Çocuklarda Ağız Diş Sağlığı: 8 Süper Öneri

Çocuklarda ağız diş sağlığı, genel sağlık açısından kritik bir öneme sahiptir. Diş sağlığı yalnızca estetik bir mesele değil, aynı zamanda beslenme, dil gelişimi ve sosyal ilişkiler gibi pek çok alanı da etkileyen bir faktördür. Çocuklarda ağız diş sağlığını koruma alışkanlıkları küçük yaşlarda başlatılmalı ve yaşam boyu sürdürülebilir bir şekilde desteklenmelidir. Bu nedenle hem ebeveynlerin hem de eğitimcilerin, çocukların ağız bakımı hakkında bilgi sahibi olması gereklidir. Özellikle erken yaşlarda edinilen sağlıklı alışkanlıklar, ilerleyen dönemlerde karşılaşılabilecek diş problemlerini önleyerek çocukların hayat kalitesini artırır.

Çocuklarda Ağız Diş Sağlığı: 8 Süper Öneri

Çocuklarda en sık karşılaşılan diş sorunlarının başında diş çürükleri gelir. Şekerli gıdaların tüketimi, diş fırçalama alışkanlıklarının yeterince kazandırılamaması ve düzenli diş hekimi kontrollerinin yapılmaması gibi faktörler, diş çürüklerine zemin hazırlar. Ayrıca diş etlerindeki iltihaplanmalar, dişlerin düzgün sıralanmaması ve diş travmaları da çocuklarda sık görülen diğer problemler arasındadır. Bu sorunların erken fark edilmesi ve uygun tedavi yöntemleriyle müdahale edilmesi, ağız sağlığının korunması için gereklidir.

Çocukların diş sağlığı konusunda bilinçlenmeleri, gelişim süreçlerinde kalıcı etkiler yaratabilir. Ancak çocukların tek başına ağız bakımı yapmaları yeterli olmayabilir. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin çocuklara rehberlik etmesi, onları doğru alışkanlıklarla yönlendirmesi büyük önem taşır. Aile ortamında kazandırılan düzenli diş fırçalama ve diş ipi kullanma alışkanlıkları, okul döneminde pekiştirilerek ömür boyu sürecek bir davranışa dönüşebilir. Diğer yandan diş hekimi korkusu gibi psikolojik engellerin aşılması, çocuklarda ağız diş sağlığı hizmetlerine düzenli olarak ulaşmalarını kolaylaştıracaktır.

Düzenli diş hekimi ziyaretleri, çocuklarda sağlıklı bir diş yapısının oluşmasını destekler. Diş hekimleri yalnızca mevcut problemleri tedavi etmekle kalmaz, aynı zamanda koruyucu tedaviler sunarak olası sorunların önlenmesini sağlar. Flor uygulamaları, fissür örtücü tedaviler ve diş temizliği gibi önleyici yöntemler, diş sağlığının korunmasında etkilidir. Bu nedenle erken yaşlarda başlayan diş kontrolleri, ilerleyen yaşlarda karşılaşılacak daha büyük diş problemlerinin önüne geçebilir.

Çocuklarda Diş Problemleri

Çocuklarda ağız diş sağlığına ilişkin karşılaşılan problemler erken müdahale edilmediği takdirde uzun vadede ciddi sorunlara yol açabilir. Bu bölümde, çocuklarda sık görülen ağız diş problemlerini detaylı bir şekilde ele alacağız. Her bir sorunun nedenleri, belirtileri ve olası tedavi yöntemleri ayrı ayrı açıklanacaktır.

1. Diş Çürükleri (Karyes)

Diş çürükleri, çocukluk döneminde en sık karşılaşılan ağız sağlığı problemidir. Çocukların şekerli gıdalara olan ilgisi ve bazen ağız bakımına yeterince dikkat edilmemesi, çürüklerin başlıca sebepleridir. Diş yüzeylerinde biriken bakteriler, karbonhidratlarla beslenerek asit üretir ve bu asit zamanla diş minesine zarar verir.

