Stresi Azaltmanın 10 Yolu: Stres Nedir?

Modern yaşamın hızla değişen dinamikleri, insanları hem fiziksel hem de zihinsel açıdan zorluyor. Özellikle iş, aile ve sosyal çevre gibi çeşitli sorumluluklar altında yaşarken stres, kaçınılmaz bir parça haline geliyor. Hayatımızda yönetilmesi gereken bir unsur olarak karşımıza çıkıyor; zira sürekli ve kontrol edilemeyen stres, hem fiziksel hem de psikolojik sağlık üzerinde derin olumsuz etkiler bırakabilir. Yüksek stres seviyeleri, uyku bozuklukları, baş ağrısı, sindirim sorunları gibi fizyolojik rahatsızlıkların yanı sıra depresyon, anksiyete ve dikkat eksikliği gibi psikolojik problemlerle de bağlantılıdır. Dolayısıyla, bunu etkili bir şekilde yönetmek hayati bir beceri haline gelmiştir. Peki, stresle başa çıkmanın yolları nelerdir?

Stresi Azaltmanın 10 Yolu: Stres Nedir?

Stresi azaltmanın birçok farklı yolu bulunmaktadır ve bu yöntemlerin çoğu bilimsel araştırmalara dayanmaktadır. Her bireyin stres kaynağı farklı olsa da, evrensel olarak etkili kabul edilen yöntemler vardır. Bazı insanlar için derin nefes egzersizleri ve meditasyon gibi zihinsel rahatlama teknikleri işe yararken, diğerleri spor ve açık hava aktiviteleri gibi fiziksel aktivitelerle stresle başa çıkarlar. Ayrıca, sosyal destek sistemleri ve sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek de stres yönetiminde önemli rol oynamaktadır. Bu yazıda, herkesin kendi hayatına uyarlayabileceği, stresi azaltmanın 10 yolunu ele alacağız.

Bunun yanı sıra, yalnızca ruhsal değil, fiziksel sağlığımız üzerinde de doğrudan etkisi olduğu bir gerçektir. Örneğin, kalp rahatsızlıkları ve bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi sağlık sorunları, sürekli stres altında kalan kişilerde daha sık görülmektedir. Bu nedenle stresin sadece zihinsel bir durum olmadığını, aynı zamanda fiziksel sağlık üzerinde de kalıcı etkiler bırakabileceğini unutmamalıyız. Uzun vadede, kontrolsüz stres, kişiyi yaşam kalitesinden alıkoyarak daha büyük sağlık problemlerine yol açabilir. Ancak, stresi doğru bir şekilde yönettiğimizde, hem zihinsel hem de fiziksel sağlığımızı koruyarak daha mutlu ve dengeli bir yaşam sürdürebiliriz.

Yazımızın ilerleyen bölümlerinde stresi yönetmenin en etkili 10 yolunu ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz. Bu yöntemler arasında nefes teknikleri, düzenli egzersiz, doğru beslenme, sosyal destek ve zaman yönetimi gibi günlük hayatınıza kolayca entegre edebileceğiniz çözümler yer alıyor. Ayrıca, her yöntemin nasıl uygulanabileceği konusunda pratik ipuçları da sunacağız. Amacımız, bu tekniklerin her bireyin ihtiyaçlarına ve yaşam tarzına uygun olabilecek esneklikte olmasını sağlamak. O halde, stresi azaltmanın en etkili yollarına bir göz atalım.

Stres Nedir?

Stres, bireyin zihinsel, duygusal veya fiziksel olarak zorlandığı durumlarda ortaya çıkan bir tepki mekanizmasıdır. Temelde, vücudun tehdit algıladığı bir duruma karşı kendini koruma çabası olarak tanımlanabilir. Bu tepki, kısa süreli olduğunda motivasyon sağlama ve performansı artırma gibi olumlu etkiler yaratabilirken, uzun süreli ve yoğun yaşandığında fiziksel ve psikolojik sağlık üzerinde olumsuz sonuçlara yol açabilir. Modern yaşamın kaçınılmaz bir parçası haline gelmiş ve bireylerin günlük yaşamda karşılaştığı birçok durumla ilişkilendirilmiştir.

