Topuk Dikeni Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Topuk dikeni, özellikle sabahları yataktan kalktığınızda topuğunuzda keskin bir acı hissettiğinizde fark edebileceğiniz yaygın bir ayak rahatsızlığıdır. Bu acı, genellikle ayağın altındaki plantar fasya adı verilen dokunun iltihaplanması sonucu ortaya çıkar. Problem, özellikle sürekli ayakta durmayı gerektiren işler yapan bireylerde yaygın olarak görülmektedir. Uzun süre devam eden ve günlük aktiviteleri olumsuz etkileyen bu ağrılar, yaşam kalitesini ciddi anlamda düşürebilir. Bu durum, tedavi edilmediğinde daha karmaşık ayak sorunlarına yol açabilir.

Topuk Dikeni Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Bu makalede, topuk dikeni sorunuyla ilgili bilinmesi gereken her şeyi detaylı bir şekilde ele alacağız. İlk olarak, topuk dikeninin ne olduğunu ve hangi belirtilerle kendini gösterdiğini inceleyeceğiz. Sonrasında, bu rahatsızlığın nedenleri üzerinde durarak, kimlerin risk altında olduğunu ve bu riski artıran faktörleri açıklayacağız. Son olarak, tedavi yöntemlerine ve bu sorundan korunma yollarına değineceğiz. Her birey için farklı tedavi yöntemleri gerekebilir, bu yüzden çeşitli tedavi seçeneklerini ve bu tedavilerin etkinliğini detaylandıracağız.

Bu yazıyı okuduktan sonra, topuk dikeni hakkında kapsamlı bir bilgiye sahip olacaksınız. Eğer siz de bu problemle karşı karşıyaysanız veya risk altında olduğunuzu düşünüyorsanız, bu makale size rehberlik edecek önemli bilgiler sunacaktır. Ayrıca, belirtiler ortaya çıkmadan önce alınabilecek önlemler hakkında bilgi sahibi olmanız, bu rahatsızlığı yaşamamanız için kritik öneme sahiptir.

Topuk Dikeni Nedir?

Topuk dikeni, ayak tabanındaki plantar fasya olarak bilinen bağ dokusunun aşırı gerilmesi sonucu oluşan kalsiyum birikintilerinin topuk kemiğine yapışmasıyla ortaya çıkan kemiksi bir çıkıntıdır. Bu çıkıntı, röntgen filmleriyle rahatça tespit edilebilir. Çoğu zaman, yıllar boyunca belirgin bir semptom göstermeyebilir. Ancak, iltihaplanma veya doku hasarı geliştiğinde, özellikle sabahları ilk adımı atarken keskin bir ağrı ile kendini gösterir.

Topuk dikeninin tıbbi literatürdeki ismi “plantar kalkaneal spur” olarak bilinir ve genellikle plantar fasiit ile ilişkilendirilir. Plantar fasiit, topuk dikeni gelişiminin en yaygın nedenlerinden biridir ve bu iki durum sıklıkla bir arada ortaya çıkar. Plantar fasiit, topukta ve ayağın iç kısmında ağrıya neden olan bir durumdur ve genellikle ayak tabanındaki aşırı gerilim nedeniyle meydana gelir. Bu gerilim zamanla topuk kemiğine baskı yaparak kemiksi bir çıkıntının, yani topuk dikeninin oluşmasına yol açabilir.

Topuk dikeni, bir kemik büyümesi olmasına rağmen, tek başına ağrıya neden olmaz. Asıl acı, plantar fasyanın iltihaplanmasından kaynaklanır. Ancak varlığı, plantar fasiit belirtilerini şiddetlendirebilir ve tedavi sürecini uzatabilir. Bu nedenle, erken teşhis etmek ve gerekli tedaviye başlamak oldukça önemlidir.

