Beyaz Kan Hücresi (Lökosit, WBC)

96 / 100

Beyaz kan hücreleri, tıbbi literatürde lökositler veya WBC (White Blood Cells) olarak bilinir, bağışıklık sistemimizin temel unsurlarından birini oluşturur. İnsan vücudunu dış etkenlere karşı koruyan bu hücreler, enfeksiyonlarla savaşmada ve bağışıklık tepkisini düzenlemede kritik rol oynarlar. Lökositlerin doğru çalışması, vücudun bakteri, virüs ve parazitler gibi hastalık yapıcı organizmalarla başa çıkabilmesi için son derece önemlidir. Modern tıbbın ilerlemesiyle birlikte, beyaz kan hücrelerinin işleyiş mekanizması, sayıları ve türleri hakkında daha fazla bilgi edinilmiş ve bağışıklık sistemi bozukluklarının tedavisinde kullanılacak yeni yöntemler geliştirilmiştir.

Beyaz Kan Hücresi (Lökosit, WBC)

Lökositler, kemik iliğinde üretilir ve kan dolaşımında serbestçe dolaşırlar. Bu hücreler, vücudu hastalıklara karşı savunma işlevlerini yerine getirdikleri için yaşamın her evresinde hayati önem taşır. Bağışıklık sistemi, doğuştan gelen ve sonradan kazanılan bağışıklık olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Beyaz kan hücreleri, her iki bağışıklık türünde de önemli bir rol oynar. Doğuştan gelen bağışıklık, patojenlerin tanınması ve yok edilmesi için hızla harekete geçen bir dizi tepkiden sorumludur. Sonradan kazanılan bağışıklık ise, daha karmaşık bir süreç olup, belirli patojenlere karşı spesifik savunmalar geliştirir.

Lökositlerin türleri, bağışıklık sistemindeki rolleriyle doğrudan ilişkilidir. Beş ana tür lökosit vardır: nötrofiller, lenfositler, monositler, eozinofiller ve bazofiller. Her bir tür, bağışıklık sisteminde kendine özgü bir işlevi yerine getirir. Örneğin, nötrofiller, bakteriyel enfeksiyonlarla mücadelede öncelikli olarak görev alırken, lenfositler virüslere karşı vücudun savunmasını düzenler. Lökositlerin hem sayısı hem de işlevi, sağlık durumunun önemli göstergelerinden biridir. Normalde bir mikrolitre kanda yaklaşık 4.000 ila 11.000 arasında beyaz kan hücresi bulunur. Bu sayıların altına düşmesi ya da üstüne çıkması, vücutta bir anormalliğin işareti olabilir.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, beyaz kan hücrelerinin işlevselliğinin yalnızca enfeksiyonlarla sınırlı olmadığını ortaya koymuştur. Lökositler, aynı zamanda vücuttaki iltihaplanma süreçlerinde ve otoimmün hastalıklarda da önemli rol oynarlar. Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla kendi sağlıklı hücrelerine saldırması sonucu oluşur ve bu durum genellikle lökositlerin aşırı aktif hale gelmesiyle ilişkilendirilir. Bu nedenle, beyaz kan hücrelerinin sayısını ve işlevlerini anlamak, sadece enfeksiyonlarla mücadele etmek için değil, aynı zamanda genel sağlık durumunu değerlendirmek açısından da son derece önemlidir.

Beyaz Kan Hücrelerinin Türleri ve Görevleri

Beyaz kan hücrelerinin farklı türleri, bağışıklık sistemi içinde birbirinden farklı işlevlere sahiptir.

Her türün kendine özgü özellikleri ve görevleri vardır:

Nötrofiller

Nötrofiller, en yaygın beyaz kan hücresi türüdür ve bakteri ile mantar enfeksiyonlarıyla savaşmak için ilk savunma hattını oluşturur. Genellikle kemik iliğinde üretilirler ve kana salındıklarında, enfeksiyonun olduğu bölgeye hızla yönelirler. Burada, bakterileri fagositoz adı verilen bir süreçle yutar ve yok ederler. Nötrofillerin yaşam süresi kısadır ve birkaç gün içinde yenilenmeleri gerekir.

