Varisten Kurtulmak İçin 18 Öneri

Varis, bacaklardaki yüzeysel damarların genişleyerek görünür hale gelmesi durumudur. Genellikle estetik kaygılarla gündeme gelse de, aslında bir sağlık sorununun göstergesi olabilir. Damarların içindeki kapakçıkların hasar görmesi ya da işlevini yitirmesi sonucu kanın geri kaçması ve damarların genişlemesiyle oluşur. Bu genişleme, uzun süre ayakta kalma, hareketsizlik, genetik yatkınlık ya da yaş gibi birçok faktöre bağlı olabilir. Her yaştan insanı etkileyebilse de, varisler en sık orta yaşlı ve ileri yaşlardaki bireylerde görülür. Kadınlarda erkeklere oranla daha yaygın olan bu durum, hamilelik döneminde ya da hormon değişiklikleri sırasında da artış gösterebilir.

Varisten Kurtulmak İçin 18 Öneri

Varisler, estetik bir problem olmanın ötesinde zamanla bacaklarda ağrı, şişlik ve hatta ciddi damar problemlerine yol açabilir. Varisli damarlar, dolaşım sisteminde bozulmalara neden olarak bacaklarda ağırlık hissi, karıncalanma ve hatta ülser gibi komplikasyonlarla sonuçlanabilir. Bu sebeple, varis oluşumunu engellemek ya da semptomlarını hafifletmek için erken önlem almak büyük önem taşır. Özellikle düzenli egzersiz ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları, varis riskini azaltmada etkili olabilir. Ancak varisle başa çıkmak için cerrahi müdahalelerden önce yaşam tarzında yapılacak bazı basit değişiklikler ve doğal çözümler de oldukça yararlıdır.

Varis tedavisinde cerrahi yöntemler etkili olsa da, ameliyatsız çözümler de oldukça yaygındır. Modern tıpta varis tedavisinde lazer tedavisi, skleroterapi ve radyofrekans gibi yöntemler kullanılmakta, ancak birçok kişi ameliyatsız yöntemlere başvurmayı tercih etmektedir. Bunun yanı sıra doğal yollarla varis tedavisi veya semptomlarının hafifletilmesi mümkündür. Yani, cerrahi operasyonlar olmadan da varislerden kurtulmak ve semptomlarını yönetmek mümkündür. Bunun için yaşam tarzı değişiklikleri, doğal bitkisel çözümler ve belirli egzersizler yardımcı olabilir.

Bu yazıda, varislerden kurtulmanıza yardımcı olacak 18 öneriyi inceleyeceğiz. Bu öneriler, hem oluşumunu önlemeye hem de mevcut semptomlarını hafifletmeye yönelik olacaktır. Doğal yöntemlerden, yaşam tarzı değişikliklerine kadar geniş bir yelpazede yer alan bu öneriler, sağlıklı bir dolaşım sistemi için temel adımlar sunuyor. Hadi bu 18 etkili yönteme göz atalım.

Varisten Kurtulmak İçin Öneriler

1. Düzenli Egzersiz Yapın

Düzenli fiziksel aktivite, varislerin önlenmesinde ve var olan semptomlarını hafifletmede en etkili yöntemlerden biridir. Egzersiz, kan dolaşımını hızlandırarak bacak kaslarını güçlendirir ve damarların işlevini destekler. Bu, damarların içinde biriken kanın daha hızlı pompalanmasına ve damar duvarlarına yapılan baskının azalmasına yardımcı olur. Özellikle yürüyüş, bisiklete binme, yüzme gibi düşük etkili egzersizler, bacak kaslarını çalıştırarak kanın yukarı doğru hareket etmesine yardımcı olur. Bu tür egzersizler, varislerin oluşumunu engellerken, aynı zamanda bacaklarda oluşabilecek şişlik ve ağırlık hissini de azaltır.

Düzenli egzersizin yanı sıra, gün içinde basit bacak hareketleri yapmak da oldukça faydalıdır. Örneğin, ofiste uzun süre oturuyorsanız, her saat başı ayağa kalkıp bacaklarınızı esnetmek veya kısa bir yürüyüş yapmak kan dolaşımınızı hızlandırabilir. Bacak kaslarını güçlendirmek, damarların üzerindeki baskıyı hafifletir ve kanın daha rahat bir şekilde kalbe dönmesini sağlar. Böylece varislerin oluşumu önlenmiş olur.