Topuk Dikeni Belirtileri

Topuk dikeni belirtileri, çoğu zaman diğer ayak sorunlarıyla karıştırılabilir. Ancak, bu rahatsızlığın kendine has bazı karakteristik belirtileri vardır.En belirgin belirtisi, topukta hissedilen keskin ve ani ağrıdır. Bu ağrı, genellikle sabahları yataktan kalktığınızda ilk adımı attığınız anda en yoğun seviyede hissedilir.

1. Sabah Kalktığında Topukta Keskin Ağrı

Topuk dikeninin en tipik belirtisi, sabah kalktığınızda ilk adımı attığınızda topuğunuzda hissettiğiniz keskin ağrıdır. Bu ağrı, genellikle “çivi batıyor” hissi olarak tanımlanır ve birkaç adım attıktan sonra hafiflemeye başlar. Bunun nedeni, gece boyunca plantar fasyanın kısalması ve sabah ilk adımda ani gerilmesidir. Bu gerilim, iltihaplı dokunun tahriş olmasına ve topukta yoğun bir acı hissedilmesine neden olur.

2. Uzun Süreli Oturma veya Dinlenmeden Sonra Ağrı

Eğer uzun süre oturduysanız veya ayaklarınızı dinlendirdiyseniz, ayağa kalktığınızda topuğunuzda aynı keskin ağrıyı tekrar hissetmeniz muhtemeldir. Bu, topuk dikeninin tipik bir belirtisidir ve sabah ağrısına benzer şekilde, ilk birkaç adımda daha belirgin olur. Uzun süre hareketsiz kaldığınızda plantar fasya tekrar kısalır ve ani gerilme ağrıyı tetikler.

3. Gün İçinde Şiddetlenen Topuk Ağrısı

Gün boyunca ayakta durmaya devam ettikçe veya yürüdükçe ağrının tekrar şiddetlenmesi mümkündür. Bu durum, topuk dikeni olan kişilerde yaygındır çünkü plantar fasyaya sürekli olarak baskı uygulanır ve bu da dokunun daha fazla tahriş olmasına neden olur. Özellikle sert yüzeylerde uzun süre yürümek veya koşmak, bu ağrının artmasına yol açabilir.

4. Topuk Altında Hassasiyet

Topuğun alt kısmında, özellikle ortasında veya biraz iç kısmında dokunma ile hissedilen bir hassasiyet olabilir. Bu hassasiyet, plantar fasyanın iltihaplı ve tahriş olmuş bölgelerinde ortaya çıkar. Hassasiyet genellikle topuğun tam ortasında yoğunlaşır ve üzerine basıldığında acı verir.

5. Ayak Kemerinde Gerginlik ve Ağrı

Topuk dikenine bağlı olarak, ayak kemerinde de bir gerginlik hissi ve ağrı oluşabilir. Plantar fasya, topuk kemiğinden ayak parmaklarına kadar uzanan bir doku olduğu için, bu bölgede de ağrı hissedilebilir. Bu gerginlik, genellikle ayak kemerini desteklemeyen ayakkabılar giyildiğinde daha belirgin hale gelir.

6. Topukta Yanma veya Karıncalanma Hissi

Bazı bireyler, topuk dikeni nedeniyle topuklarında yanma veya karıncalanma hissi de yaşayabilir. Bu durum, özellikle iltihaplanmanın sinir uçlarına baskı yapması sonucu ortaya çıkabilir. Yanma hissi genellikle topuğun altında başlar ve ayağın diğer bölgelerine yayılabilir.

7. Yürümede Zorluk ve Topallama

Ağrının şiddetine bağlı olarak, yürüme zorluğu ve topallama görülebilir. Bu durum, özellikle sabahları veya uzun süreli oturma sonrasında belirginleşir. Ağrı nedeniyle bireyler topuğun dış kenarına basarak yürümeye çalışabilir, bu da zamanla bacak kaslarında dengesizliklere ve diğer ayak problemlerine yol açabilir.