Lenfositler

Lenfositler, beyaz kan hücrelerinin yaklaşık %20 ila %40’ını oluşturur ve bağışıklık tepkisinin yönetilmesinde kritik rol oynarlar. İki ana lenfosit türü vardır: B hücreleri ve T hücreleri. B hücreleri, patojenlere karşı antikor üretir ve bu antikorlar, yabancı maddeleri nötralize eder veya işaretleyerek diğer hücrelerin onları yok etmesine yardımcı olur. T hücreleri ise enfekte olmuş hücreleri tanır ve yok eder. T hücrelerinin ayrıca bağışıklık yanıtını düzenleyici rolleri de vardır, yani diğer bağışıklık hücrelerinin işleyişini kontrol ederler.

Monositler

Monositler, büyük beyaz kan hücreleridir ve enfeksiyon bölgesine ulaştıklarında makrofajlara dönüşerek yabancı maddeleri yutarlar. Aynı zamanda ölü hücreleri temizler ve bağışıklık tepkisini düzenleyen sinyaller gönderirler. Monositler, özellikle kronik enfeksiyonlar ve iltihaplanmalarda önemli bir rol oynarlar.

Eozinofiller

Eozinofiller, özellikle parazit enfeksiyonlarına karşı vücudu korur ve alerjik reaksiyonlarda rol oynar. Eozinofillerin görevi, büyük parazitleri ve diğer patojenleri yok etmek için güçlü toksinler salgılamaktır. Bunun yanı sıra, histamin salgılayarak alerjik tepkilere neden olabilirler.

Bazofiller

Bazofiller, nadir görülen beyaz kan hücresi türlerinden biridir ve alerjik reaksiyonlar ile inflamatuar süreçlerde önemli rol oynar. Histamin ve heparin gibi kimyasallar salgılayarak vücudun savunma mekanizmalarını aktive ederler. Özellikle astım ve saman nezlesi gibi alerjik durumlarda, bazofillerin işlevi daha belirgindir.

Beyaz Kan Hücrelerinin Bağışıklık Sistemindeki Rolü

Beyaz kan hücreleri, bağışıklık sisteminin her seviyesinde aktif olarak rol alır. Doğuştan gelen bağışıklık, patojenlerin hızlı bir şekilde tanınması ve yok edilmesini içerir. Bu süreçte, nötrofiller ve monositler önemli bir rol oynar. Nötrofiller, patojenleri yutarken, monositler daha büyük ve uzun vadeli bir savunma sağlar. Bu hücreler, enfeksiyonun kaynağına hızla yönelir ve hastalık yapıcı organizmaları yok eder.

Kazanılmış bağışıklık sistemi ise daha spesifik bir savunma hattı oluşturur. Bu süreçte, lenfositler devreye girer. B hücreleri, vücuda giren yabancı maddelere karşı antikor üretir ve bu antikorlar, yabancı maddeleri hedef alarak diğer hücrelerin onları yok etmesine yardımcı olur. T hücreleri ise enfekte olmuş hücreleri tanır ve yok eder. Bu süreç, enfeksiyonlara karşı vücudun uzun süreli bir hafıza geliştirmesini sağlar. Örneğin, bir kez geçirilen suçiçeği gibi enfeksiyonlara karşı vücut, gelecekte aynı virüsle karşılaştığında hızla yanıt verir.

Beyaz Kan Hücresi Sayıları ve Hastalıklarla İlişkisi

Beyaz kan hücrelerinin normal seviyelerde bulunması, vücudun savunma mekanizmalarının düzgün çalıştığını gösterir. Lökosit sayısının azalması veya artması, çeşitli sağlık sorunlarının belirtisi olabilir.

Lökopeni (Düşük Beyaz Kan Hücresi Sayısı)

Lökopeni, beyaz kan hücresi sayısının normal seviyelerin altına düşmesi durumudur. Bu durum, vücudun enfeksiyonlarla mücadele yeteneğinin zayıfladığını gösterebilir. Lökopeni, kemik iliği yetmezliği, bazı enfeksiyonlar (örneğin HIV), otoimmün hastalıklar ve kanser tedavisi gibi durumlar sonucu ortaya çıkabilir. Düşük lökosit seviyeleri olan kişiler, enfeksiyonlara karşı daha savunmasızdır ve hastalıklar genellikle daha şiddetli seyreder.

