Panik Atak Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Panik atak, aniden ortaya çıkan, yoğun korku ve rahatsızlık hissiyle karakterize edilen bir durumdur. Bu ataklar, genellikle fiziksel semptomlarla birlikte gelir ve hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Ataklar, kalp krizi geçiriliyormuş hissi, nefes darlığı, baş dönmesi ve kontrolü kaybetme korkusu gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Bu tür belirtiler, kişinin gündelik yaşamını olumsuz etkileyebilir ve ataklar sıklıkla tekrarlarsa, kişi kendini sürekli bir endişe ve stres hali içinde bulabilir. Panik atağın fiziksel belirtileri, çoğu zaman kişinin ciddi bir sağlık sorunu yaşadığına inanmasına yol açar, bu da atakların şiddetini artırabilir.

Panik Atak Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Ataklar, genellikle stresli durumlarla tetiklenir, ancak bazen hiçbir belirgin sebep olmaksızın da ortaya çıkabilir. Bu durum, panik bozukluk olarak bilinir ve tedavi edilmediğinde kişinin sosyal ve mesleki yaşamını büyük ölçüde kısıtlayabilir. Panik atak belirtileri, genellikle 10 ila 20 dakika arasında sürer, ancak bu süre kişinin algısına bağlı olarak daha uzunmuş gibi hissedilebilir. Panik yaşayan bireyler, atak sırasında yoğun bir ölüm korkusu veya felaket hissi yaşayabilirler. Bu durum, kişinin atak sonrası günlük yaşamında bile sürekli bir endişe ve korku içinde olmasına neden olabilir.

Panik atak nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık, beyin kimyasındaki dengesizlikler, geçmiş travmatik deneyimler ve stresin rol oynadığı düşünülmektedir. Bu makalede, panik atak belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri detaylı bir şekilde ele alınacak ve atakla başa çıkmanın yolları hakkında bilgi verilecektir. Panik atak tedavisi, tedavi edilebilen bir durumdur ve doğru yaklaşımlarla kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırmak mümkündür.

Panik Atak Belirtileri

Ataklar, genellikle aniden ortaya çıkan ve fiziksel belirtilerle birlikte kendini gösteren durumlardır. Bu belirtiler, çoğu zaman kişinin ciddi bir sağlık sorunu yaşadığına inanmasına yol açar, bu da atakların şiddetini ve sıklığını artırabilir. Panik atak belirtileri, her bireyde farklı şekillerde ortaya çıkabilir, ancak genellikle aşağıdaki semptomlar görülür:

Fiziksel Belirtiler

1. Kalp Çarpıntısı ve Hızlı Nabız: Kalp hızı aniden yükselir ve bu durum, kişide kalp krizi geçiriyormuş hissine yol açabilir. Bu çarpıntılar genellikle göğüste bir baskı hissi ile birlikte gelir ve bu da korkuyu artırır.
2. Nefes Darlığı ve Hızlı Soluk Alıp Verme: Atak geçiren kişiler, aniden nefes almakta zorlanmaya başlarlar. Bu durum, boğuluyormuş hissine neden olabilir ve kişi havanın yetmediğini hissedebilir. Bu da genellikle atak sırasında kontrolsüz bir şekilde hızla nefes alıp vermeye neden olur.
3. Baş Dönmesi ve Bayılacakmış Gibi Hissetme: Kan basıncındaki ani değişiklikler, kişide baş dönmesine neden olabilir. Bu durum, kişinin bayılacakmış gibi hissetmesine yol açabilir, bu da atak sırasında yaşanan korkuyu daha da artırır.
4. Terleme ve Titreme: Vücut, genellikle yoğun bir stres yanıtı verir, bu da terleme ve titremeye yol açabilir. Kişi, bu belirtiler nedeniyle daha da huzursuz olabilir.
5. Mide Bulantısı ve Karın Ağrısı: Sindirim sistemi de etkilenir. Kişide mide bulantısı, karın ağrısı veya hazımsızlık gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Psikolojik Belirtiler