• Nedenleri
  • Şekerli ve yapışkan yiyeceklerin sık tüketimi
  • Yeterli diş fırçalama alışkanlığının olmaması
  • Flor eksikliği
  • Yetersiz ağız hijyeni
• Belirtileri
  • Dişte beyaz veya kahverengi lekeler
  • Diş yüzeylerinde delikler ve çöküntüler
  • Diş ağrısı, özellikle tatlı ve soğuk yiyeceklerle temas halinde
  • Çocukların yemek yerken veya dişlerini fırçalarken diş ağrısından şikâyet etmesi
• Tedavi
  Erken aşamalarda flor uygulamaları diş minesinin yeniden mineralizasyonunu sağlar. İleri aşamalarda çürük dişlere dolgu yapılması veya ciddi vakalarda kanal tedavisi gerekebilir.

2. Dişeti Hastalıkları (Gingivitis ve Periodontitis)

Çocuklarda diş etlerinde iltihaplanma, genellikle kötü ağız hijyeninden kaynaklanır. Dişlerin düzgün temizlenmemesi sonucu diş eti çizgisinde bakteri plakları birikir ve bu durum diş eti iltihaplanmasına yol açar. Tedavi edilmezse, diş eti hastalığı ileri aşamalara geçerek periodontitise dönüşebilir ve diş kayıplarına neden olabilir.

• Nedenleri
  • Dişlerin yeterince fırçalanmaması
  • Plak ve tartar oluşumu
  • Vitamin eksiklikleri (özellikle C vitamini)
  • Bazı ilaçların yan etkileri
• Belirtileri
  • Diş etlerinde kızarıklık, şişlik ve kanama
  • Ağızda kötü koku (halitozis)
  • Diş etlerinde hassasiyet
  • İleri vakalarda dişlerin sallanması
• Tedavi
  Diş eti iltihabının erken aşamalarında düzenli diş fırçalama ve diş ipi kullanımı ile tedavi sağlanabilir. İleri vakalarda diş hekimleri profesyonel temizleme ve antibiyotik tedavisi önerebilir.

3. Maloklüzyon (Diş Çapraşıklığı ve Kapanış Bozuklukları)

Maloklüzyon, dişlerin düzgün sıralanmaması ve çenenin doğru bir şekilde kapanmaması durumudur. Çocuklarda süt dişlerinin zamanında düşmemesi veya kalıcı dişlerin hatalı şekilde çıkması bu probleme yol açar. Aynı zamanda parmak emme, uzun süreli biberon kullanımı ve emzik alışkanlıkları da maloklüzyona neden olabilir.

• Nedenleri
  • Süt dişlerinin geç veya erken dökülmesi
  • Kalıcı dişlerin yer darlığı nedeniyle çapraşık çıkması
  • Parmak emme ve uzun süreli biberon kullanımı
  • Genetik yatkınlık
• Belirtileri
  • Dişlerin düzensiz sıralanması
  • Alt ve üst çenenin uyumsuz kapanması
  • Çiğneme ve konuşma zorlukları
  • Ağızda estetik kaygılar
• Tedavi
  Maloklüzyonun düzeltilmesi için ortodontik tedavi uygulanır. Erken yaşlarda başlanan tedavi daha hızlı ve etkili sonuçlar verir. Diş telleri, plaklar ve gerektiğinde çene cerrahisi gibi yöntemler kullanılabilir.

4. Diş Travmaları (Kaza ve Darbe Sonucu Hasarlar)

Çocuklar oyun oynarken veya spor yaparken dişlerini yaralayabilirler. Travma sonucunda dişlerin kırılması, yerinden çıkması veya sallanması sık rastlanılan problemlerdir. Bu tür kazalar özellikle okul çağındaki çocuklarda yaygındır. Travmaya uğrayan dişlerin doğru şekilde tedavi edilmemesi, ilerleyen yaşlarda diş kayıplarına ve çene problemlerine neden olabilir.

