Şokta İlk Yardım: 8 Süper Tedavi Adımı

Şok, insan vücudunun yaşamsal işlevlerini tehdit eden ciddi bir durumdur. Genellikle vücuttaki kan dolaşımının yetersiz hale gelmesiyle ortaya çıkar ve hücrelerin oksijen ile beslenmesini engeller. Bu durum, bilinç kaybı, tansiyon düşüklüğü ve organ yetmezliği gibi hayati tehlikelere yol açabilir. Acil müdahale gerektirir ve zamanında yapılan ilk yardım uygulamaları, kişinin hayatta kalma şansını önemli ölçüde artırabilir.

Şokta İlk Yardım: 8 Süper Tedavi Adımı

Birçok farklı nedenle meydana gelebilir. Kan kaybı, ağır yaralanmalar, enfeksiyonlar, alerjik reaksiyonlar ve kalp rahatsızlıkları en yaygın sebepler arasındadır. Vücudun şoka verdiği tepki, nedenine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ancak her durumda, hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edilmesi büyük önem taşır. Doğru ilk yardım uygulamaları, şokun etkilerini azaltabilir ve sağlık görevlileri gelene kadar hastanın durumunu stabilize edebilir.

İlk yardım eğitimi, acil durumlarla başa çıkabilmek için büyük bir avantaj sağlar. Şok belirtilerini tanımak ve nasıl müdahale edileceğini bilmek, birçok kişinin hayatını kurtarabilir. Bunun yanı sıra, ilk yardım konusunda bilinçlenmek, panik anlarında daha sakin kalmayı ve bilinçli hareket etmeyi sağlar. Özellikle trafik kazaları, doğal afetler ve ani sağlık sorunları gibi beklenmedik durumlarda ilk yardım bilgisi kritik bir rol oynar.

Bu makalede, şokun ne olduğu, nedenleri, belirtileri ve ilk yardım yöntemleri hakkında detaylı bilgiler sunulacaktır. Amaç, acil durumlarda etkili ve doğru müdahaleyi sağlayarak hayat kurtarmaya yardımcı olmaktır. Şok durumunda yapılması gerekenler kadar yapılmaması gerekenler de önemlidir. Bu nedenle, ilk yardım bilgilerini öğrenmek ve uygulamak hayati bir beceri olarak değerlendirilmelidir.

Şok Nedir?

Şok, vücudun hayati organlarına yeterli miktarda kan ve oksijen gitmemesi sonucu oluşan ciddi bir tıbbi durumdur. Bu durum, hücrelerin yeterince beslenememesine ve organ fonksiyonlarının bozulmasına neden olur. Genellikle düşük kan basıncı, hızlı ve zayıf nabız, solunum problemleri, soğuk ve nemli cilt gibi belirtilerle kendini gösterir. Fizyolojik olarak incelendiğinde, vücudun dolaşım sisteminde meydana gelen ciddi bir bozukluktur.

Kan hacmindeki azalma, damarların genişlemesi veya kalbin yeterli kan pompalayamaması neden olabilir. Bu durumun temel sebepleri arasında ağır kan kaybı (hipovolemik şok), kalp yetmezliği (kardiyojenik şok), enfeksiyonlar (septik şok) ve ciddi alerjik reaksiyonlar (anafilaktik şok) yer alır. Şokun ilerlemesi, hücre ölümüne ve çoklu organ yetmezliğine yol açabilir. Bu nedenle erken teşhis ve doğru ilk yardım müdahalesi hayati önem taşır.

Şok Nedenleri Nelerdir?

Birçok farklı neden olabilir ve bu nedenler genellikle vücudun dolaşım sistemini, kan basıncını ve oksijen taşıma kapasitesini etkileyen faktörlerden kaynaklanır.

1. Hipovolemik Şok (Kan Hacmi Kaybına Bağlı Şok)

Vücutta ciddi sıvı veya kan kaybı nedeniyle ortaya çıkar. Kan dolaşımındaki hacmin azalması, kalbin yeterli kan pompalayamamasına ve organların oksijen yetersizliği yaşamasına neden olur.

• Şiddetli kanamalar: Travmalar, iç kanamalar, ameliyat sonrası komplikasyonlar
• Yoğun sıvı kaybı: Kusma, ishal, aşırı terleme, yanıklar
• Dehidrasyon: Yetersiz sıvı alımı veya aşırı sıvı kaybı

2. Kardiyojenik Şok (Kalp Kaynaklı Şok)

Kalbin yeterli kan pompalayamaması sonucunda gelişir. Bu durumda vücuda dağıtılan oksijen miktarı azalır ve hayati organlar zarar görebilir.