1. Yoğun Korku ve Endişe: Ataklar, genellikle ani ve yoğun bir korku hissi ile başlar. Kişi, genellikle kontrolünü kaybedeceğini, çıldıracağını veya öleceğini düşünür. Bu korku, çoğu zaman herhangi bir gerçek tehlike olmaksızın aniden ortaya çıkar.
2. Gerçek Dışı Hissetme (Derealizasyon): Atak sırasında kişi, çevresindekilerin gerçek olmadığını veya kendisinin dış dünyadan kopuk olduğunu hissedebilir. Bu durum, gerçeklikle olan bağını geçici olarak kaybetmiş gibi hissetmesine yol açar.
3. Kontrolü Kaybetme Korkusu: Kişi, kontrolünü kaybedeceğinden veya kendisine zarar vereceğinden korkabilir. Bu korku, genellikle atak sırasında yaşanan diğer belirtilerle birlikte artar ve kişinin paniğini daha da artırır.
4. Ölüm Korkusu: Yaşanan fiziksel belirtiler, kişide ölüm korkusunu tetikleyebilir. Özellikle göğüs ağrısı, nefes darlığı ve baş dönmesi gibi belirtiler, kalp krizi geçiriyormuş hissine yol açabilir ve bu da ölüm korkusunu beraberinde getirir.
5. Felaketleştirme: Kişi, atak sırasında yaşadığı belirtileri aşırı derecede felaketleştirir ve bu da paniğin şiddetini artırır. Örneğin, kalp çarpıntısını kalp krizi olarak yorumlamak gibi.

Panik Atak Nedenleri

Panik atakların nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik faktörler, beyin kimyasındaki dengesizlikler, çevresel stres faktörleri ve geçmiş travmatik deneyimlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Panik ataklar, genellikle birkaç faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Bu bölümde, atakların altında yatan olası nedenler incelenecektir.

Genetik Yatkınlık

Araştırmalar, panik atakların genetik bir bileşeni olabileceğini göstermektedir. Ailelerinde panik atak veya anksiyete bozukluğu geçmişi olan bireylerde atak gelişme olasılığı daha yüksektir. Bu, genetik faktörlerin atakların gelişiminde rol oynayabileceğini gösterir. Ancak, genetik yatkınlık tek başına atak nedeni olarak kabul edilmez, genellikle çevresel ve biyolojik faktörlerle birlikte etki gösterir.

Beyin Kimyasındaki Dengesizlikler

Beyindeki bazı nörotransmitterlerin dengesizliği, panik atakların ortaya çıkmasında önemli bir rol oynayabilir. Özellikle serotonin, norepinefrin ve gama-aminobütirik asit (GABA) gibi kimyasalların düzeylerindeki düzensizliklerin, anksiyete ve ataklara katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Bu kimyasallar, beyin fonksiyonlarının düzenlenmesinde ve duygusal tepkilerin kontrol edilmesinde önemli bir rol oynar. Bu nedenle, bu kimyasallardaki dengesizlikler, atakların gelişmesine zemin hazırlayabilir.

Çevresel ve Psikososyal Stresörler

Ataklar, genellikle yoğun stres dönemlerinde ortaya çıkar. Kişisel yaşamda yaşanan değişiklikler, iş stresi, finansal zorluklar veya önemli kayıplar gibi çevresel faktörler, panik atakların tetikleyicileri arasında yer alabilir. Ayrıca, çocukluk döneminde yaşanan travmatik deneyimler, aile içi şiddet, ihmal veya istismar gibi durumlar da bireyin ataklara yatkın hale gelmesine neden olabilir. Psikososyal stresörler, kişinin anksiyete düzeyini artırarak panik atakların ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir.

Fiziksel Sağlık Sorunları

Bazı fiziksel sağlık sorunları, atakların tetiklenmesine neden olabilir. Özellikle kalp hastalıkları, hipertiroidizm, hipoglisemi gibi durumlar, panik atak belirtileri ile benzerlik gösterebilir ve bu durumlar kişinin panik atak geçirme olasılığını artırabilir. Ayrıca, bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımı veya bırakılması, aşırı kafein tüketimi, aşırı fiziksel yorgunluk gibi durumlar da atakları tetikleyebilir.