8. Ayak Bileğinde Sertlik

Topuk dikeni olan bireyler, bazen ayak bileğinde de sertlik hissedebilir. Bu sertlik, plantar fasyanın gerilmesinden ve iltihaplanmasından kaynaklanır. Ayak bileği sertliği, hareketleri kısıtlayarak günlük aktiviteleri zorlaştırabilir.

Bu belirtiler, topuk dikeniyle ilişkili en yaygın şikayetlerdir. Ancak, her bireyde belirtiler farklı şiddette ortaya çıkabilir ve başka ayak rahatsızlıklarıyla karışabileceği için bir uzmana danışmak önemlidir. Erken tanı ve uygun tedavi, topuk dikeniyle başa çıkmada büyük fark yaratabilir.

Topuk Dikeni Nedenleri

Topuk dikeni oluşumunda birçok farklı etken rol oynayabilir. Bu nedenlerin birçoğu, plantar fasya adı verilen bağ dokusunun aşırı gerilmesi ve zorlanmasından kaynaklanır. Plantar fasya, topuğun altından başlayarak ayak parmaklarına kadar uzanan bir yapıdır ve ayağın kavisini destekler. Zamanla, bu dokunun sürekli gerilmesi ve zorlanması, topuk kemiğine baskı yaparak kemiksi bir çıkıntının, yani topuk dikeninin oluşmasına yol açabilir.

1. Yanlış Ayakkabı Seçimi

Yanlış ayakkabı seçimi, topuk dikeninin en yaygın nedenlerinden biridir. Desteksiz, yetersiz yastıklamaya sahip veya topuğa aşırı baskı yapan ayakkabılar, plantar fasyanın aşırı gerilmesine neden olabilir. Özellikle şu durumlar risk faktörüdür:

• Düz Tabanlı Ayakkabılar: Düz ve sert tabanlı ayakkabılar, ayağın doğal yapısını desteklemez ve plantar fasyanın aşırı gerilmesine yol açabilir. Bu durum, topuk dikeninin oluşumunu tetikleyebilir.
• Yüksek Topuklu Ayakkabılar: Yüksek topuklu ayakkabılar, vücut ağırlığının büyük bir kısmını ayağın ön kısmına yüklerken, topuk bölgesine de dengesiz bir baskı uygular. Bu baskı, plantar fasyanın gerilmesine ve zamanla topuk dikeni gelişmesine neden olabilir.

2. Aşırı Kilolu Olma

Aşırı kilolu olmak, topuk dikenine yol açabilecek önemli bir risk faktörüdür. Vücut ağırlığının fazla olması, ayaklara binen yükü artırır. Bu durum, plantar fasyanın aşırı gerilmesine ve topuk kemiği üzerinde daha fazla baskıya neden olabilir. Özellikle ani kilo artışı, ayak yapısının bu yükü absorbe edememesine ve topuk dikeninin daha hızlı gelişmesine yol açabilir.

3. Aşırı Fiziksel Aktivite

Aşırı fiziksel aktivite, özellikle yüksek etkili sporlar, plantar fasyanın sürekli olarak zorlanmasına neden olabilir. Bu tür aktiviteler, plantar fasyayı tekrar tekrar gererek doku üzerinde mikrotravmalara yol açar. Zamanla bu travmalar, topuk dikeni gelişimine zemin hazırlayabilir. Özellikle koşu, zıplama ve uzun mesafe yürüyüşleri gibi aktiviteler bu riski artırır. Yeterli esneme hareketleri yapılmadan bu tür sporlarla uğraşmak, plantar fasya üzerindeki stresi artırarak topuk dikeni gelişimine neden olabilir.

4. Düz Tabanlık veya Yüksek Ayak Kemerleri

Ayak yapısındaki anormallikler, topuk dikenine yol açabilecek bir diğer önemli faktördür. Düz tabanlık veya yüksek ayak kemerleri, plantar fasyanın gereğinden fazla gerilmesine neden olabilir. Bu durum, özellikle ayağın doğal yapısını desteklemeyen ayakkabılarla birleştiğinde, plantar fasyanın zorlanmasına ve topuk dikeni oluşumuna yol açabilir.