• Kalp krizi (Miyokard enfarktüsü)
• Kalp yetmezliği
• Ciddi ritim bozuklukları (Aritmiler)
• Kalp kapak hastalıkları

3. Nörojenik Şok (Sinir Sistemi Kaynaklı Şok)

Omurilik veya beyin hasarı sonucunda sinir sisteminin kontrolü kaybetmesiyle meydana gelir. Bu durum, damarların aşırı genişlemesine ve kan basıncının tehlikeli seviyelere düşmesine neden olur.

• Omurilik yaralanmaları
• Ciddi beyin travmaları
• Bazı sinir sistemi hastalıkları

4. Anafilaktik Şok (Alerjik Reaksiyonlara Bağlı Şok)

Vücudun aşırı bir alerjik tepki vermesi sonucu ortaya çıkar. Alerjenle karşılaşan bağışıklık sistemi, damarları genişletir ve kan basıncını düşürerek ciddi dolaşım bozukluklarına yol açar.
Yaygın tetikleyicileri şunlardır:

• Böcek sokmaları (Arı, akrep vb.)
• Bazı ilaçlar (Antibiyotikler, anestezikler vb.)
• Gıdalar (Fıstık, deniz ürünleri vb.)
• Lateks veya diğer kimyasal maddeler

5. Septik Şok (Enfeksiyon Kaynaklı Şok)

Ciddi enfeksiyonlar nedeniyle vücudun aşırı bağışıklık tepkisi vermesi sonucunda kan basıncının düşmesiyle meydana gelir. Damarların genişlemesi ve iltihaplanmanın artması, organ yetmezliklerine yol açabilir. Sebepleri arasında şunlar bulunur:

• Şiddetli bakteriyel enfeksiyonlar (Sepsis)
• Zatürre, idrar yolu enfeksiyonları, menenjit gibi yaygın enfeksiyonlar
• Bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda gelişen enfeksiyonlar

6. Obstrüktif Şok (Dolaşımı Engelleyen Nedenlere Bağlı Şok)

Dolaşımı mekanik olarak engelleyen nedenlerden kaynaklanır. Kalp ve damarlar arasındaki kan akışı sekteye uğrar ve vücuda yeterli oksijen ulaşamaz.
Başlıca nedenleri:

• Akciğer embolisi (Pıhtının akciğerlere gitmesi)
• Kalp tamponadı (Kalp zarında sıvı birikimi nedeniyle kalbin sıkışması)
• Tansiyon pnömotoraks (Akciğer çökmesi sonucu oluşan basınç)

Her biri, acil tıbbi müdahale gerektirir. Şokun altında yatan nedenin doğru belirlenmesi, uygun tedavi uygulanması açısından hayati önem taşır.

Şok Belirtileri Nelerdir?

Bu durumun erken belirtilerini tespit etmek, hızlı ve etkili müdahale açısından kritik öneme sahiptir. Şok belirtileri, genellikle fiziksel ve psikolojik olarak iki gruba ayrılabilir.

1. Fiziksel Belirtiler

En yaygın belirtiler vücudun çeşitli tepkileriyle kendini gösterir. Bunlar şunlardır:

1. Ciltte Solgunluk ve Soğukluk
   • Kan, hayati organlara yönlendirilirken cilt yeterli kan akışını alamaz.
   • Bu durum cildin soluk, soğuk ve nemli hale gelmesine neden olur.
2. Hızlı ve Zayıf Nabız
   • Vücut, düşen kan basıncını telafi etmek için kalp atış hızını artırır.
   • Ancak, dolaşım bozukluğu nedeniyle nabız zayıf ve düzensiz hissedilebilir.
3. Hızlı ve Yüzeysel Solunum
   • Oksijen eksikliğini telafi etmek amacıyla solunum hızlanır.
   • Ancak, solunum genellikle yüzeyseldir ve derin nefes alma zorlaşır.
4. Kan Basıncında Düşüş (Hipotansiyon)
   • Dolaşım sistemi etkilenince kan basıncı hızla düşebilir.
   • Kan basıncının aşırı düşmesi bilinç kaybına yol açabilir.
5. Bilinçte Bulanıklık ve Baş Dönmesi
   • Beyne yeterince oksijen ulaşmadığında bilinç bulanıklığı meydana gelir.
   • Hasta sersemlemiş, çevresine tepkisiz veya dalgın olabilir.
6. Mide Bulantısı ve Kusma
   • Sindirim sistemi kan akışı azaldığında mide bulantısı ortaya çıkabilir.
   • Şiddetli durumlarda kusma da gözlemlenebilir.
7. Aşırı Susuzluk Hissi
   • Vücut, sıvı kaybına karşı alarm verdiği için kişi yoğun bir susuzluk hissedebilir.
   • Dudaklar kuruyabilir ve ağız içi yapışkan bir his verebilir.