Stresin temelinde, beynin algıladığı bir tehdit karşısında vücudu harekete geçiren “savaş ya da kaç” tepkisi yer alır. Bu tepki sırasında, vücut adrenalin ve kortizol gibi stres hormonlarını salgılar. Bu hormonlar kalp atışını hızlandırır, kan basıncını artırır ve enerji seviyelerini yükselterek vücudu fiziksel olarak mücadeleye veya kaçışa hazırlar. Ancak, bu durum kısa süreli olduğu sürece faydalı iken, stresin kronik hale gelmesi, bağışıklık sisteminin zayıflaması, uyku bozuklukları ve sindirim problemleri gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu uzun vadeli etkiler, bireylerin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.

Stresin kaynakları, bireyden bireye farklılık gösterebilir ve genellikle iki ana kategoriye ayrılır: çevresel ve içsel. Çevresel stresörler arasında iş baskısı, finansal zorluklar, aile sorunları veya yoğun bir yaşam tarzı gibi dış faktörler yer alır. İçsel stresörler ise bireyin kendi düşünce tarzı, beklentileri ve duygusal durumu ile ilişkilidir. Örneğin, mükemmeliyetçilik, öz güven eksikliği veya olayları negatif algılama eğilimi gibi kişisel özellikler, stres düzeyini artırabilir. Bu çeşitlilik, stresin sadece dışsal bir tehdit değil, aynı zamanda bireyin algılama biçimine bağlı bir durum olduğunu gösterir.

Stres, her ne kadar olumsuz bir durum olarak algılansa da, yönetildiği takdirde kişisel gelişim ve dayanıklılık açısından olumlu bir etkisi olabilir. “Eustress” olarak adlandırılan olumlu stres, bireyleri hedeflerine ulaşma yolunda motive edebilir ve problem çözme becerilerini geliştirebilir. Ancak, bu durumun tam tersi olan kronik stres, bireyin zihinsel ve fiziksel sağlığını tehdit eder. Bu nedenle, stresin tanımlanması, nedenlerinin belirlenmesi ve etkili yönetim yollarının geliştirilmesi, bireylerin daha sağlıklı ve dengeli bir yaşam sürdürebilmesi için kritik öneme sahiptir.

Stresi Azaltmanın Yolları

1. Makul bir şekilde beslenin, yiyin ve için! Alkol kullanımı ve gıda kötüye kullanımı stresi azaltma gibi görünebilir, ancak aslında buna katkıda bulunur.
2. Stresi azaltmak için kendinizi savunun! Başkalarının beklenti ve taleplerini karşılamak zorunda değilsiniz. “Hayır” demek asla sorun değildir. Unutmayın, iddialı olmak, başkalarının haklarına saygı gösterirken haklarınızı ve inançlarınızı desteklemenizi sağlar.
3. Sigara içmeyi veya diğer kötü alışkanlıkları durdurun! Sigaranın bariz sağlık risklerinin yanı sıra, nikotin bir uyarıcı görevi görür ve daha fazla stres belirtisi getirir. Kendinize sağlıksız alışkanlıkları bırakma hediyesi verin.
4. Düzenli egzersiz yapın! Rekabetçi olmayan bir egzersiz yöntemi seçin ve makul hedefler belirleyin. Aerobik egzersizin endorfinleri serbest bıraktığı gösterilmiştir (daha iyi hissetmenize ve olumlu bir tutum sürdürmenize yardımcı olan doğal maddeler).
5. Stresi azaltmak için gevşeme tekniklerini inceleyin ve uygulayın! Her gün rahatlayın. Farklı teknikler arasından seçim yapın. Karşıtları birleştirin; derin bir rahatlama zamanı ve aerobik egzersiz zamanı, vücudunuzu stresin etkilerinden korumanın kesin bir yoludur.
6. Sorumluluk almaktan kaçınmayın! Neleri yapabileceğinizi kontrol edin ve kontrol edemediklerinizi geride bırakın. Bunlar üzerinde zaman harcamayın.
7. Stresörleri azaltın (stres nedeni)! Birçok insan hayatın çok fazla talep ve çok az zamanla dolu olduğunu düşünüyor. Çoğunlukla, bu talepler bizim seçtiğimiz taleplerdir. Etkili zaman yönetimi becerileri, uygun olduğunda yardım istemeyi, öncelikleri belirlemeyi, kendinizi hızlandırmanızı ve kendiniz için zaman ayırmayı içerir.
8. Değerlerinizi belirleyin ve onlar tarafında yaşayın! Hareketleriniz inançlarınızı ne kadar yansıtırsa, hayatınız ne kadar meşgul olursa olsun kendinizi daha iyi hissedeceksiniz. Etkinliklerinizi seçerken kendi öz değerlerinizi kullanın.
9. Stresi azaltmak için gerçekçi hedefler ve beklentiler belirleyin. Her şeyde aynı anda % 100 başarılı olamayacağınızı anlamak iyi gelir ve kendinizi sağlıklı hissetmenize yardım eder.
10. Kendinizi kendinize satabilirsiniz! Bunalmış hissettiğinizde, kendinize ne yaptığınızı neleri başardığınızı hatırlatın. Sağlıklı bir benlik saygısına sahip olun. Başardığınız şeyleri göz ardı etmezseniz sonraki yaşantınızda öz güveniniz daha güçlü olacaktır.