• Nedenleri
  • Oyun ve spor aktivitelerinde alınan darbeler
  • Düşmeler ve kazalar
  • Emniyetsiz bisiklet veya kaykay kullanımı
• Belirtileri
  • Dişin kırılması veya yerinden çıkması
  • Dişlerin sallanması veya yer değiştirmesi
  • Travma bölgesinde ağrı ve şişlik
  • Kanama ve hassasiyet
• Tedavi
  Travmaya uğrayan dişlerin hemen diş hekimine gösterilmesi önemlidir. Kırılan dişler için dolgu veya kaplama uygulanabilir. Yerinden çıkan dişlerin kısa sürede yerine yerleştirilmesi ve sabitlenmesi gerekebilir. Spor aktiviteleri sırasında diş koruyucu aparatların kullanılması, diş travmalarını önlemek için etkili bir yöntemdir.

5. Diş Gıcırdatma (Bruksizm)

Bruksizm, çocuklarda uykuda veya stres altında farkında olmadan dişlerin sıkılması veya gıcırdatılması durumudur. Diş gıcırdatma alışkanlığı, diş yüzeylerinde aşınmalara yol açar ve çene eklemine zarar verebilir. Stresli durumlar ve uyku bozuklukları, bruksizmi tetikleyen başlıca nedenlerdir.

• Nedenleri
  • Stres ve kaygı
  • Uyku bozuklukları
  • Çene yapısındaki bozukluklar
  • Diş çıkma dönemindeki rahatsızlıklar
• Belirtileri
  • Dişlerde aşınma ve hassasiyet
  • Çene ve baş ağrıları
  • Uyku sırasında diş gıcırdatma sesleri
  • Çene ekleminde ağrı ve kısıtlı hareket
• Tedavi
  Bruksizm için stres yönetimi ve rahatlatıcı uyku düzeni sağlamak önemlidir. Diş hekimleri, dişlerin korunması için gece plakları önerebilir. Ayrıca çene kaslarını rahatlatan egzersizler de tedavi sürecine katkı sağlar.

Çocuklarda Ağız Diş Sağlığını Korumak İçin Öneriler

Çocuklarda ağız diş sağlığını korumak, ileriki yaşlarda ortaya çıkabilecek ciddi sağlık sorunlarının önüne geçmek açısından önemlidir. Çocukların sağlıklı diş alışkanlıkları geliştirmesi için hem evde hem okulda doğru yönlendirmeler yapılmalı, ayrıca düzenli diş hekimi ziyaretleri ihmal edilmemelidir. İşte çocukların diş sağlığını koruma konusunda uygulanabilecek kapsamlı öneriler:

1. Düzenli Diş Fırçalama Alışkanlığı Kazandırmak

Dişlerin düzenli fırçalanması, ağız sağlığı için en önemli alışkanlıklardan biridir. Dişler günde en az iki kez, sabah kahvaltıdan sonra ve gece yatmadan önce fırçalanmalıdır. Çocukların kendi başlarına bu alışkanlığı geliştirmeleri için ebeveynler başlangıçta onlara rehberlik etmeli ve örnek olmalıdır.

• Dikkat Edilmesi Gerekenler:
  • Çocuklara yaşlarına uygun diş fırçaları seçilmeli. Yumuşak uçlu fırçalar, diş ve diş eti sağlığı için idealdir.
  • Çocuklara uygun florlu diş macunları kullanılmalı. Macun miktarı, 3 yaş altındaki çocuklar için bezelye büyüklüğünde olmalıdır.
  • Fırçalama süresi en az 2 dakika olmalıdır. Çocukların bunu eğlenceli hale getirmesi için zamanlayıcı kullanılabilir veya fırçalama esnasında şarkılar söylenebilir.