Hormonal Değişiklikler

Hormonal değişiklikler, özellikle kadınlarda panik atakların tetikleyicisi olabilir. Menstrüasyon, hamilelik, doğum sonrası dönem veya menopoz gibi hormonal dalgalanmalar, ataklara yatkınlığı artırabilir. Bu dönemlerde hormon seviyelerindeki ani değişiklikler, beyin kimyasını etkileyerek anksiyete ve atakları tetikleyebilir.

Panik Atak Tedavisi

Panik atak tedavisi, semptomları hafifletmek ve kişinin yaşam kalitesini artırmak amacıyla çeşitli yaklaşımları içerebilir. Tedavi, genellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişikliklerini içerir. Panik atak tedavisi, bireysel ihtiyaçlara göre özelleştirilir ve bazen birden fazla tedavi yöntemi birlikte kullanılabilir. Bu bölümde, panik atakların tedavi yöntemleri detaylı olarak incelenecektir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bilişsel davranışçı terapi, panik atak tedavisinde en yaygın ve etkili yöntemlerden biridir. Bu terapi yöntemi, bireyin ataklara yol açan düşünce ve davranış kalıplarını tanımasına ve bunları değiştirmesine yardımcı olur. BDT, kişinin ataklar sırasında yaşadığı düşünceleri ve bu düşüncelerin neden olduğu duygusal ve fiziksel tepkileri ele alır.

BDT, kişinin hissettiği korku ve kaygı ile başa çıkmasını sağlar. Terapi sırasında, birey, atakların tetikleyicilerini belirlemeyi ve bu tetikleyicilere karşı nasıl tepki vereceğini öğrenir. Ayrıca, gevşeme teknikleri, nefes alma egzersizleri ve maruz kalma terapisi gibi yöntemler kullanılarak, kişinin ataklar sırasında yaşadığı fiziksel belirtileri kontrol altına alması sağlanır. BDT, atakların sıklığını ve şiddetini azaltmada etkili bir yöntemdir.

İlaç Tedavisi

Panik atak tedavisinde ilaçlar da sıklıkla kullanılır. İlaç tedavisi, genellikle BDT ile birlikte uygulanır ve atakların biyolojik bileşenlerini hedef alır.

Panik atak tedavisinde kullanılan başlıca ilaçlar şunlardır:

1. Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI’lar): SSRI’lar, atakların tedavisinde en yaygın kullanılan ilaç grubudur. Bu ilaçlar, serotonin seviyelerini artırarak beyin kimyasındaki dengesizlikleri giderir ve anksiyeteyi azaltır. Fluoksetin, sertralin ve paroksetin gibi ilaçlar, panik atak tedavisinde etkilidir.
2. Serotonin-Norepinefrin Geri Alım İnhibitörleri (SNRI’lar): SNRI’lar, serotonin ve norepinefrin seviyelerini artırarak anksiyeteyi azaltır. Venlafaksin gibi ilaçlar, atakların tedavisinde kullanılabilir.
3. Benzodiazepinler: Benzodiazepinler, hızlı etkili anksiyolitiklerdir ve atakların anında kontrol altına alınmasında kullanılır. Ancak, bu ilaçlar bağımlılık yapma potansiyeline sahip olduğundan, kısa süreli kullanım için uygundur. Lorazepam, klonazepam ve alprazolam bu grupta yer alan ilaçlardır.
4. Trisiklik Antidepresanlar: Bu ilaçlar, panik atak tedavisinde daha az yaygın olarak kullanılır, ancak bazı hastalar için etkili olabilir. İmipramin ve klomipramin gibi ilaçlar, atakların kontrol altına alınmasında yardımcı olabilir.

İlaç tedavisi, genellikle birkaç hafta veya ay boyunca uygulanır ve semptomlar kontrol altına alındıktan sonra dozaj yavaşça azaltılır. İlaçların etkili olması için düzenli olarak alınması gereklidir ve herhangi bir yan etki durumunda doktorla iletişime geçilmelidir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Panik atak tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri de önemli bir rol oynar. Sağlıklı bir yaşam tarzı, atakların sıklığını ve şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu değişiklikler arasında şunlar yer alır:

1. Düzenli Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivite, anksiyeteyi azaltır ve genel ruh halini iyileştirir. Egzersiz, vücuttaki stres hormonlarının seviyesini düşürür ve endorfin salınımını artırarak kişinin kendini daha iyi hissetmesini sağlar.
2. Sağlıklı Beslenme: Beslenme alışkanlıkları, ruh halini ve enerji seviyelerini etkileyebilir. Sağlıklı bir diyet, kan şekerini dengeleyerek anksiyete seviyelerini kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir. Kafein ve alkol gibi uyarıcılar, atakları tetikleyebileceğinden, bu maddelerden kaçınılmalıdır.
3. Uyku Düzeni: Yeterli ve kaliteli uyku, panik atakların yönetiminde kritik öneme sahiptir. Uykusuzluk, anksiyeteyi artırabilir ve atakları tetikleyebilir. Bu nedenle, düzenli bir uyku programı oluşturmak ve uyku hijyenine dikkat etmek önemlidir.
4. Stres Yönetimi: Stres, panik atakların en önemli tetikleyicilerinden biridir. Stres yönetimi teknikleri, atakların önlenmesinde ve yönetiminde etkili olabilir. Meditasyon, yoga, nefes alma egzersizleri ve farkındalık (mindfulness) gibi teknikler, stresi azaltmada ve kişinin sakin kalmasına yardımcı olabilir.

Alternatif ve Tamamlayıcı Tedaviler

Panik atakların tedavisinde geleneksel yöntemlerin yanı sıra alternatif ve tamamlayıcı tedaviler de önemli bir rol oynayabilir. Bu tedavi yöntemleri, özellikle geleneksel tedavilere ek olarak kullanıldığında, kişinin semptomlarını yönetmesine ve genel iyilik halini artırmasına yardımcı olabilir. Alternatif tedaviler, genellikle daha doğal, bütünsel yaklaşımlar sunar ve bu yöntemler, vücut, zihin ve ruh arasındaki dengeyi sağlama üzerine odaklanır. Aşağıda, panik atakların tedavisinde yaygın olarak kullanılan alternatif ve tamamlayıcı tedavi yöntemlerini inceleyeceğiz.

Alternatif tedaviler arasında şunlar yer alır:

1. Aromaterapi: Aromaterapi, bitkisel yağların kullanımı ile kişinin ruh halini iyileştirmeyi amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Lavanta, bergamot ve nane gibi esansiyel yağlar, anksiyete ve stresi azaltmada etkili olabilir. Bu yağlar, difüzörler, masaj yağları veya banyo suları gibi çeşitli yollarla kullanılabilir.
2. Akupunktur: Geleneksel Çin tıbbının bir parçası olan akupunktur, vücuttaki enerji akışını dengelemeye yardımcı olabilir. Panik atak tedavisinde akupunkturun etkinliği üzerine yapılan bazı çalışmalar, bu yöntemin anksiyeteyi azaltmada faydalı olabileceğini göstermektedir.
3. Bitkisel Takviyeler: Bazı bitkisel takviyeler, atakların semptomlarını hafifletmede yardımcı olabilir. Örneğin, kediotu kökü, sarı kantaron ve kava kava gibi bitkiler, anksiyeteyi azaltıcı özelliklere sahip olabilir. Ancak, bu takviyelerin kullanımı öncesinde bir doktora danışmak önemlidir, çünkü bazı bitkiler ilaçlarla etkileşime girebilir veya yan etkilere neden olabilir.
4. Hipnoterapi: Hipnoterapi, bilinçaltını hedef alarak kişinin panik ataklarla başa çıkmasına yardımcı olmayı amaçlar. Bu yöntem, kişinin olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmesine ve daha sakin bir ruh hali geliştirmesine yardımcı olabilir.

Panik Atakların Yönetiminde Aromaterapinin Rolü:

Aromaterapi, bitkilerden elde edilen uçucu yağların kullanımı ile zihinsel, duygusal ve fiziksel sağlık üzerinde iyileştirici etkiler sağlamayı amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Uçucu yağlar, bitkilerin köklerinden, yapraklarından, çiçeklerinden veya kabuklarından elde edilir ve bu yağların solunması veya cilt yoluyla emilmesi, vücutta ve zihinde rahatlatıcı etkiler yaratabilir. Aromaterapi, özellikle anksiyete, stres ve panik atakların yönetiminde etkili bir tamamlayıcı tedavi olarak kullanılır.