Stresi azaltmak ve gevşemek için kullanabileceğiniz başka yöntemler de vardır

1. Derin nefes egzersizleri
2. Meditasyon
3. Progresif kas gevşemesi
4. Zihinsel görüntülerde rahatlama
5. Müzik dinlenmek
6. Biofeedback (aşağıda açıklanmıştır)
7. Stresi azaltma yöntemlerini tanımanıza ve salıvermenize yardımcı olmak için danışmanlık alın

Bu teknikler hakkında daha fazla bilgi için sağlık uzmanınıza danışın.

Biofeedback ile Stres azaltma

Biofeedback, bir kişinin rahatlamaya çalıştığı sırada kas gerginliği, kalp atış hızı ve diğer hayati belirtiler hakkında bilgi sağlayarak kişinin stresi azaltma becerilerini öğrenmesine yardımcı olur. Gerilim ve fiziksel ağrıya neden olan bazı bedensel işlevler üzerinde kontrol kazanmak için kullanılır.

Biofeedback, vücudunuzun stresli durumlarda nasıl tepki verdiğini ve nasıl daha iyi başa çıkacağınızı öğrenmenize yardımcı olmak için kullanılabilir. Migren gibi bir baş ağrısı yavaşça başlarsa, birçok insan biofeedback’i atakların dolması için durdurmak için kullanabilir.

Uyku sorunu yaşıyorsanız ne yapmalısınız?

Rahatsızlık, kişisel endişelerden kaynaklanan stres veya ilaçlarınızın yan etkileri nedeniyle uykusuzluk (uyku yetersizliği) yaşayabilirsiniz.

Uyuyamazsanız şu ipuçlarını deneyin

1. Düzenli bir uyku programı oluşturun – yatağa gidin ve her gün aynı saatte kalkın.
2. Yatağınızın ve çevrenizin rahat olduğundan emin olun. Rahat bir pozisyon elde edebilmek için yastıkları düzenleyin.
3. Yatak odanızı karanlık ve sessiz tutun.
4. Yatak odanızı sadece uyumak için kullanın; yatak odanızda çalışma ya da TV izleme gibi aktiviteler yapmayın.
5. Gün boyunca çok fazla uyuklamaktan kaçının. Aynı zamanda, iyileşme sırasında aktiviteyi, dinlenme ile dengelemeyi unutmayın.
6. Gergin veya endişeli hissediyorsanız, eşinizle, partnerinizle veya güvenilir bir arkadaşınızla konuşun. Sorunlarınızı aklınızdan çıkarın.
7. Rahatlatıcı müzik dinleyin.
8. Uyku hapı almayın – diğer ilaçlarla birlikte alındığında çok zararlıdır.
9. Mümkünse daha önce diüretik veya “su hapları” alın, bu nedenle tuvaleti kullanmak için gecenin ortasında kalkmanıza gerek kalmaz.
10. Uyuyamıyorsanız, kalkın ve yorgun hissedene kadar rahatlatıcı bir şey yapın. Yatakta ne zaman uyuyacağınız konusunda endişelenmeyin.
11. Kafeinden kaçının.
12. Düzenli bir egzersiz rutini sürdürün; yatmadan önce 2-3 saat içinde egzersiz yapmayın.

Stresi Azaltma Becerisi Neden Önemlidir?