2. Diş İpi Kullanımı ve Diş Arası Temizliği

Dişlerin arasında kalan yemek artıkları, fırçalama ile temizlenemediği için diş ipi kullanımı önemlidir. Diş ipi kullanımı, diş çürükleri ve diş eti iltihaplanmalarını önlemek açısından kritik bir alışkanlıktır. Ancak küçük çocuklar, diş ipi kullanımı konusunda başlangıçta ebeveynlerinden yardım almalıdır.

• Öneriler:
  • Çocuklara diş ipi kullanımını oyun gibi göstererek bu alışkanlık kazandırılabilir.
  • Çocukların diş ipi kullanmaya başlaması, dişlerinin birbirine temas etmeye başladığı döneme denk getirilmelidir.
  • Tek kullanımlık diş ipleri veya çocuklar için özel tasarlanmış diş arası temizleyiciler de kullanılabilir.

3. Beslenme Alışkanlıklarının Düzenlenmesi

Çocukların sağlıklı bir ağız yapısına sahip olabilmeleri için beslenme alışkanlıkları büyük önem taşır. Özellikle şekerli ve asitli gıdaların sık tüketilmesi, diş çürüklerine yol açan temel sebeplerden biridir. Bu nedenle çocukların dengeli ve sağlıklı beslenmesi sağlanmalıdır.

• Sağlıklı Beslenme Önerileri:
  • Şekerli atıştırmalıklar yerine taze meyve ve sebzeler tercih edilmelidir. Elma, havuç gibi sert yapılı meyveler dişlerin doğal temizlenmesine de katkı sağlar.
  • Asitli içecekler ve meyve sularının tüketimi sınırlandırılmalı, su tüketimi teşvik edilmelidir.
  • Çocukların şekerli yiyecek tüketimi, mümkün olduğunca öğün sonrasına bırakılmalıdır. Çünkü öğün sırasında üretilen tükürük, dişleri koruyucu etki sağlar.

4. Düzenli Diş Hekimi Kontrolleri

Çocukların diş sağlığı açısından düzenli diş hekimi kontrollerine gitmeleri, erken teşhis ve tedavi açısından çok önemlidir. Altı ayda bir yapılacak diş kontrolleri, çürüklerin ve diğer diş problemlerinin erken fark edilmesine yardımcı olur. Aynı zamanda diş hekimleri, çocuklara yönelik koruyucu tedavi yöntemleri de uygulayabilir.

• Öneriler:
  • Çocukların ilk diş hekimi ziyaretleri, ilk dişin çıkmasından sonra ya da bir yaşına gelmeden yapılmalıdır.
  • Çocukların diş hekimi korkusu yaşamaması için ziyaretler eğlenceli hale getirilmelidir. Diş hekimleriyle pozitif bir ilişki kurulması, korkuların önüne geçer.
  • Kontroller sırasında flor uygulaması, fissür örtücü gibi koruyucu tedaviler yapılabilir.

5. Flor Uygulamaları ve Koruyucu Tedaviler

Flor, diş minesini güçlendirerek çürük oluşumunu önleyen bir mineraldir. Diş macunlarının yanı sıra diş hekimlerinin uyguladığı flor tedavileri, çocukların diş sağlığını korumada etkili bir yöntemdir. Fissür örtücüler de azı dişlerinin yüzeyindeki girintileri kapatarak çürük riskini azaltır.

• Öneriler:
  • Diş hekimleri tarafından yılda bir veya iki kez flor uygulaması yapılmalıdır.
  • Azı dişleri çıktıktan sonra fissür örtücü tedavi önerilebilir.
  • Çocukların diş macunlarının flor içeriği yaşa uygun olmalıdır. Fazla flor tüketimi, dişlerde beyaz lekelere yol açabileceği için dikkatli olunmalıdır.

6. Diş Hekimi Korkusunu Yenmek

Bazı çocuklar diş hekimi ziyaretlerinden korkabilir. Bu korku, çocukların düzenli olarak diş hekimine gitmesini engelleyebilir ve ağız sağlığını olumsuz etkileyebilir. Diş hekimi korkusunu yenmek için erken yaşta pozitif deneyimler oluşturulması çok önemlidir.