Panik ataklar sırasında yaşanan yoğun anksiyete ve korku, kişinin kendini son derece huzursuz hissetmesine neden olabilir. Aromaterapi, bu tür durumlarda rahatlama sağlayarak anksiyete seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir. Özellikle lavanta, bergamot, ylang-ylang ve nane gibi uçucu yağlar, sakinleştirici ve anksiyete giderici özellikleri ile bilinir.

• Lavanta yağı: Anksiyete ve stres yönetiminde en yaygın kullanılan uçucu yağlardan biridir. Lavanta yağı, sinir sistemi üzerinde sakinleştirici bir etkiye sahip olabilir ve panik atak sırasında yaşanan yoğun korku ve gerginliği hafifletebilir. Lavanta yağı, difüzörle solunarak, masaj yağı olarak cilde uygulanarak veya banyo suyu içine eklenerek kullanılabilir.
• Bergamot yağı: Bu yağ, anksiyete giderici ve ruh hali iyileştirici özelliklere sahiptir. Bergamot yağı, enerji seviyelerini dengeleyebilir ve kişiye rahatlama hissi verebilir. Bu nedenle, panik atak belirtilerini hafifletmek için kullanılabilir.
• Nane yağı: Nane yağı, zihinsel berraklığı artırabilir ve panik atak sırasında yaşanan baş dönmesi ve mide bulantısı gibi belirtileri hafifletebilir. Nane yağı, cilde uygulandığında veya solunduğunda ferahlatıcı ve sakinleştirici bir etki yaratır.

Aromaterapi, panik atakların tedavisinde kullanılan diğer yöntemlerle birlikte uygulanabilir ve kişinin kendini daha huzurlu ve güvende hissetmesine yardımcı olabilir.

Panik Atakla Baş Etme Stratejileri

Panik atak tedavisi, profesyonel yardım gerektirse de, kişi kendi başına da bazı stratejiler geliştirebilir. Bu stratejiler, atakların kontrol altına alınmasına ve kişinin kendini daha güvende hissetmesine yardımcı olabilir.

Nefes Alma Egzersizleri

Panik ataklar sırasında, nefes darlığı ve hızlı soluk alıp verme yaygın belirtilerdir. Bu durum, kişinin paniğini artırabilir. Nefes alma egzersizleri, kişinin solunumunu kontrol altına almasına ve rahatlamasına yardımcı olabilir. Yavaş ve derin nefes alma teknikleri, vücuda oksijen girişini artırarak kalp atışlarını ve stres hormonlarını azaltır.

Gevşeme Teknikleri

Gevşeme teknikleri, panik atakların önlenmesinde ve yönetiminde etkili olabilir. Kas gevşetme egzersizleri, meditasyon ve yoga gibi teknikler, vücuttaki gerginliği azaltarak kişinin kendini daha rahat hissetmesini sağlar. Bu teknikler, düzenli olarak uygulandığında atakların sıklığını ve şiddetini azaltabilir.

Düşünce Durdurma ve Yeniden Çerçeveleme

Ataklar sırasında, kişi genellikle felaketleştirici düşüncelere kapılır. Bu düşünceler, panik atakların şiddetini artırabilir. Düşünce durdurma ve yeniden çerçeveleme teknikleri, kişinin olumsuz düşünceleri tanımasına ve bunları daha olumlu düşüncelerle değiştirmesine yardımcı olur. Bu strateji, kişinin paniğini kontrol altına almasına ve daha sakin bir şekilde tepki vermesine olanak tanır.

Sosyal Destek

Sosyal destek, ataklarla başa çıkmada önemli bir rol oynar. Aile üyeleri, arkadaşlar ve destek grupları, kişinin kendini güvende hissetmesine yardımcı olabilir. Panik ataklarla başa çıkmada yalnız olmadığını bilmek, kişinin güvenini artırır ve stresi azaltır.

Günlük Tutma

Günlük tutmak, panik atakların tetikleyicilerini ve belirtilerini izlemek için etkili bir yol olabilir. Kişi, atakları sırasında ne hissettiğini ve hangi durumların bu atakları tetiklediğini yazarak, bu durumlardan kaçınma veya bunlarla başa çıkma stratejileri geliştirebilir.

