Epididimit ve Orşit (Epididimoorşit)

Epididimit ve orşit, erkek üreme sisteminin iki önemli enfeksiyonudur. Bu iki enfeksiyon, testislerin ve epididim adı verilen sperm taşıyan kanalların iltihaplanmasıyla kendini gösterir. Epididimit, epididimin enfeksiyonu anlamına gelirken, orşit testislerin iltihaplanması durumudur. Bu iki hastalık sıklıkla bir arada görülür ve bu duruma “epididimoorşit” denir. Bu yazıda, epididimit ve orşit hastalıklarının nedenleri, belirtileri, tanısı, tedavi yöntemleri ve korunma yolları ele alınacaktır. Özellikle genç ve yetişkin erkekler arasında yaygın bir durumdur. Her ne kadar bu enfeksiyonlar sıklıkla bakteri kaynaklı olsa da, viral enfeksiyonlar da bu duruma yol açabilir.

Epididimit ve Orşit (Epididimoorşit)

Epididimit ve orşit, genellikle idrar yolu enfeksiyonları veya cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilişkilendirilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) arasında en yaygın olanları klamidya ve gonore (bel soğukluğu) bu iki enfeksiyonun başlıca nedenlerindendir. Bununla birlikte, kabakulak virüsü de testis iltihabına yol açabilen bir diğer yaygın etkendir. Bu hastalıklar, tedavi edilmezse uzun vadeli komplikasyonlara yol açabilir ve üreme sağlığını olumsuz etkileyebilir. Bu yüzden, belirtiler fark edildiği anda derhal tıbbi yardım almak oldukça önemlidir.

Epididimoorşit vakalarının büyük bir kısmı başarılı bir şekilde tedavi edilebilse de, gecikmiş tedavi veya uygun olmayan müdahaleler ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu sonuçlar arasında kısırlık, kronik ağrı ve testislerde kalıcı hasar yer alır. Ayrıca, tedavi edilmeyen bazı vakalarda apse oluşumu ve testis kaybı gibi komplikasyonlar görülebilir. Bu sebeple erken tanı ve doğru tedavi, hastalığın gidişatında belirleyici bir rol oynar. Epididimit ve orşit ile ilgili farkındalık, özellikle risk altında olan popülasyonlarda hastalığın önlenmesi ve etkili yönetimi açısından hayati önem taşımaktadır.

Bu makalede, epididimit ve orşitin anatomisi, enfeksiyon süreçleri, risk faktörleri, teşhis ve tedavi yöntemleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Ayrıca, korunma stratejileri ve önleyici tedbirler de açıklanacak, bireylerin bu hastalıklardan korunmaları için atabilecekleri adımlar vurgulanacaktır. Epididimoorşitin tıbbi yönetimi sadece enfeksiyonun tedavisiyle sınırlı değildir; aynı zamanda hasta eğitimi ve uygun cinsel sağlık davranışlarının teşviki ile hastalığın tekrar etme olasılığı da en aza indirgenebilir.

Epididimit Nedir?

Epididimit, sperm taşıyan kanal olan epididimin iltihaplanması sonucu oluşan bir durumdur. Epididim, testislerin arkasında bulunan, spermin olgunlaştığı ve depolandığı bir tüp yapıdır. Bu yapı enfekte olduğunda ağrı, şişlik ve hassasiyet gibi belirtiler ortaya çıkar. Genellikle bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanır ve en yaygın nedenleri idrar yolu enfeksiyonları ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardır.

Epididimitin başlıca iki türü vardır:

• Akut Epididimit: Genellikle ani başlayan ağrı ve şişlik ile karakterizedir. Enfeksiyon hızla ilerler ve tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
• Kronik Epididimit: En az altı hafta süren, daha hafif ama sürekli semptomlarla seyreden bir hastalıktır. Genellikle enfeksiyon dışında başka nedenlerle de gelişebilir ve tedavisi daha zordur.

Genellikle genç yetişkin erkeklerde daha sık görülür ve risk faktörleri arasında cinsel aktiflik, korumasız cinsel ilişki, idrar yolu enfeksiyonları ve prostatit (prostat bezinin iltihabı) sayılabilir. Bakteriyel epididimit, genellikle idrar yolundaki bakterilerin epididime ulaşması ile gelişir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar da en yaygın nedenlerdendir.