• Öneriler:
  • Diş hekimine yapılan ilk ziyaretler tedavi amaçlı değil, tanışma ve eğlenceli bir deneyim olarak planlanabilir.
  • Çocuklara diş sağlığı hakkında kitaplar okunarak veya çizgi filmler izletilerek diş hekimi korkusu azaltılabilir.
  • Ebeveynlerin diş hekimine yönelik olumlu konuşmaları, çocukların rahatlamasına yardımcı olur.

7. Spor Yaparken Diş Koruyucuları Kullanmak

Çocuklar aktif oldukları için spor yaparken diş travmalarına maruz kalabilirler. Özellikle futbol, basketbol veya bisiklet gibi aktivitelerde diş koruyucu aparatların kullanılması, diş travmalarının önüne geçer.

• Öneriler:
  • Çocuğun spor yaptığı alanlara uygun diş koruyucuları temin edilmelidir.
  • Koruyucu aparatların düzenli olarak kontrol edilmesi ve gerektiğinde yenilenmesi sağlanmalıdır.
  • Spor sırasında ağız yaralanmalarına karşı ilk yardım bilgisi verilmesi de önemlidir.

8. Çocuklara Sağlıklı Ağız Bakımı Bilinci Kazandırmak

Çocuklara diş sağlığı bilinci kazandırmak, sağlıklı alışkanlıkların erken yaşlarda gelişmesini sağlar. Bu bilinci kazandırmak için hem evde hem okulda çeşitli yöntemler kullanılabilir.

• Öneriler:
  • Çocuklarla birlikte diş fırçalama alışkanlıkları geliştirilirken eğlenceli aktiviteler planlanabilir.
  • Okullarda ağız sağlığı bilgilendirme etkinlikleri düzenlenebilir.
  • Ebeveynlerin çocuklara sağlıklı ağız bakımı konusunda model olmaları, bu bilincin gelişmesinde büyük rol oynar.

Ebeveynlerin Rolü

Ebeveynler, çocuklarda ağız diş sağlığını korumada en kritik rehberlerden biridir. Çocukların sağlıklı alışkanlıklar kazanabilmesi için, ebeveynlerin bilinçli ve tutarlı bir şekilde rol alması gerekir. Küçük yaşlardan itibaren çocuklara ağız bakımını öğretmek, onların bu alışkanlıkları ömür boyu sürdürebilmeleri için önemlidir. Çocuklar ebeveynlerini örnek alarak alışkanlıklarını geliştirdikleri için, ailelerin de düzenli diş fırçalama ve ağız bakımı yapması gereklidir. Ebeveynlerin ağız sağlığına gösterdikleri özen, çocukların diş bakımını ciddiye almalarını sağlar ve uzun vadede diş çürükleri ve diğer ağız problemlerini önler.

Ebeveynlerin çocuklarının ağız bakımını desteklemesi, yalnızca diş fırçalamayı öğretmekle sınırlı kalmamalıdır. Özellikle küçük yaşlarda çocuklar, dişlerini doğru teknikle fırçalamakta zorlanabilir. Bu yüzden ebeveynler, başlangıçta çocuklarının dişlerini fırçalamalarına yardımcı olmalı ve doğru teknikleri göstermelidir. Çocukların yaklaşık 6-7 yaşına kadar diş fırçalama işlemini ebeveyn gözetiminde yapması önerilir. Ebeveynlerin, çocuklarının diş ipi kullanımı gibi ek ağız bakım alışkanlıklarını geliştirmesine de destek olması gerekir. Ağız bakımını oyunlaştırmak, bu süreci çocuklar için daha keyifli hale getirebilir ve düzenli yapılmasını sağlar.