2. Psikolojik Belirtiler

Şok geçiren bir kişinin zihinsel ve duygusal durumu da ciddi şekilde etkilenebilir. Bu belirtiler şunlardır:

1. Kaygı ve Huzursuzluk
   • Kişi açıklanamayan bir panik veya korku hissedebilir.
   • Huzursuzluk ve yerinde duramama hali gözlemlenebilir.
2. Bilinç Kaybı veya Sersemleme
   • Beyne giden kan akışının azalması nedeniyle bilinç kaybı yaşanabilir.
   • Kişi bayılmadan önce bilinç bulanıklığı, anlamsız konuşmalar veya tepki azalması gösterebilir.
3. Soğuk Terleme ve Üşüme Hissi
   • Şok sırasında vücut sıcaklığı düşebilir ve kişi üşüme hissi yaşayabilir.
   • Eller ve ayaklarda titreme görülebilir.
4. Tepkisizlik veya Duyarsızlık
   • Kişi çevresine karşı ilgisiz hale gelebilir.
   • Olaylara karşı yavaş tepki verir veya hiç tepki vermeyebilir.

Şok belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve türüne bağlı olarak farklı seviyelerde ortaya çıkabilir. Ancak, bu belirtilerden biri veya birkaçı fark edildiğinde, zaman kaybetmeden acil müdahale yapılmalı ve tıbbi yardım çağrılmalıdır.

Şok Tanısı Nasıl Konulur?

Erken tanınması ve hızlı müdahale, hayat kurtarıcı olabilir. Şok tanısı konulurken dikkat edilmesi gereken temel belirti ve bulgular şunlardır:

1. Hasta Hikayesi ve Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi

Tanı koyarken öncelikle hastanın tıbbi geçmişi ve mevcut durumu değerlendirilmelidir:

• Yakın zamanda geçirilen travma, kanama, enfeksiyon, kalp hastalığı gibi durumlar
• Alerjik reaksiyon öyküsü (Anafilaksi riski)
• Yanıklar, zehirlenmeler veya ilaç kullanım geçmişi
• Uzun süreli açlık, susuzluk veya ciddi sıvı kaybı

2. Hayati Belirtilerin Ölçülmesi

Şok tanısında en önemli değerlendirme, hastanın temel hayati belirtilerinin kontrol edilmesidir:

• Kan Basıncı: Genellikle düşük tansiyon (hipotansiyon) görülür.
• Nabız: Hızlı ve zayıf nabız (taşikardi) en yaygın bulgulardan biridir.
• Solunum: Hızlanmış veya yüzeysel solunum olabilir.
• Vücut Isısı: Şokun türüne bağlı olarak hipotermi (düşük vücut ısısı) veya hipertermi (yüksek vücut ısısı) gelişebilir.

3. Cilt Bulgularının İncelenmesi

Ciltte belirgin değişiklikler görülebilir:

• Soluk, soğuk ve nemli cilt (hipovolemik ve kardiyojenik şok)
• Kızarıklık ve sıcak cilt (septik şok veya anafilaktik şok)
• Dudaklarda veya tırnak yataklarında morarma (siyanoz), oksijen yetersizliğini gösterir.

4. Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi

Bu hastalarda bilinç seviyesinde değişiklikler olabilir:

• Huzursuzluk, anksiyete ve bilinç bulanıklığı
• Cevap verme yeteneğinde azalma veya bilinç kaybı

5. İdrar Çıkışının Değerlendirilmesi

Şok nedeniyle organlara yeterli kan gitmediğinde böbrekler etkilenebilir:

• Azalmış idrar çıkışı veya hiç idrar yapamama (Oligüri veya Anüri), şokun ilerlediğinin göstergesidir.