• Düz Tabanlık: Düz tabanlı bireylerde, ayak kemeri olmadığı için plantar fasya daha fazla gerilir. Bu sürekli gerilme, topuk kemiğine fazladan baskı yaparak topuk dikenine neden olabilir.
• Yüksek Ayak Kemerleri: Yüksek kemerli ayaklarda ise plantar fasya daha serttir ve bu durum, fasyanın esnekliğini azaltarak kolayca iltihaplanmasına ve topuk dikeni oluşumuna yol açabilir.

5. Yaşlanma

Yaşlanma, topuk dikeni gelişiminde önemli bir faktördür. Yaş ilerledikçe, plantar fasya ve diğer ayak yapıları esnekliklerini kaybedebilir. Bu durum, dokuların zorlanmalara karşı daha hassas hale gelmesine ve iltihaplanma riskinin artmasına neden olur. Ayrıca, yaşlı bireylerde topuk dikeni ile ilişkili ağrılar daha şiddetli olabilir ve iyileşme süreci daha uzun sürebilir.

6. Mesleki Faktörler

Bazı meslek grupları, topuk dikeni gelişimi açısından daha yüksek risk altındadır. Özellikle uzun süre ayakta kalan ve ağır fiziksel işlerde çalışan bireylerde, plantar fasya üzerinde sürekli baskı oluşur. Bu durum, plantar fasyanın iltihaplanmasına ve topuk dikeni gelişimine yol açabilir. Örneğin, öğretmenler, inşaat işçileri, sağlık çalışanları ve uzun süre yürüyen veya ayakta duran meslek gruplarında bu risk daha fazladır.

7. Duruş ve Yürüme Bozuklukları

Duruş ve yürüme bozuklukları, plantar fasya üzerinde dengesiz baskılara yol açarak topuk dikenine neden olabilir. Özellikle ayak bileği, diz veya kalça problemleri, yürüyüş sırasında ağırlığın dengesiz bir şekilde dağılmasına neden olabilir. Bu dengesizlik, plantar fasyanın aşırı gerilmesine ve zamanla topuk dikeni oluşumuna yol açabilir.

Topuk Dikeni Tanısı

Topuk dikeninin tanısı, genellikle hastanın şikayetleri ve fiziki muayene ile konulur. Ancak kesin tanı, röntgen ve diğer görüntüleme yöntemleriyle yapılır.

• Röntgen: Topuk dikeninin varlığını kesinleştiren en yaygın yöntemdir. Röntgen sayesinde topuk kemiğinde oluşan kalsiyum birikintisi net bir şekilde görülebilir.
• Fiziksel Muayene: Doktor, topuğun altındaki ağrılı bölgeyi elle kontrol ederek plantar fasyanın iltihaplanmasını veya topuk dikeninin varlığını değerlendirebilir.
• Hastalık Öyküsü: Hastanın şikayetleri, yaşam tarzı ve geçmişte yaşadığı ayak sorunları da tanı sürecinde dikkate alınır.

Erken tanı, tedavi sürecini hızlandırır ve komplikasyonları önler.

Topuk Dikeni Tedavisi

Topuk dikeni tedavisi, hastanın yaşadığı semptomların şiddetine, yaşam tarzına ve diğer sağlık koşullarına bağlı olarak farklı yöntemler içerebilir. Tedavi süreci, genellikle birden fazla yaklaşımın bir arada kullanılmasıyla en etkili sonuçları verir.

1. Dinlenme ve Ayak İstirahati

Topuk dikeni tedavisinin ilk adımı, ayağın üzerindeki baskıyı azaltmak ve iltihaplanmanın geçmesine izin vermektir. Hastaların, özellikle topuk üzerinde baskı yaratan aktivitelerden kaçınmaları önemlidir. Dinlenme, plantar fasyanın iyileşme sürecini hızlandırır ve ağrıların azalmasına yardımcı olur.