Modern yaşamın karmaşıklığı ve hızla değişen koşulları, bireylerin zihinsel ve fiziksel sağlığını koruyabilmesi için çeşitli beceriler geliştirmesini gerektirir. Özellikle günlük hayatın getirdiği yoğunluklar, insanlar üzerinde önemli bir yük oluşturabilir. Bu noktada, zihinsel dengeyi sağlamayı öğrenmek, bireyin yaşam kalitesini artırır. Sakin kalma yeteneği, yalnızca kişinin kendisi için değil, çevresiyle olan ilişkileri için de hayati bir rol oynar. Bu beceriyi geliştirmek, problemlerle daha sağlıklı bir şekilde başa çıkmayı mümkün kılar.

Zihinsel dayanıklılık, karmaşık durumlarla baş etme sürecinde bireye büyük avantaj sağlar. Zorlayıcı koşullarda kontrolü elde tutmak, yalnızca duygusal sağlığı değil, aynı zamanda fiziksel sağlığı da korur. Çünkü zihinsel gerginlik, bağışıklık sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir ve uzun vadede çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu yüzden, bu beceriyi kazanmak, bireylerin hem kısa vadeli hem de uzun vadeli sağlıklarını olumlu yönde etkiler.

Duygusal dengeyi sağlamak, bireyin iş ve özel yaşamında daha verimli olmasını destekler. Yoğun baskılar altında bile sağlıklı kararlar alabilmek, profesyonel hayatta başarıyı artırır. Aynı şekilde, sosyal ilişkilerde daha anlayışlı ve sabırlı bir tutum geliştirmek, daha güçlü bağlar kurmayı mümkün kılar. Dolayısıyla, duygusal yönetim yeteneği, bireyin sadece kendi hayatını değil, aynı zamanda çevresindekilerin yaşamlarını da olumlu yönde etkiler.

Zihinsel huzuru sağlamak, kriz anlarında kontrolü kaybetmenin önüne geçer. Özellikle beklenmedik olaylar karşısında hızlı bir şekilde toparlanabilmek, bireyin zorluklarla daha kolay başa çıkmasını sağlar. Bu yeteneği geliştiren bireyler, çevrelerindeki insanlara da olumlu bir örnek teşkil eder ve bu durumu kolektif bir faydaya dönüştürebilir. Sakinliği sürdürebilmek, yalnızca bir alışkanlık değil, aynı zamanda bir yaşam tarzıdır.

Sonuç olarak, zihinsel yüklerle başa çıkma becerisi, bireylerin hem içsel dünyalarını hem de dışsal çevrelerini daha iyi yönetmelerine yardımcı olur. Bu beceri, bireyin fiziksel sağlığını korumanın yanı sıra, yaşamdan keyif almayı ve daha anlamlı bir yaşam sürmeyi mümkün kılar. Özellikle yoğun dönemlerde duygusal dengede kalmayı öğrenmek, modern çağın karmaşasına karşı etkili bir savunma mekanizmasıdır. Bu nedenle, bireylerin bu konuda farkındalık geliştirmesi ve gerekli adımları atması oldukça önemlidir.

Kimler Strese En Duyarlıdır?

Bazı bireyler, yaşamın getirdiği zorluklara karşı daha hassas bir yapıya sahiptir. Bunun nedeni, genetik yatkınlık, kişilik özellikleri, yaşam koşulları veya çevresel faktörler olabilir. Özellikle duygusal olarak daha kırılgan bir yapıya sahip olan kişiler, günlük hayatta karşılaşılan olaylardan daha çabuk etkilenir. Bu durum, geçmişte yaşanan olumsuz deneyimlerden kaynaklanabileceği gibi, bireyin biyolojik yapısı ve nörolojik sisteminin işleyişiyle de ilişkilidir. Duygusal dengeyi sağlamakta zorlanan kişiler, zorlu durumlar karşısında daha yoğun bir şekilde etkilenebilir.

Yoğun iş temposuna sahip olan bireyler, yaşamın taleplerine karşı daha hassas olabilir. İş yerinde sürekli olarak yüksek performans beklentisi, uzun çalışma saatleri ve belirsizliklerle dolu bir ortam, bazı çalışanları fazlasıyla zorlayabilir. Özellikle iş-yaşam dengesi kuramayan bireyler, bu durumun fiziksel ve zihinsel sağlığı üzerindeki etkilerini daha hızlı hissedebilir. Ayrıca, liderlik pozisyonundaki kişiler, hem kendi görevlerini yerine getirme hem de ekiplerini yönetme sorumluluğuyla daha fazla yük altına girebilir.