Lökositoz (Yüksek Beyaz Kan Hücresi Sayısı)

Lökositoz, beyaz kan hücresi sayısının normal seviyelerin üzerine çıkması durumudur. Genellikle bir enfeksiyon veya iltihaplanma durumuna yanıt olarak ortaya çıkar. Ayrıca kanser, stres, bazı ilaçlar ve bağışıklık sistemi bozuklukları da lökositoza neden olabilir. Yüksek lökosit seviyeleri, vücudun bir enfeksiyon veya hastalıkla savaştığını gösterebilir, ancak bazen kronik hastalıkların bir işareti de olabilir.

Otoimmün Hastalıklar ve Lökositlerin Rolü

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla kendi sağlıklı dokularına saldırdığı hastalıklardır. Lökositler bu süreçte aşırı aktif hale gelir ve yanlış hedeflere saldırır. Örneğin, lupus gibi otoimmün hastalıklarda, beyaz kan hücreleri normal dokulara zarar verir. Bu durum, iltihaplanma ve organ hasarına yol açabilir. Lökositlerin işlevlerinin bozulması, otoimmün hastalıkların tedavisinde anahtar rol oynayan faktörlerden biridir.

Beyaz Kan Hücrelerinin Sağlıklı Seviyelerde Tutulması

Beyaz kan hücrelerinin sağlıklı seviyelerde kalmasını sağlamak, genel sağlığın korunması açısından son derece önemlidir. Dengeli bir diyet, düzenli egzersiz ve yeterli uyku, bağışıklık sistemini destekleyerek beyaz kan hücrelerinin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir. Aynı zamanda, stresin yönetilmesi ve sigara gibi zararlı alışkanlıklardan kaçınılması, lökositlerin işlevselliğini korumada kritik rol oynar. Doktorlar, düzenli kan testleri ile beyaz kan hücresi seviyelerini izleyerek, olası sağlık sorunlarını erkenden tespit edebilirler.

Beyaz Kan Hücresi Yüksekliği (Lökositoz)

Beyaz kan hücrelerinin sayısının normal aralığı aşmasına lökositoz denir. Genellikle aktif olarak görevlerini yerine getirirken lökosit sayısında artış gözlenirken bazı durumlar da bu yükselmeye neden olabiliyor.

Normal beyaz kan sayımı tanımının bireyler arasında değiştiğini unutmamak önemlidir. Yetişkinler için ortalama sayı mikrolitre başına 4.500 ila 11.000 arasında değişmektedir. Bununla birlikte, yeni doğanların sayıları önemli ölçüde daha yüksektir ve 38.000’e kadar çıkan seviyelere ulaşır.

Çocuk büyüdükçe bu sayı yavaş yavaş azalır ve sonunda yetişkinlerde gözlenen seviyelere ulaşır. Ek olarak, hamile kadınların beyaz kan hücresi sayımları hafif yüksek olma eğilimindedir.

WBC’ler veya Lökositler, önemlerine rağmen kan bileşiminin yalnızca yaklaşık %1’ini oluşturur. Diğer kan hücrelerine benzer şekilde kemik iliğinde üretilirler. Sürekli olarak üretilen lökositlerin kısa bir ömrü vardır ve belirli hücreler bir günden daha kısa süre hayatta kalır.

Yüksek Beyaz Kan Hücresi veya Lökositoz Türleri

Lenfositler: Lenfositler antikor üretiminde önemli bir rol oynar ve vücudun bakterilere, virüslere ve diğer potansiyel tehditlere karşı savunmasına yardımcı olur.
Nötrofiller: Öte yandan nötrofiller, bakteri ve mantarları etkili bir şekilde ortadan kaldıran oldukça güçlü beyaz kan hücreleridir.
Bazofiller: Bazofiller vücut için bir alarm sistemi görevi görür, alerjilerle mücadele etmek ve enfeksiyonların varlığını bildirmek için kan dolaşımına kimyasallar salar.
Eozinofiller: Bu arada eozinofiller parazitleri ve kanser hücrelerini yok etmekle görevlidir ve ayrıca alerjik tepkilere de katkıda bulunurlar.
Monositler: Monositler vücuda sızan mikroplara ve bakterilere saldırıp onları parçalamaktan sorumludur. Bazı durumlarda monositler çeşitli organlara göç ederek makrofajlara dönüşürler. Makrofajlar, ölü veya hasarlı dokuyu çıkarmak, kanser hücrelerini yok etmek ve bağışıklık tepkisini düzenlemek gibi birçok görevi yerine getiren çok işlevli hücrelerdir.