• Aktivite Kısıtlaması: Hastalar, uzun süreli ayakta kalmaktan, koşmaktan veya zıplamaktan kaçınmalıdır. Ağrı arttığında, bu aktiviteler daha fazla hasara neden olabilir.
• Alternatif Egzersizler: Yüzme veya bisiklete binme gibi ayağa minimal baskı yapan aktiviteler, fiziksel formun korunmasına yardımcı olabilirken topuğun dinlenmesini sağlar.

2. Buz Uygulaması

Buz uygulaması, iltihaplanmayı ve ağrıyı azaltmada etkili bir yöntemdir. Soğuk terapi, plantar fasyadaki kan akışını yavaşlatarak iltihabın hafiflemesine ve ağrının azalmasına yardımcı olur.

• Uygulama Yöntemi: Buz torbası, ince bir bezle sarılarak topuğun ağrılı bölgesine uygulanmalıdır. Buzun direkt olarak cilde temas etmemesi önemlidir, çünkü bu durum ciltte donma veya tahriş gibi sorunlara yol açabilir.
• Süre ve Sıklık: Buz uygulaması, günde 2-3 kez, her seferinde 15-20 dakika boyunca yapılabilir. Ağrının yoğun olduğu dönemlerde bu süre artırılabilir.

3. Esneme ve Germe Egzersizleri

Plantar fasyayı ve baldır kaslarını esnetmek, topuk dikenine bağlı ağrıyı hafifletmek ve tekrarını önlemek için kritik öneme sahiptir. Düzenli olarak yapılan germe egzersizleri, plantar fasya üzerindeki gerilimi azaltarak iyileşme sürecine katkı sağlar.

• Plantar Fasya Germe: Bu egzersiz, ayakta veya otururken yapılabilir. Ayağın altına bir havlu veya elastik bir bant koyarak topuğunuzu yavaşça yukarı doğru çekin. Bu pozisyonda 15-30 saniye bekleyin ve günde 3-4 kez tekrarlayın.
• Baldır Kasları Germe: Bir duvara yaslanarak, gerilmeyi hissetmek için bir ayağınızı öne diğerini geriye koyun. Arka ayağın topuğunu yerde tutarak yavaşça öne doğru eğilin. Her iki bacak için de günde birkaç kez tekrarlayın.

4. Ortopedik Tabanlıklar ve Ayakkabı Seçimi

Doğru ayakkabı seçimi ve ortopedik tabanlık kullanımı, topuk dikeni tedavisinde önemli rol oynar. Ayağın doğru hizalanmasını sağlayan ve topuk üzerindeki baskıyı azaltan tabanlıklar, hem ağrıyı hafifletir hem de diken oluşumunu önler.

• Ortopedik Tabanlıklar: Özellikle plantar fasya üzerindeki baskıyı azaltan ve ayağın kemerini destekleyen tabanlıklar tercih edilmelidir. Bu tabanlıklar, ayakkabı içine yerleştirilerek günlük kullanımda rahatlık sağlar.
• Ayakkabı Seçimi: Yumuşak tabanlı ve iyi bir topuk desteği sunan ayakkabılar seçilmelidir. Düz taban ayakkabılar, plantar fasya üzerinde ekstra baskı yaratabileceği için önerilmez. Spor ayakkabılar, genellikle topuk desteği açısından daha uygun bir seçenektir.

5. İlaç Tedavisi

Ağrı ve iltihabı kontrol altına almak için nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) sıklıkla kullanılır. Bu ilaçlar, ağrının azalmasına ve hareket kabiliyetinin artmasına yardımcı olabilir.

• NSAID’ler: İbuprofen, naproksen gibi ilaçlar, doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır. Bu ilaçlar, iltihaplanmayı azaltarak ağrıyı hafifletir.
• Yerel Anestezikler: Topikal kremler veya jel formundaki ağrı kesiciler de ağrılı bölgeye uygulanarak rahatlama sağlayabilir.