Ebeveynler, çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmasında da önemli bir rol oynar. Şekerli yiyeceklerin ve gazlı içeceklerin sınırlanması, diş çürüklerinin önlenmesine büyük katkı sağlar. Çocuklar sıklıkla şekerli atıştırmalıklar tüketmek isteyebilir; ancak ebeveynlerin bu istekleri dengeleyerek, sağlıklı alternatifler sunmaları önemlidir. Ailelerin, çocuklarının özellikle yatmadan önce şekerli gıdalar tüketmesini önlemesi gerekir. Ebeveynlerin mutfakta çocuklarıyla birlikte sağlıklı atıştırmalıklar hazırlaması, çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıklarını pekiştirmesine katkı sağlar. Aynı zamanda düzenli su tüketimini teşvik etmek de diş sağlığını korumak için önemlidir, çünkü su ağızdaki bakterilerin temizlenmesine yardımcı olur.

Diş hekimi ziyaretleri konusunda ebeveynlerin yaklaşımı da çocukların deneyimini etkiler. İlk diş hekimi ziyaretlerinin olumlu bir şekilde geçmesi, çocukların ilerleyen yaşlarda diş hekimi korkusu yaşamalarını önler. Ebeveynlerin çocukları diş hekimine götürürken pozitif bir tutum sergilemeleri, bu ziyaretlerin eğlenceli ve güven verici bir deneyim olarak algılanmasını sağlar. Ayrıca, diş hekimi ziyaretleri sonrasında çocukların motive edilmesi ve ödüllendirilmesi, diş kontrollerine karşı olumlu bir bakış açısı kazandırır. Ebeveynlerin düzenli olarak diş hekimine gitmeleri de çocuklara örnek teşkil eder, böylece çocukların ağız sağlığı hizmetlerine erişimi alışkanlık haline gelir.

Sonuç

Çocuklarda ağız diş sağlığı, yalnızca ağız yapısını değil, genel sağlığı da doğrudan etkileyen önemli bir unsurdur. Sağlıklı dişler, çocukların beslenme kalitesini artırırken, çiğneme fonksiyonlarını ve konuşma becerilerini de geliştirir. Ayrıca, estetik açıdan sağlıklı bir diş yapısı, çocukların özgüvenini destekler ve sosyal ilişkilerini olumlu yönde etkiler. Bu nedenle çocukların erken yaşlarda ağız sağlığı bilinci kazanması, gelecekteki sağlık sorunlarının önlenmesi için kritik bir adımdır. İhmal edilen ağız bakımı, ilerleyen yıllarda ciddi diş çürükleri, diş eti hastalıkları ve ortodontik problemler gibi sorunlara yol açabilir.

Sağlıklı ağız alışkanlıklarının kazandırılmasında en önemli faktör, erken yaşlardan itibaren düzenli bir bakım rutini oluşturulmasıdır. Diş fırçalama alışkanlığının küçük yaşlardan itibaren kazandırılması, ağız sağlığının korunmasında temel bir rol oynar. Aynı zamanda çocukların düzenli diş hekimi kontrollerine götürülmesi, olası sorunların erken fark edilmesini ve önlenmesini sağlar. Koruyucu tedavilerin uygulanması, çocukların diş çürüğü gibi yaygın problemlere karşı dirençli olmasını sağlayarak yaşam kalitesini artırır. Diş sağlığının korunmasında sürekliliğin sağlanması, hem çocukların sağlıklı bir ağız yapısına sahip olmasını hem de ileriki yaşlarda daha büyük diş tedavilerine ihtiyaç duyulmasını önler.

Ebeveynlerin ve eğitimcilerin çocukların ağız sağlığındaki rolü büyüktür. Ebeveynlerin ağız bakımını çocuklarıyla birlikte yaparak onlara örnek olmaları, bu alışkanlıkların kalıcı olmasına katkı sağlar. Aynı zamanda çocukların diş hekimine düzenli gitmeleri için teşvik edilmesi ve diş hekimi korkusunun aşılmasında destek olunması önemlidir. Okul öncesi ve okul döneminde öğretmenlerin ağız sağlığı bilincini destekleyici etkinlikler düzenlemesi, çocukların bu konuda bilinçlenmesine yardımcı olur. Çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanması da ağız sağlığını destekleyen önemli bir adımdır.

