi, C., et al. (2013). Influence of hormonal contraceptives in the vaginal microbiome composition. Microbial Ecology in Health and Disease, 24(1), 19703.
24. Mastromarino, P., et al. (2014). Effectiveness of lactobacilli vaginal tablets in the treatment of symptomatic bacterial vaginosis. Clinical Microbiology and Infection, 20(12), O1095-O1101.
25. Mendling, W., et al. (2016). Management of recurrent bacterial vaginosis: Recommendations from a European expert panel. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 134(1), 8-13.
26. Anukam, K. C., et al. (2006). Probiotic Lactobacillus rhamnosus GR-1 and Lactobacillus reuteri RC-14 reduce the recurrence of bacterial vaginosis. Clinical Infectious Diseases, 42(1), 1282-1284.
27. O’Hanlon, D. E., et al. (2013). Role of Lactobacillus in maintaining vaginal health. Frontiers in Public Health, 1, 15.
28. Rosenstein, I. J., et al. (1996). Relationship between the vaginal microflora, cytokines, and the menstrual cycle in asymptomatic women. Infectious Diseases in Obstetrics and Gynecology, 4(1), 8-11.
29. Hay, P. E., et al. (1994). Abnormal bacterial colonisation of the genital tract and subsequent preterm delivery and late miscarriage. BMJ, 308(6924), 295-298.
30. Klebanoff, M. A., et al. (2004). Bacterial vaginosis and the risk of preterm delivery. New England Journal of Medicine, 350(1), 844-850.
31. Muzny, C. A., & Schwebke, J. R. (2015). Biofilms in bacterial vaginosis. Clinical Obstetrics and Gynecology, 58(3), 586-594.
32. Hillier, S. L., et al. (1995). Association between bacterial vaginosis and preterm delivery of a low-birth-weight infant. New England Journal of Medicine, 333(1), 1737-1742.
33. Forsum, U., et al. (2005). Molecular diagnosis of bacterial vaginosis. Journal of Clinical Microbiology, 43(12), 5361-5365.
34. Allsworth, J. E., & Peipert, J. F. (2007). Severity of bacterial vaginosis and sexually transmitted infection risk. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 197(5), 503.e1-503.e6
35. https://scholar.google.com/
36. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
37. https://www.researchgate.net/
38. https://www.mayoclinic.org/
39. https://www.nhs.uk/
40. https://www.webmd.com/