Nötrofili için iltihaplanma ve enfeksiyonlar, lenfositoz için lösemi ve viral enfeksiyonlar, monositoz için kanser ve diğer enfeksiyon türleri, eozinofili için parazitler ve alerjiler ve bazofili için lösemi gibi çeşitli sağlık koşulları lökositozun her formuyla ilişkilidir.

Beyaz Kan Hücresi Yüksekliği Nedenleri (Lökositoz nedenleri)

Enfeksiyon
Kortikosteroidler gibi ilaçlar
İmmünosupresyon
Kemik iliği veya bağışıklık bozukluğu
Duygusal stres veya travma
Enflamasyon
Sigara içmek
Aşırı egzersiz
İş gücü
Genetik veya kalıtsal koşullar
Gebelik
Obezite
Alerjik reaksiyonlar

Beyaz kan hücresi seviyelerinin yükselmesi, tüberküloz veya boğmaca gibi spesifik solunum rahatsızlıklarına bağlanabilir. Bazı bireylerde tüm beyaz kan hücreleri etkilenebilirken, diğerleri belirli bir hastalıktan dolayı yalnızca belirli bir tür etkilenebilir. Belirli bir beyaz kan hücresi tipinin seviyelerinde bir artış varsa, bunun nedeni belirli bir tetikleyici olabilir.

Yüksek monosit seviyeleri kronik enfeksiyonu, otoimmün veya kan bozukluklarını, kanseri veya diğer tıbbi durumları gösterebilir. Lenfositlerdeki artışla karakterize edilen lenfositik lökositoz, bir virüs, enfeksiyon veya spesifik lenfomalar ve lösemi türlerinden kaynaklanabilir.

Enfeksiyona, yaralanmaya, iltihaplanmaya, bazı ilaçlara ve belirli lösemi türlerine karşı normal bir bağışıklık tepkisi olan nötrofilik lökositoz, artan nötrofil seviyeleri ile karakterize edilir. Hipotiroidizm, alerji veya lösemisi olan kişilerde bazofil seviyeleri yükselebilir. Yüksek düzeyde eozinofiller parazit enfeksiyonu, ilaç tedavisi, alerjen veya astımı gösterebilir.

Bazı durumlarda, idiyopatik hipereozinofilik sendrom olarak bilinen ve ciddi komplikasyonlara yol açabilen beyaz kan hücrelerindeki artışın tanımlanabilir bir nedeni olmayabilir.

Beyaz Kan Hücresi Yüksekliğinin Belirtileri

Vücutta aşırı miktarda beyaz kan hücresi bulunduğu durumlarda kanın kalınlaşmasına neden olarak hiperviskozite sendromu olarak bilinen duruma yol açabilir. Bu durum nadir olmakla birlikte lösemili bireylerde de ortaya çıkabilir.

Hiperviskozite sendromu aşağıdakiler gibi bir dizi ciddi soruna neden olabilir:

Felç
Görüş problemleri
Nefes almada zorluk
Bağırsaklardan, ağızdan veya mideden kanama

Ek olarak lökositoz, spesifik tipte yüksek beyaz kan hücresi ile veya lökositoza katkıda bulunan altta yatan herhangi bir sağlık durumuyla bağlantılı olabilecek başka semptomlara da neden olabilir.

Yüksek beyaz kan hücrelerinin diğer bazı yaygın belirtileri şunlardır:

Ateş
Gece terlemeleri
Hırıltı
Kolay morarma
Ağrı
Nefes almada zorluk
Kilo kaybı
Kurdeşen ve kaşıntı

Hamilelik Sırasında Lökositoz

Hamilelik sırasında, bireylerin kademeli olarak yükselme eğilimi gösteren yüksek düzeyde beyaz kan hücresi yaşaması yaygındır. Son trimesterde WBC sayısı genellikle mikrolitre kan başına 5.800 ila 13.200 arasında değişir.

Ayrıca, doğum ve doğum süreci strese neden olabilir ve bu da beyaz kan hücresi düzeylerinde ek bir artışa yol açabilir. Doğumdan sonra bile WBC sayısı normalden biraz daha yüksek kalır ve genellikle mikrolitre kan başına 12.700 civarında ölçülür.