6. Laboratuvar ve Ek Tetkikler

Eğer hastane ortamında değerlendirme yapılıyorsa, şokun nedenini ve ciddiyetini belirlemek için bazı laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılabilir:

• Kan Testleri: Kan gazı analizi, laktat seviyesi, hemoglobin, elektrolitler, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri
• EKG: Kalp ritim bozukluklarını ve kardiyojenik şoku değerlendirmek için kullanılır.
• Göğüs Röntgeni: Akciğer ödemi veya travmaya bağlı iç kanamaları saptamak için çekilebilir.
• Ultrason veya BT Taraması: İç kanama veya organ hasarı değerlendirilmesi için uygulanabilir.

Şok tanısının erken ve doğru konulması, hastanın hayatta kalma şansını artıran en önemli faktörlerden biridir. Hasta değerlendirmesinde, hayati bulguların ölçülmesi, bilinç durumu, cilt rengi, solunum hızı gibi belirtiler dikkatle incelenmelidir. Hastane ortamında ise tanıyı doğrulamak için çeşitli laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Erken tanı ve hızlı müdahale ile ölümcül etkiler önlenebilir.

Şokta İlk Yardım Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Acil müdahale edilmezse hayatı tehdit edebilir. Şok durumunda uygulanacak ilk yardım, kişinin hayati fonksiyonlarını desteklemek ve profesyonel tıbbi yardım gelene kadar zarar görmesini önlemeye yöneliktir. Şokta ilk yardım uygulamalarının detaylı adımları:

1. Ortam Güvenliğini Sağlama ve Kişiyi Değerlendirme

• Öncelikle olay yerinin güvenli olup olmadığını kontrol edin.
• Kişinin bilincini değerlendirin: Seslenerek veya hafifçe sarsarak tepki verip vermediğini kontrol edin.
• Nefes alıp almadığını ve nabzını kontrol edin.
• Şokun belirtilerini gözlemleyin: Soluk cilt, soğuk ve nemli deri, hızlı ve zayıf nabız, huzursuzluk, baş dönmesi, bilinç kaybı gibi belirtilere dikkat edin.

2. Acil Yardım Çağırma

• Kişinin durumu ciddi ise derhal 112 Acil Servis’i arayın.
• Acil yardım ekiplerine olayın detaylarını, kişinin genel durumunu ve uyguladığınız ilk yardım müdahalelerini bildirin.

3. Kişiyi Uygun Pozisyona Getirme

• Bilinci Açık Hastalar İçin: Kişiyi sırt üstü yatırın ve ayaklarını yaklaşık 30 cm yukarı kaldırın. Bu, beyne ve hayati organlara kan akışını artırmaya yardımcı olur.
• Solunum Problemi veya Kusma Riski Varsa: Kişiyi yan pozisyona getirin (kurtarma pozisyonu).
• Baş, Boyun veya Omurilik Yaralanması Şüphesi Varsa: Kişiyi hareket ettirmeyin ve mevcut pozisyonunda sabit kalmasını sağlayın.

4. Solunum ve Dolaşımı Destekleme

• Kişinin nefes almasını engelleyen sıkı giysileri gevşetin.
• Hava yolunun açık olduğundan emin olun. Ağız içinde tıkanıklık oluşturabilecek yabancı bir cisim varsa çıkarın.
• Kişi nefes almıyorsa ve nabzı yoksa temel yaşam desteği uygulayın (kalp masajı ve suni solunum).

5. Vücut Isısını Korumak

• Şok geçiren kişiler genellikle üşüme eğiliminde olur. Üzerine battaniye veya kıyafet örterek sıcak tutun.
• Ancak çok sıcak bir ortamdaysanız veya sıcak çarpması şüphesi varsa kişiyi serinletmek için gölgeli bir alana taşıyın.

6. Psikolojik Destek Sağlama

• Kişiyi sakinleştirin ve rahatlatın. Panik, şok durumunu daha da kötüleştirebilir.
• Ona yalnız olmadığını hissettirerek, yavaş ve nazik bir ses tonuyla konuşun.

7. Sıvı ve Yiyecek Vermekten Kaçının

• Bilinci kapalı veya yarı bilinçli kişilere kesinlikle sıvı veya yiyecek vermeyin. Bu, boğulma riskini artırabilir.
• Kişinin susuzluk hissettiğini belirtmesi durumunda dudaklarını hafifçe nemlendirmek yeterlidir.

8. Profesyonel Yardım Gelene Kadar Takipte Kalma

• Acil yardım ekipleri gelene kadar kişinin durumunu sürekli gözlemleyin.
• Bilinci kapanırsa, nefes alması veya nabzı durursa hemen CPR uygulamaya başlayın.
• Durumu kötüleşiyorsa 112’ye tekrar bilgi vererek ek talimatlar alın.