6. Fizik Tedavi

Fizik tedavi, topuk dikeni tedavisinde sıklıkla önerilen bir yöntemdir. Uzman bir fizyoterapist tarafından uygulanan çeşitli egzersizler ve terapi teknikleri, ağrıyı azaltır ve iyileşmeyi hızlandırır.

• Ultrason Terapisi: Yüksek frekanslı ses dalgaları kullanarak iltihaplı bölgeye ısı verir ve kan akışını artırır. Bu yöntem, iltihaplanmanın azalmasına ve doku iyileşmesine yardımcı olabilir.
• Manuel Terapi: Fizyoterapist, plantar fasyayı manuel olarak esneterek gerginliği azaltabilir ve ağrıların hafiflemesine yardımcı olabilir.

7. Kortizon Enjeksiyonları

Şiddetli ağrı durumunda, kortizon enjeksiyonu etkili bir tedavi seçeneği olabilir. Kortizon, güçlü bir anti-inflamatuar ilaçtır ve iltihaplanmayı hızla azaltarak ağrıyı hafifletebilir.

• Enjeksiyon Yöntemi: Doktor, topuk bölgesine doğrudan kortizon enjekte eder. Bu işlem genellikle lokal anestezi altında yapılır ve işlem sonrası birkaç saat boyunca dinlenilmesi önerilir.
• Etkisi ve Süresi: Kortizon enjeksiyonları, genellikle birkaç hafta boyunca rahatlama sağlar. Ancak, uzun vadeli kullanımında yan etkiler oluşabileceği için dikkatli olunmalıdır.

8. Ekstrakorporeal Şok Dalga Terapisi (ESWT)

Ekstrakorporeal şok dalga terapisi (ESWT), ses dalgaları kullanarak topuk dikeninin tedavisinde uygulanan non-invaziv bir yöntemdir. Bu terapi, doku iyileşmesini teşvik eder ve ağrıyı azaltır.

• Uygulama: Yüksek enerjili ses dalgaları, ağrılı bölgeye yönlendirilir. Bu dalgalar, iltihaplı dokuyu uyararak iyileşme sürecini hızlandırır.
• Yan Etkiler: Hafif ağrı, morarma veya şişlik gibi yan etkiler görülebilir, ancak genellikle tedavi sonrası hızla geçer.

9. Cerrahi Müdahale

Tüm diğer tedavi yöntemlerinin başarısız olması durumunda cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi, genellikle son çare olarak düşünülmeli ve diğer tedavi seçenekleriyle sonuç alınamadığında tercih edilmelidir.

• Endoskopik Plantar Fasciotomi: Bu prosedürde, plantar fasyanın küçük bir kısmı kesilerek gerginliği azaltılır. Bu işlem, ağrının hafiflemesine yardımcı olabilir ve genellikle minimal invaziv bir yöntem olarak tercih edilir.
• Topuk Dikeni Çıkartılması: Eğer topuk dikeni ciddi derecede büyümüşse ve ağrılar dayanılmaz hale gelmişse, cerrahi olarak bu çıkıntının çıkarılması gerekebilir. Ancak, bu işlem uzun bir iyileşme süreci gerektirebilir.

10. Alternatif ve Tamamlayıcı Tedaviler

Bazı hastalar, alternatif tedavi yöntemlerinden de fayda görebilir. Akupunktur, masaj terapisi ve yoga gibi yöntemler, ağrıların hafiflemesine ve genel iyilik halinin artmasına yardımcı olabilir.

• Akupunktur: Vücudun belirli noktalarına ince iğneler batırarak yapılan bu tedavi, ağrıyı azaltabilir ve iyileşme sürecini destekleyebilir.
• Masaj Terapisi: Topuk bölgesine yapılan düzenli masaj, kan dolaşımını artırarak iltihaplanmayı azaltabilir ve ağrıların hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Yoga ve Meditasyon: Strese bağlı kas gerginliğini azaltarak ağrıların hafiflemesini sağlar. Ayrıca, esneme hareketleri plantar fasya üzerindeki baskıyı azaltır.