Uzun vadede sağlıklı diş alışkanlıklarının kazandırılması, çocukların ileriki yaşamlarında diş problemleriyle karşılaşma olasılığını büyük ölçüde azaltır. Bu süreçte ebeveynlerin, eğitimcilerin ve sağlık profesyonellerinin birlikte çalışarak çocuklara rehberlik etmesi, sağlıklı bir gelecek için gerekli altyapıyı oluşturur. Erken yaşlarda kazandırılan ağız diş sağlığı bilinci, çocukların genel sağlığını iyileştirir ve yaşam kalitesini artırır. Unutulmamalıdır ki, sağlıklı bir gülüş çocukların yaşamları boyunca kendilerini mutlu, özgüvenli ve rahat hissetmelerini sağlar.

Referanslar:

1. Çocuklarda Ağız Diş Sağlığı: 8 Süper Öneri
2. American Dental Association. Oral Health and Well-Being in Children. Chicago: ADA Publishing, 2020.
3. World Health Organization. Oral Health in Children: Global Overview. Geneva: WHO, 2018.
4. Sheiham, A., & Watt, R. G. (2000). The common risk factor approach: a rational basis for promoting oral health. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 28(6), 399-406.
5. Marinho, V. C., et al. (2003). Fluoride toothpaste for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Database of Systematic Reviews.
6. Petersen, P. E. (2003). The World Oral Health Report 2003: Continuous Improvement of Oral Health in the 21st Century. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 31(S1), 3-23.
7. Glendor, U. (2009). Aetiology and risk factors related to traumatic dental injuries–a review of the literature. Dental Traumatology, 25(1), 19-31.
8. Edelstein, B. L. (2002). Disparities in Oral Health and Access to Care: Findings of National Surveys. Ambulatory Pediatrics, 2(2), 141-147.
9. Peres, M. A., et al. (2019). Oral diseases: a global public health challenge. The Lancet, 394(10194), 249-260.
10. Watt, R. G., & Sheiham, A. (1999). Inequalities in oral health: a review of the evidence and recommendations for action. British Dental Journal, 187(1), 6-12.
11. Fejerskov, O., & Kidd, E. (2003). Dental Caries: The Disease and Its Clinical Management. Oxford: Blackwell Munksgaard.
12. Casamassimo, P. S., et al. (2009). Beyond the DMFT: the human and economic cost of early childhood caries. Journal of the American Dental Association, 140(6), 650-657.
13. Tinanoff, N., & Reisine, S. (2009). Update on Early Childhood Caries Since the Surgeon General’s Report. Academic Pediatrics, 9(6), 396-403.
14. Dye, B. A., et al. (2015). Trends in Oral Health Status: United States, 1988–1994 and 1999–2004. Vital and Health Statistics, 11(248).
15. Kassebaum, N. J., et al. (2017). Global Burden of Untreated Caries: A Systematic Review. Journal of Dental Research, 96(4), 380-387.
16. Harris, R., et al. (2012). Primary dental care and public health: integrating dental and general health. Journal of the Royal Society of Medicine, 105(7), 278-285.
17. Moynihan, P. J., & Kelly, S. A. M. (2014). Effect on caries of restricting sugar intake. Journal of Dental Research, 93(1), 8-18.
18. Blinkhorn, A. S. (2000). Dental Health Education: What Lessons Have We Learned? British Dental Journal, 188(11), 569-574.
19. Weintraub, J. A. (2003). Prevention of Early Childhood Caries: A Public Health Perspective. Community Dentistry and Oral Epidemiology, 31(1), 24-31.
20. https://scholar.google.com/
21. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
22. https://www.researchgate.net/
23. https://www.mayoclinic.org/
24. https://www.nhs.uk/
25. https://www.webmd.com/