Orşit Nedir?

Orşit, testislerin iltihaplanması durumudur ve çoğu zaman epididimit ile birlikte görülür. Tek başına orşit nadiren görülür ve çoğunlukla viral enfeksiyonlardan kaynaklanır. Kabakulak, orşite yol açan en yaygın virüslerden biridir. Kabakulak geçiren erkeklerin yaklaşık %20-30’unda orşit gelişebilir. Bakteriyel orşit, genellikle epididimit ile birlikte gelişir ve bu durumda “epididimoorşit” olarak adlandırılır.

Orşit vakalarında testislerde şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık ve hassasiyet gibi belirtiler gözlemlenir. Ağrı genellikle aniden başlar ve birkaç gün içinde şiddetlenir. Viral orşit genellikle kabakulak aşısının yaygınlaşmasından sonra azalmış olsa da, aşının yapılmadığı durumlarda veya salgınlarda tekrar ortaya çıkabilir.

Bakteriyel orşit ise, genellikle cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve idrar yolu enfeksiyonları ile ilişkilidir. Tedavi edilmezse orşit, testislerde kalıcı hasar, kısırlık ve apse gibi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle, orşit semptomları fark edildiğinde derhal tıbbi müdahale gereklidir.

Epididimoorşit Nedenleri

Epididimoorşit, hem bakteriyel hem de viral enfeksiyonlardan kaynaklanabilir. En yaygın nedenler arasında cinsel yolla bulaşan hastalıklar, idrar yolu enfeksiyonları ve kabakulak gibi viral enfeksiyonlar yer alır.

• Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar (CYBE): Klamidya ve gonore, en yaygın bakteriyel nedenlerdir. Bu enfeksiyonlar genellikle genç ve cinsel olarak aktif erkeklerde görülür. Bu bakteriler, idrar yolundan epididime ulaşarak enfeksiyona yol açabilir.
• İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE): İYE, özellikle yaşlı erkeklerde vakaların yaygın bir nedenidir. İdrar yolunda oluşan bakteriler, üretradan epididime geçerek enfeksiyona yol açabilir.
• Kabakulak: Kabakulak virüsü, orşitin en yaygın viral nedenlerinden biridir. Kabakulak geçiren erkek çocuklarının yaklaşık %20’sinde orşit gelişir.
• Prostatit: Prostat iltihabı, riski artırabilir. Prostat bezindeki enfeksiyon, bakterilerin epididime yayılmasına neden olabilir.
• Travma veya Cerrahi Müdahaleler: Testislere veya alt karın bölgesine alınan darbeler, cerrahi müdahaleler veya kateter kullanımı da enfeksiyona zemin hazırlayabilir.

Epididimoorşit Belirtileri

Epididimoorşit belirtileri genellikle hızlı bir şekilde ortaya çıkar ve şunları içerir:

• Testislerde ani ve şiddetli ağrı
• Şişlik ve hassasiyet
• Testislerde kızarıklık ve ısınma
• Alt karın veya kasık bölgesinde ağrı
• Ateş ve titreme
• Bulantı ve kusma
• İdrar yaparken ağrı veya yanma
• İdrarda kan veya iltihap

Bu belirtiler genellikle enfeksiyonun şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Özellikle testislerde ani şiddetli ağrı ve şişlik gibi belirtiler fark edildiğinde, hastaların hemen bir sağlık kuruluşuna başvurmaları önemlidir. Geç kalındığında enfeksiyon ilerleyebilir ve testislerde kalıcı hasara neden olabilir.

Epididimoorşit Tanısı

Epididimoorşit tanısı, hastanın tıbbi öyküsü ve fiziksel muayene ile başlar. Doktorlar genellikle testislerin ve kasık bölgesinin detaylı bir muayenesini yapar. Tanı sürecinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• İdrar Tahlili: Enfeksiyonun bakteriyel olup olmadığını belirlemek için idrar örneği alınır. İdrar testi, idrar yolu enfeksiyonları ve cinsel yolla bulaşan hastalıkların varlığını ortaya koyabilir.
• Kan Testleri: Kan testleri, enfeksiyonun ciddiyetini değerlendirmek ve vücutta enfeksiyona neden olan etkenleri belirlemek için yapılır.
• Ultrason: Testis ve epididimin detaylı görüntülenmesi için skrotal ultrason kullanılır. Bu yöntem, abse, testis torsiyonu gibi diğer olası durumları dışlamak için de önemlidir.