Panik Atakların Uzun Vadeli Tedavisi

Panik atakların uzun vadeli tedavisi, kişinin yaşam kalitesini artırmak ve atakların sıklığını azaltmak için önemlidir. Bu yönetim, tedaviye bağlı kalmayı, yaşam tarzı değişikliklerini sürdürmeyi ve stres yönetimi tekniklerini düzenli olarak uygulamayı içerir.

Tedaviye Bağlı Kalmak

Atakların yönetiminde tedaviye bağlı kalmak hayati önem taşır. Kişi, doktorun önerdiği ilaçları düzenli olarak almalı ve terapi seanslarına devam etmelidir. Tedaviyi yarıda bırakmak, semptomların geri dönmesine ve atakların kötüleşmesine neden olabilir.

Düzenli İzleme

Panik atakların yönetiminde düzenli doktor ziyaretleri önemlidir. Bu ziyaretler, tedavinin etkinliğini değerlendirmek ve gerektiğinde tedavi planını değiştirmek için fırsat sağlar. Ayrıca, kişinin genel sağlık durumu izlenir ve atakların olası nedenleri belirlenir.

Kendi Kendine Yardım Teknikleri

Panik atakların uzun vadeli yönetiminde kendi kendine yardım teknikleri önemli bir rol oynar. Kişi, nefes alma egzersizleri, gevşeme teknikleri ve olumlu düşünce teknikleri gibi stratejileri düzenli olarak uygulamalıdır. Bu teknikler, atakların kontrol altına alınmasına ve kişinin günlük yaşamında daha güvende hissetmesine yardımcı olur.

Eğitim ve Bilinçlendirme

Panik ataklar hakkında bilgi sahibi olmak, bu durumla başa çıkmada önemli bir adımdır. Kişi, atakların nedenlerini, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini öğrenerek, bu durumla daha etkili bir şekilde başa çıkabilir. Ayrıca, aile üyelerinin ve arkadaşların da bu konuda bilinçlendirilmesi, kişinin destek sistemini güçlendirir.

Destek Gruplarına Katılım

Destek grupları, panik ataklarla başa çıkmada değerli bir kaynak olabilir. Bu gruplar, kişinin benzer deneyimlere sahip insanlarla bağlantı kurmasına ve duygusal destek almasına olanak tanır. Ayrıca, destek grupları, kişinin panik ataklarla başa çıkma stratejilerini öğrenmesine ve yeni başa çıkma yöntemleri keşfetmesine yardımcı olabilir.

Sonuç

Panik ataklar, yoğun korku ve rahatsızlık hissi ile karakterize edilen, yaşam kalitesini olumsuz etkileyen durumlardır. Bu ataklar, hem fiziksel hem de psikolojik belirtilerle kendini gösterir ve tedavi edilmediğinde kişinin sosyal ve mesleki yaşamını büyük ölçüde kısıtlayabilir. Panik atak tedavisi, bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir. Tedaviye ek olarak, kendi kendine yardım teknikleri ve sosyal destek de atakların yönetiminde önemli bir rol oynar. Ataklar, doğru tedavi ve stratejilerle kontrol altına alınabilir ve kişi, yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.

Referanslar

1. Panik Atak Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi
2. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
3. Craske, M. G., & Barlow, D. H. (2008). Panic disorder and agoraphobia. In D. H. Barlow (Ed.), Clinical Handbook of Psychological Disorders: A Step-by-Step Treatment Manual (4th ed., pp. 1-64). New York, NY: Guilford Press.
4. Kroenke, K., & Spitzer, R. L. (1998). The PHQ-9: A new depression diagnostic and severity measure. Psychiatric Annals, 32(9), 509-521.
5. American Psychological Association. (2017). Clinical practice guideline for the treatment of posttraumatic stress disorder (PTSD) in adults. Retrieved from https://www.apa.org/ptsd-guideline
6. National Institute of Mental Health. (2022). Panic disorder: When fear overwhelms. Retrieved from https://www.nimh.nih.gov/health/publications/panic-disorder-when-fear-overwhelms