Ailevi sorumluluklar da bazı bireyler için yoğun bir baskı unsuru olabilir. Çocukların eğitimi, yaşlı aile üyelerinin bakımı veya ev içindeki diğer sorumluluklarla ilgilenmek, özellikle destek mekanizmaları zayıf olan bireyler için daha zorlayıcıdır. Evdeki roller arasında denge kuramayan veya bu rolleri paylaşma şansı olmayan kişiler, kendilerini daha fazla yük altında hissedebilir. Tek başına ebeveynlik yapan bireyler, bu durumu daha yoğun bir şekilde yaşayabilir.

Maddi zorluklar, bireylerin karşılaştığı en büyük baskı nedenlerinden biridir. Geçim sıkıntısı yaşayan veya borç yükü altında olan bireyler, bu durumun doğurduğu endişelerle başa çıkmakta zorlanabilir. Ekonomik belirsizliklerin olduğu dönemlerde, bu hassasiyet daha da artabilir. Aynı şekilde, iş güvencesinin olmaması veya düzenli bir gelir kaynağına sahip olmamak, kişilerin genel yaşam kalitesini etkileyebilir ve daha kırılgan bir ruh hali yaratabilir.

Son olarak, sağlık sorunları yaşayan kişiler de günlük yaşamın getirdiği zorluklara karşı daha duyarlı olabilir. Kronik hastalıklarla mücadele eden bireyler, hem fiziksel ağrılarla hem de geleceğe dair belirsizliklerle yüzleşmek zorunda kalır. Bu durum, duygusal dayanıklılığı olumsuz etkileyebilir. Ayrıca, uzun süreli sağlık sorunları, bireyin sosyal çevresi ve yaşam tarzı üzerinde de ciddi etkiler yaratabilir. Sağlık problemleri nedeniyle kendini izole eden veya sosyal destekten mahrum kalan kişiler, zorluklarla başa çıkmada daha fazla güçlük yaşayabilir.

Sonuç

Günümüzün hızlı yaşam temposunda, zihinsel ve fiziksel sağlık üzerindeki baskıyı hafifletmek, bireylerin yaşam kalitesini artırmak için kritik bir öneme sahiptir. İş hayatının yoğunluğu, sosyal sorumluluklar ve kişisel hedefler arasında denge kurmak her zaman kolay olmayabilir. Ancak, küçük adımlarla bile olsa günlük yaşamda yapılan pozitif değişiklikler, bu baskıların etkilerini büyük ölçüde azaltabilir. Sağlıklı alışkanlıklar geliştirmek, hem bedensel hem de ruhsal olarak daha güçlü hissetmeyi sağlar.

Zihinsel yüklerin hafifletilmesi için öncelikle kişinin kendi ihtiyaçlarını ve sınırlarını anlaması gerekir. Dinlenmek, rahatlamak ve kişisel ilgi alanlarına zaman ayırmak, daha dengeli bir yaşam için önemli adımlardır. Nefes egzersizleri, meditasyon ve yoga gibi uygulamalar, zihni sakinleştirmede etkili yöntemler arasında yer alır. Ayrıca, doğada vakit geçirmek veya yürüyüş yapmak gibi basit aktiviteler bile gün içinde içsel bir huzur yakalamaya yardımcı olabilir.

Duygusal yüklerin azaltılması, çevresel ve sosyal destek mekanizmalarının güçlendirilmesiyle mümkündür. Güvendiğiniz insanlarla duygularınızı paylaşmak, yalnız olmadığınızı hissetmenizi sağlar. Ayrıca, hayatınızdaki olumlu şeylere odaklanmak ve şükretme pratiği yapmak, bakış açınızı değiştirerek ruh halinizi iyileştirir. Olumlu düşünce yapısını benimsemek, daha sağlıklı bir zihinsel denge kurmayı kolaylaştırır.