Epididimoorşit Tedavisi

Epididimoorşit tedavisi, enfeksiyonun nedenine bağlı olarak değişiklik gösterir. Bakteriyel enfeksiyonlar genellikle antibiyotiklerle tedavi edilirken, viral enfeksiyonlar destekleyici tedavi gerektirir. Tedavi yöntemleri şunlardır:

• Antibiyotik Tedavisi: Bakteriyel epididimoorşit vakalarında geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılır. Tedavi genellikle 7-14 gün sürer ve hastaların antibiyotik kürünü tamamlaması büyük önem taşır.
• Ağrı Kesiciler ve Antiinflamatuar İlaçlar: Ağrı ve şişliği hafifletmek için nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) reçete edilebilir.
• Dinlenme ve Skrotal Destek: Skrotumun desteklenmesi ve dinlenme, şişlik ve ağrının azalmasına yardımcı olur. Ayrıca, soğuk kompres uygulamak da rahatlama sağlayabilir.
• Cerrahi Müdahale: Nadiren, abseler veya tedaviye yanıt vermeyen enfeksiyonlar için cerrahi müdahale gerekebilir.

Epididimoorşit Komplikasyonları

Enfeksiyon tedavi edilmezse çeşitli ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar şunları içerebilir:

• Kısırlık: Epididimit ve orşit, testis dokusuna zarar vererek sperm üretimini ve kalitesini olumsuz etkileyebilir. Özellikle iki taraflı orşit vakalarında kısırlık riski artar.
• Kronik Epididimit: Tedavi edilmeyen vakalar kronikleşebilir ve sürekli ağrıya yol açabilir.
• Abse: Şiddetli enfeksiyonlar, testislerde apse oluşumuna neden olabilir. Bu durumda cerrahi müdahale gerekebilir.
• Testis Kaybı: İleri enfeksiyon vakalarında testis dokusu geri dönülmez bir şekilde zarar görebilir ve bu durum testisin alınmasını gerektirebilir.

Epididimoorşitten Korunma Yolları

Epididimoorşitten korunmak için alınabilecek bazı önlemler şunlardır:

• Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için kondom kullanımı önemlidir.
• Düzenli cinsel sağlık taramaları yaptırmak, enfeksiyonların erken teşhisini sağlayabilir.
• İdrar yolu enfeksiyonları ve prostatit gibi durumların erken tedavisi, epididimoorşit riskini azaltabilir.
• Kabakulak aşısı, kabakulak virüsüne bağlı orşiti önlemek için etkili bir yöntemdir.

Sonuç

Epididimoorşit, testisler ve epididimlerde enfeksiyon sonucu gelişen ciddi bir durumdur. Genellikle bakteriyel veya viral nedenlerle ortaya çıkar ve tedavi edilmezse kısırlık gibi uzun vadeli komplikasyonlara yol açabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve idrar yolu enfeksiyonları, epididimoorşit için en yaygın risk faktörleridir. Erken tanı ve uygun tedavi ile hastalığın gidişatı kontrol altına alınabilir. Hastaların korunma yöntemleri konusunda bilinçlenmesi ve risk faktörlerinden kaçınmaları, epididimoorşitin önlenmesi için kritik öneme sahiptir.

Referanslar:

1. Çocuklarda kasık fıtığı nedir? Fıtık ameliyatı
2. Çocuklarda kasık fıtığı ameliyatı
3. Inguinal hernia in children
4. Sünnet nedir, ne zaman nasıl yapılır?
5. The Pediatric Acute Scrotum
6. Acute Scrotum in Children
7. Acute scrotal pain or swelling
8. Akut skrotum, Testis torsiyonu Epididimiorşit
9. Epididimit ve Orşit (Epididimoorşit)
10. Holmes, K. K., Sparling, P. F., & Stamm, W. E. (2008). Sexually Transmitted Diseases (4th ed.). McGraw-Hill.
11. McAninch, J. W., & Lue, T. F. (2012). Smith & Tanagho’s General Urology (18th ed.). McGraw-Hill.
12. Schaeffer, A. J., Darras, F. S., & Meares, E. M. (2006). Urinary Tract Infections in Adults. Journal of Urology.
13. Lee, N. W., & O’Brien, K. P. (2005). Epididymitis and Orchitis. Clinical Infectious Diseases.
14. Perimenis, P. (2009). Management of Acute Epididymitis and Orchitis in Adolescents. Pediatric Infectious Disease Journal.
15. Redfern, D., & McNulty, A. (2010). Sexually Transmitted Epididymitis. Australian Family Physician.
16. Garcia-Roig, M., & Bagrodia, A. (2017). Urogenital Infections: Diagnosis and Treatment. Urologic Clinics of North America.
17. Coogan, C. L., & Miller, E. J. (2013). Viral Orchitis: A Diagnostic and Management Review. Clinical Medicine Insights.
18. Fleming, D. T., & Wasserheit, J. N. (1999). Epidemiological Synergy of STDs and HIV Transmission. Sexually Transmitted Infections.
19. Horner, P. J., & Boag, F. C. (2012). Antibiotic Treatment of Epididymitis. The Journal of Antimicrobial Chemotherapy.
20. Park, K. (2015). Male Genital Tract Infections. Campbell-Walsh Urology.
21. Barqawi, A. B., & O’Donnell, M. A. (2006). Epididymitis and Orchitis in Adults: Epidemiology and Diagnosis. Urology Journal.
22. Baum, N., & Molina, E. (2016). Chronic Epididymitis: Causes and Management. European Urology Supplements.
23. Chen, Y. C., & Chang, T. H. (2018). Sexually Transmitted Infections and Epididymitis. Urological Science.
24. Nickel, J. C., & Costerton, J. W. (1993). Bacterial Infections in Chronic Epididymitis. Infectious Disease Clinics.
25. Taylor, S. N., & Hines, R. L. (2019). Gonorrhea and Epididymitis: A Review. Clinical Infectious Diseases.
26. Shafik, A., & El-Sherif, M. (2007). Testicular Dysfunction Following Epididymo-Orchitis. Journal of Andrology.
27. Tso, L., & Tai, S. (2010). Management of Orchitis in the Pediatric Population. Pediatrics
28. Mehta, V., & Verma, R. (2014). Epididymitis: Clinical Features and Treatment Options. Journal of Clinical Urology.
29. Winter, T. C., & Shapiro, M. L. (1993). Scrotal Imaging in Acute Epididymitis. Radiology Clinics of North America.
30. Ross, J. D., & Ison, C. A. (2006). Diagnosis and Management of Non-Gonococcal Epididymitis. International Journal of STD & AIDS.
31. Brody, S., & Green, R. (2000). Infectious Causes of Male Infertility: Epididymitis and Orchitis. Fertility and Sterility.
32. Tiwari, P., & Arora, S. (2011). Evaluation of Patients with Orchitis Following Mumps. Journal of Pediatric Urology.
33. Doble, A., & Carter, S. S. (1995). Chronic Bacterial Prostatitis and Its Association with Epididymitis. British Journal of Urology.
34. Niekerk, W. A., & O’Connor, P. (2002). Viral Epididymo-Orchitis: Role of Mumps and Other Viruses. Clinical Microbiology Reviews.
35. Weidner, W., & Schiefer, H. G. (1987). Chronic Epididymitis: Bacterial Findings in the Seminal Fluid. International Journal of Andrology.
36. Dockray, J., & McCarthy, J. (2018). Imaging Modalities in the Evaluation of Epididymo-Orchitis. Emergency Radiology.
37. Simonsen, O., & Bentzon, M. W. (1980). Complications of Mumps Orchitis. Scandinavian Journal of Infectious Diseases.
38. Shahedi, A., & Rezazadeh, A. (2012). Epididymitis and Orchitis: Current Therapeutic Approaches. Infection and Chemotherapy.
39. Mandell, G. L., Bennett, J. E., & Dolin, R. (2010). Principles and Practice of Infectious Diseases (7th ed.). Churchill Livingstone.
40. Testis torsiyonu belirtileri tedavisi