Topuk Dikeninden Korunma Yöntemleri

Topuk dikeninden korunmak, özellikle risk altında olan bireyler için oldukça önemlidir. Basit önlemlerle bu rahatsızlığın gelişme riski minimize edilebilir.

1. Doğru Ayakkabı Seçimi: Ayağı destekleyen ve topuğa aşırı baskı yapmayan ayakkabılar tercih edilmelidir. Ortopedik tabanlıklar kullanmak da faydalı olabilir.
2. Düzenli Egzersiz: Ayak kaslarını güçlendiren ve esneten düzenli egzersizler yapmak, topuk dikeninden korunmaya yardımcı olur.
3. Aşırı Yüklenmeden Kaçınma: Aşırı fiziksel aktivitelerden kaçınmak ve ayakları fazla yormamak önemlidir. Uzun süre ayakta kalmaktan kaçınılmalıdır.
4. Kilo Kontrolü: Fazla kilolar, ayaklara binen yükü artırır. Bu nedenle sağlıklı bir vücut ağırlığı korunmalıdır.
5. Ayağı Destekleyici Ekipmanlar Kullanma: Ayak desteği sağlayan tabanlıklar ve gece atelleri, plantar fasyanın gerilmesini önleyebilir.

Bu önlemler, topuk dikeninden korunma ve ağrıların önüne geçmede etkili olabilir.

Topuk dikeni, doğru tedavi ve önlemlerle yönetilebilen yaygın bir ayak sorunudur. Belirtileri hafife alınmamalı ve ilk aşamada bir uzmana danışılmalıdır. Uygun tedavi yöntemleri ve yaşam tarzı değişiklikleri ile topuk dikeninden kurtulmak mümkündür. Ayak sağlığınızı koruyarak, yaşam kalitenizi artırabilirsiniz.

Referanslar:

1. Topuk Dikeni Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi
2. DeMaio, M., Paine, R., Mangine, R.E., Drez, D. (1993). Plantar Fasciitis. Clinical Orthopaedics and Related Research.
3. Davis, P.F., Severud, E., Baxter, D.E. (1994). Painful Heel Syndrome: Results of Nonoperative Treatment. Foot & Ankle International.
4. Riddle, D.L., Pulisic, M., Pidcoe, P., Johnson, R.E. (2003). Risk Factors for Plantar Fasciitis: A Matched Case-Control Study. The Journal of Bone and Joint Surgery.
5. Buchbinder, R. (2004). Plantar Fasciitis. New England Journal of Medicine.
6. Lemont, H., Ammirati, K.M., Usen, N. (2003). Plantar Fascia Histology in Chronic Plantar Fasciitis: A Study of 50 Cases. The Journal of Foot and Ankle Surgery.
7. DiGiovanni, B.F., Nawoczenski, D.A., Lintal, M.E., Moore, E.A., Murray, J.C., Wilding, G.E., Baumhauer, J.F. (2003). Tissue-Specific Plantar Fascia-Stretching Exercise Enhances Outcomes in Patients with Chronic Heel Pain. Journal of Bone and Joint Surgery.
8. Irving, D.B., Cook, J.L., Menz, H.B. (2006). Factors Associated with Chronic Plantar Heel Pain: A Systematic Review. Journal of Science and Medicine in Sport.
9. Wearing, S.C., Smeathers, J.E., Urry, S.R., Hennig, E.M., Hills, A.P. (2006). The Pathomechanics of Plantar Fasciitis. Sports Medicine.
10. Goff, J.D., Crawford, R. (2011). Diagnosis and Treatment of Plantar Fasciitis. American Family Physician.
11. Cole, C., Seto, C., Gazewood, J. (2005). Plantar Fasciitis: Evidence-Based Review of Diagnosis and Therapy. American Family Physician.
12. https://scholar.google.com/
13. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
14. https://www.researchgate.net/
15. https://www.mayoclinic.org/
16. https://www.nhs.uk/
17. https://www.webmd.com/