Düzenli fiziksel aktivite, zihinsel sağlığı korumanın en etkili yollarından biridir. Egzersiz, yalnızca beden sağlığını desteklemekle kalmaz, aynı zamanda zihinsel rahatlama da sağlar. Endorfin seviyelerini artırarak kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olur. Bununla birlikte, uyku düzenine dikkat etmek, bedenin yenilenmesi ve zihnin dinlenmesi için gereklidir. Kaliteli bir uyku, günlük yaşamda daha enerjik ve odaklanmış hissetmenizi sağlar.

Sonuç olarak, zihinsel ve duygusal yüklerin azaltılması, yalnızca bireysel çabalarla değil, aynı zamanda yaşam tarzının bütüncül bir şekilde ele alınmasıyla mümkündür. Kendine zaman ayırmak, dengeli bir yaşam sürmek ve sağlıklı alışkanlıklar geliştirmek, bu yüklerin etkisini azaltmanın anahtarıdır. Hayatın getirdiği zorluklarla başa çıkabilmek, sadece bir beceri değil, aynı zamanda bir yaşam felsefesidir. Bu yaklaşımla, bireyler hem daha mutlu hem de daha tatmin edici bir yaşam sürebilir.

Referanslar:

1. Stresi Azaltmanın 10 Yolu: Stres Nedir?
2. Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Appraisal, and coping. Springer Publishing.
3. Selye, H. (1976). In health and disease. Butterworth-Heinemann.
4. McEwen, B. S. (2007). Physiology and neurobiology of adaptation. Annals of the New York Academy of Sciences, 1091(1), 1-19.
5. Chrousos, G. P. (2009). Disorders of the system. Nature Reviews Endocrinology, 5(7), 374-381.
6. Sapolsky, R. M. (2004). Why zebras don’t get ulcers. Macmillan.
7. Segerstrom, S. C., & Miller, G. E. (2004). Psychological and the immune system. Psychological Bulletin, 130(4), 601.
8. Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), 310-357.
9. Penedo, F. J., & Dahn, J. R. (2005). Exercise and well-being: A review of mental and physical health benefits. Current Opinion in Psychiatry, 18(2), 189-193.
10. Kiecolt-Glaser, J. K., & Glaser, R. (1999). Chronic and immune function. American Psychologist, 54(8), 696-705.
11. Ulrich, R. S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery. Science, 224(4647), 420-421.
12. Shapiro, S. L., et al. (2005). Mechanisms of mindfulness. Journal of Clinical Psychology, 62(3), 373-386.
13. Barlow, D. H. (2002). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic. Guilford Press.
14. Rief, W., & Broadbent, E. (2007). Explaining medically unexplained symptoms. Current Directions in Psychological Science, 16(2), 139-143.
15. Cohen, S., & McKay, G. (1984). Social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98(2), 310.
16. Miller, G. E., & Blackwell, E. (2006). Turning up the heat. Current Directions in Psychological Science, 15(6), 269-273.
17. Thayer, J. F., et al. (2010). Heart rate variability. International Journal of Psychophysiology, 78(2), 123-135.
18. Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144-156.
19. Folkman, S. (2013). Appraisal and coping. Encyclopedia of Behavioral Medicine, 1913-1915.
20. Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions. American Psychologist, 56(3), 218-226.
21. Schwarzer, R., & Knoll, N. (2007). Functional roles of social support. Health Psychology Review, 1(3), 187-197.
22. Taylor, S. E., & Stanton, A. L. (2007). Coping resources, coping processes, and health. Annual Review of Clinical Psychology, 3, 377-401.
23. Kemeny, M. E. (2003). The psychobiology. Current Directions in Psychological Science, 12(4), 124-129.
24. Lin, N., et al. (1986). Social support, stressful life events, and depression. Journal of Health and Social Behavior, 27(4), 352-364.
25. Lutz, A., et al. (2008). Attention regulation and reduction. Psychosomatic Medicine, 70(5), 614-623.
26. Diener, E., et al. (1999). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 125(2), 276-302.
27. Rahe, R. H., & Holmes, T. H. (1971). Social Readjustment Rating Scale. Journal of Psychosomatic Research, 11(2), 213-218.
28. Smith, J. C. (2002). Management: A comprehensive handbook of techniques and strategies. Springer Publishing.
29. Aldwin, C. M. (2007). Coping, and development: An integrative perspective. Guilford Press.
30. https://scholar.google.com/
31. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
32. https://www.researchgate.net/
33. https://www.mayoclinic.org/
34. https://www.nhs.uk/
35. https://www.webmd.com/