Beyaz Kan Hücresi Yüksekliğinin Teşhisi

Tipik olarak hamile olmayan sağlıklı yetişkinlerin beyaz kan hücresi seviyeleri mikrolitre kan başına 4.500 ila 11.000 arasında değişir. Bu aralığın aşılması lökositozun göstergesi olabilir. WBC sayınız mikrolitre kan başına 50.000 ila 100.000 arasındaysa, bu ciddi bir enfeksiyon, organ reddi veya katı bir tümör anlamına gelebilir. 100.000’in üzerindeki son derece yüksek WBC sayıları genellikle lösemi veya diğer kan ve kemik iliği kanserleriyle ilişkilidir. Yüksek beyaz kan hücresi seviyelerinin ardındaki nedeni belirlemek için yaygın olarak üç test kullanılır.

Diferansiyelli tam kan sayımı (CBC): Diferansiyelli tam kan sayımı (CBC), beyaz kan hücresi (WBC) sayımı normal aralığı aştığında yaygın olarak yapılan bir testtir. Bu test, bir kan örneğinde bulunan her WBC türünün yüzdesini analiz etmek için bir makine kullanır.

Periferik kan yayması: Nötrofili veya lenfositoz vakalarında doktor Periferik kan yaymasını tercih edebilir. Bu test tüm kan hücrelerinin şeklini ve olgunluğunu değerlendirir. Lökositoz tipini doğrulayabilir veya doğrulamayabilir ve olgunlaşmamış beyaz kan hücreleri tespit edilirse kemik iliği biyopsisi gerektirebilir. İşlem, bir cam slayt üzerine ince bir kan tabakası uygulanmasını ve hücrelerin mikroskop altında incelenmesini içerir.

Kemik iliği biyopsisi: Lösemi ile iyi huylu nedenleri ayırt etmek için kemik iliği biyopsisi yapılır. Bu test, WBC’den sorumlu doku olan kemik iliği örneğinin çıkarılmasını gerektirir. Bir iğne kullanılarak kemiğin merkezinden üretim. Numune, kemik iliğinde anormal hücreleri veya WBC üretimiyle ilgili sorunları tanımlamak için mikroskop altında incelenir.

Beyaz Kan Hücresi Yüksekliği Tedavisi

Lökositozu yönetme yaklaşımı altta yatan nedene bağlıdır. Yüksek beyaz kan hücresi sayısından bakteriyel bir enfeksiyon sorumluysa, sağlık uzmanınız tarafından antibiyotikler önerilecektir. Tersine, lökositoz alerjik reaksiyonla bağlantılıysa antihistaminikler muhtemelen gereklidir.

Ek olarak, yüksek beyaz kan hücresi sayısını gidermek için başka geleneksel tedaviler de mevcuttur, örneğin:

Antiinflamatuar ilaçlar
Astımı inhalerlerle tedavi etmek
IV sıvıları aracılığıyla kan akışının iyileştirilmesi
Lökoferez prosedürü yoluyla WBC sayısını hızla azaltma
Kemoterapi, radyasyon terapisi veya kök hücre nakli gibi kanser tedavileri
Kaygıyı veya stresi azaltan ilaçlar

Önlenmesi

Normal bir bağışıklık tepkisi olan lökositoz mutlaka önleme gerektirmez. İltihap veya enfeksiyonla mücadele gibi durumlarda beyaz kan hücrelerinde artış önemlidir.

Ancak sağlıklı bir beyaz kan hücresi sayısını korumak için bazı önlemler alınabilir:

Enfeksiyon olasılığını en aza indirmek için sık sık el yıkama.
Potansiyel alerjenlerden uzak durun.
Sigara içmekten kaçının.
İyi ağız hijyeni uygulamalarını sürdürün.
Her altı ayda bir düzenli olarak diş hekiminizi ziyaret edin.
Sağlık uzmanınız tarafından sağlanan reçeteli ilaç rejimine uyun.
Farkındalık veya meditasyon gibi stres düzeylerini azaltmaya yönelik yöntemleri keşfedin.
Gerektiğinde anksiyete veya depresyon için uygun tedaviyi arayın.

Referanslar:

Sağlık Bilgisi Paylaş !