Bu adımlar, şok durumundaki bir kişiye en doğru şekilde ilk yardım uygulamanıza yardımcı olur. Unutulmaması gereken en önemli nokta, profesyonel tıbbi yardım çağırmak ve kişinin hayati fonksiyonlarını desteklemeye odaklanmaktır.

Şok Türlerine Göre İlk Yardım

Şokun farklı türleri, her biri için özel ilk yardım müdahaleleri gerektirebilir. Altında yatan nedenleri tanımlayarak uygun müdahale yöntemini seçmek, hastanın iyileşme şansını artırabilir.

• Hipovolemik Şok: Kan kaybı veya sıvı kaybı nedeniyle gelişen bu türde, ilk yardımın odak noktası kanamanın durdurulması ve hastaya sıvı desteği sağlanmasıdır. Dış kanama varsa, kanama bölgesine baskı uygulanmalı ve mümkünse hastaya sıvı takviyesi yapılmalıdır.
• Kardiyojenik Şok: Kalp sorunlarından kaynaklanan bu türde, hastanın kalp atışları ve solunumu yakından izlenmelidir. Hastanın nefes almasını kolaylaştırmak için başı hafifçe kaldırılabilir. Profesyonel tıbbi yardım gelene kadar, hastanın durumu stabil tutulmalıdır.
• Anafilaktik Şok: Ciddi alerjik reaksiyonlardan kaynaklanan bu durumlarda, hastaya hızla epinefrin (adrenalin) enjeksiyonu yapılmalıdır. Epinefrin, hava yollarını açarak tabloyu hafifletir. Anafilaksi sonrası mutlaka acil tıbbi yardım alınmalıdır.
• Septik Şok: Hastanın derhal bir sağlık kuruluşuna sevk edilmesi gerekir. Bu tür, ciddi antibiyotik tedavisi ve sıvı desteği gerektirir.

Şok Nasıl Önlenir?

Genellikle önlenebilir bir durum olmasa da, bazı durumlarda riski azaltmak mümkündür. Örneğin, travmatik yaralanmaların ve ciddi enfeksiyonların önlenmesi, riski azaltabilir. Bunun yanı sıra, alerjik bireylerin alerjenlerden korunması ve gerektiğinde acil durum ilaçlarının (epinefrin oto-enjektörleri gibi) yanlarında bulundurulması, anafilaktik şok riskini azaltabilir. Sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinmek, kalp hastalıkları ve enfeksiyon risklerini azaltarak riski düşürebilir.

Sonuç

Şok, hayatı tehdit eden ciddi bir tıbbi durumdur ve doğru ilk yardım müdahalesi yapılmadığı takdirde ölümcül sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle belirtilerini erken dönemde fark etmek ve doğru bir şekilde müdahale etmek, hastanın hayatta kalma şansını büyük ölçüde artırır. Şok türlerine göre farklı müdahale yöntemleri olsa da, temel ilk yardım adımları genel olarak aynıdır: hastayı sakinleştirmek, kan dolaşımını desteklemek, sıcak tutmak ve acil tıbbi yardım çağırmak. Soğukkanlılıkla hareket etmek ve zamanında doğru müdahalelerde bulunmak hayat kurtarıcıdır.

Referanslar:

1. Şokta İlk Yardım: 8 Süper Tedavi Adımı
2. Tintinalli JE, Stapczynski JS, Ma OJ, et al. Tintinalli’s Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide. 8th ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2012.
3. American College of Surgeons. Advanced Trauma Life Support (ATLS) Student Course Manual. 10th ed. Chicago, IL: American College of Surgeons; 2018.
4. American Heart Association. 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care. Circulation. 2015;132(suppl 2):S315–S367.
5. Moore EE, Copel JA. Management of shock: from the prehospital setting to the intensive care unit. Crit Care Med. 2006;34(9):2280–2285.
6. Vincent JL, De Backer D. Circulatory shock. N Engl J Med. 2013;369:1726–1734.
7. Pinsky MR. Hemodynamic monitoring in shock. N Engl J Med. 2015;373:1685–1687.
8. Guyton AC, Hall JE. Textbook of Medical Physiology. 13th ed. Philadelphia, PA: Elsevier; 2015.
9. Blaisdell FW. The pathophysiology of hemorrhagic shock. J Trauma. 1995;39(6):1030–1035.
10. Dellinger RP, Levy MM, Carlet JM, et al. Surviving Sepsis Campaign: international guidelines for management of severe sepsis and septic shock. Intensive Care Med. 2013;39(2):165–228.
11. O’Connor RE, O’Connor FG. The prehospital management of shock. Prehosp Emerg Care. 2008;12(3):334–339.
12. Rivers E, Nguyen B, Havstad S, et al. Early goal-directed therapy in the treatment of severe sepsis and septic shock. N Engl J Med. 2001;345(19):1368–1377.
13. Kumar A, Roberts D, Wood KE, et al. Duration of hypotension before initiation of effective antimicrobial therapy is the critical determinant of survival in human septic shock. Crit Care Med. 2006;34(6):1589–1596.
14. Dellinger RP, Carlet JM, Masur H, et al. Surviving Sepsis Campaign: international guidelines for management of severe sepsis and septic shock, 2008. Crit Care Med. 2008;36(1):296–327.
15. Annane D, Bellissant E, Bollaert PE, et al. Management of septic shock in adults: an update. Ann Intensive Care. 2011;1:22.
16. Weingart SD, Cydulka RK, Kessler CM. Emergency management of shock: initial assessment and treatment. Emerg Med Clin North Am. 2012;30(1):1–18.
17. De Backer D, Vincent JL. The pathophysiology of shock and its implications for treatment. J Intensive Care Med. 2002;17(1):4–14.
18. Mitra B, Sangalang R, Kim DY, et al. Prehospital trauma care: a critical component in the management of shock. J Trauma. 2010;69(6):1395–1401.
19. Lefering R, Rueger A, Frink M, et al. Early management of traumatic hemorrhagic shock. Injury. 2011;42(9):960–964.
20. Lopez A, Ferrer R, Blanquer J, et al. Fluid therapy in shock: a review of current evidence. Crit Care. 2013;17(2):R88.
21. Myburgh JA. Fluid resuscitation in shock: balancing benefits and risks. Br J Anaesth. 2015;114(2):168–172.
22. Dellinger RP, Levy MM, Rhodes A, et al. Surviving Sepsis Campaign: international guidelines for management of severe sepsis and septic shock: 2012. Crit Care Med. 2013;41(2):580–637.
23. Levy MM, Dellinger RP, Townsend SR, et al. The importance of early intervention in shock management. Intensive Care Med. 2010;36(3):387–393.
24. Knudson MM, Lee R, et al. Cardiac output monitoring in shock: a review of current methodologies. Crit Care Med. 2005;33(4):978–985.
25. Vincent JL, De Backer D, et al. Hemodynamic monitoring in shock: a practical approach. Crit Care. 2007;11(2):R97.
26. Sinnott CM, O’Reilly GM, Henry C, et al. Recognizing shock in the prehospital setting. Prehosp Emerg Care. 2011;15(3):292–298.
27. Gando S, Levi M, Toh CH, et al. The role of coagulopathy in shock. J Thromb Haemost. 2012;10(8):1455–1461.
28. Brohi K, Cohen MJ, Ganter MT, et al. Acute traumatic coagulopathy: mechanism and implications for therapy. Crit Care. 2007;11(2):R27.
29. Watson D, Clifton R, Simpson A, et al. Temperature management in shock patients. Crit Care Med. 2014;42(3):615–621.
30. Opal SM, Esmon CT. Sepsis and shock: the importance of timely intervention. JAMA. 2012;307(5):515–523.
31. Levy MM, Dellinger RP, Townsend SR, et al. Vasopressor therapy in shock: a review of current evidence. Am J Respir Crit Care Med. 2014;189(4):449–456.
32. Cecconi M, De Backer D, Antonelli M, et al. Sepsis and shock management: fluid resuscitation and beyond. Minerva Anestesiol. 2015;81(7):780–786.
33. Marik PE, Cavallazzi R, Vasu T, et al. The rationale for early aggressive fluid resuscitation in shock. Chest. 2008;134(6):1465–1473.
34. Wang H, Wu W, Zhu J, et al. Novel approaches to shock management: from bench to bedside. Shock. 2011;35(4):323–331.
35. Kauvar DS, Wade CE, et al. The role of blood products in the management of hemorrhagic shock. Transfusion. 2007;47(10):1707–1713.
36. Hess JR, Brohi K, Dutton RP, et al. Hypotensive resuscitation in hemorrhagic shock: balancing perfusion and bleeding. J Trauma Acute Care Surg. 2013;75(5):810–817.
37. https://scholar.google.com/
38. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/