2. Bacaklarınızı Yükseğe Kaldırarak Dinlenin

Bacaklarınızı yükseğe kaldırarak dinlenmek, varislerden korunmanın basit ve etkili yollarından biridir. Bacaklarınızı kalp seviyesinin üzerine kaldırmak, yerçekiminin etkisini tersine çevirir ve bacaklardaki kanın daha kolay geri dönmesini sağlar. Bu pozisyon, damarlar üzerindeki baskıyı azaltır ve kanın damarlarda birikmesini engeller. Gün içinde özellikle uzun süre ayakta kaldıysanız veya oturduysanız, bacaklarınızı yukarıda tutarak kan dolaşımını teşvik edebilirsiniz.

Bu yöntemi uygulamak için her gün birkaç kez 15-20 dakika boyunca bacaklarınızı bir yastık veya sandalye yardımıyla yüksekte tutmak yeterlidir. Özellikle varis şikayeti olan kişiler için bu alışkanlık, bacaklardaki ağırlık hissini hafifletir ve şişlikleri azaltır. Aynı zamanda, düzenli olarak bu yöntemi uygulamak, lezyonların ilerlemesini de yavaşlatabilir.

3. Kilonuzu Kontrol Altında Tutun

Aşırı kilolu veya obez olmak, bacak damarlarına ekstra baskı yapar ve riski artırır. Fazla kilo, vücuttaki kanın dolaşımını zorlaştırır ve bu da damarların genişlemesine neden olabilir. Özellikle bacaklardaki damarlar, fazla kilonun getirdiği ek baskıya daha duyarlıdır. Bu nedenle, sağlıklı bir kiloya sahip olmak, riski azaltmak için oldukça önemlidir.

Kilo vermek, şikayetleri hafifletmek ve varislerin oluşumunu engellemek açısından önemli bir adımdır. Dengeli bir diyet ve düzenli egzersizle ideal kilonuzu koruyabilirsiniz. Sağlıklı bir diyet, lif açısından zengin besinlerle desteklenmeli ve bol su tüketimi ile vücudun ihtiyacı olan hidrasyon sağlanmalıdır. Ayrıca, kilo vermek genel sağlık durumunuzu da iyileştirir.

4. Uzun Süre Ayakta Durmaktan Kaçının

Uzun süre ayakta durmak, bacak damarlarında kanın birikmesine neden olabilir. Yerçekimi nedeniyle bacaklardaki kanın yukarı doğru pompalanması zorlaşır ve bu durum varis oluşumunu tetikleyebilir. Özellikle işiniz gereği uzun süre ayakta duruyorsanız, bacaklarınızda ağırlık, yorgunluk ve şişlik hissedebilirsiniz. Bu durumu önlemek için, arada bir dinlenme molaları vererek bacaklarınızı hareket ettirmeniz önemlidir.

Uzun süre ayakta kalmayı gerektiren mesleklerde çalışanlar, bu durumu önlemek için gün içinde düzenli olarak bacaklarını esnetmeli veya oturarak dinlenmelidir. Ayrıca, ayakta dururken ağırlığınızı bir bacaktan diğerine aktarmak veya bacak kaslarınızı hafifçe çalıştırarak kan dolaşımını teşvik etmek de faydalı olacaktır. Bu küçük önlemler, varislerin oluşumunu engellemede etkili olabilir.

5. Sıkı Kıyafetlerden Kaçının

Dar kıyafetler, kan dolaşımını engelleyerek varis riskini artırabilir. Özellikle dar pantolonlar, sıkı kemerler ve dar çoraplar, bacaklarda dolaşımı kısıtlayabilir ve kanın damarlarda birikmesine neden olabilir. Bu durum, damarların genişlemesine ve varislerin ortaya çıkmasına zemin hazırlar. Bu nedenle, özellikle uzun süre oturmanız ya da ayakta kalmanız gerekiyorsa rahat ve bol kıyafetler tercih etmek önemlidir.

Ayrıca, dar giysiler sadece bacaklarda değil, vücudun diğer bölgelerinde de dolaşım sorunlarına neden olabilir. Rahat giysiler, kan dolaşımını serbest bırakarak varislerin oluşumunu engeller. Dar kıyafetler giymek zorunda olduğunuz durumlarda ise, uzun süreli kullanımından kaçınarak arada bir kıyafetlerinizi değiştirmek veya bacaklarınızı hareket ettirerek dolaşımı desteklemek iyi bir çözüm olabilir.

6. Su Tüketimini Artırın

Yeterli miktarda su içmek, vücudun dolaşım sistemini destekler ve kanın akışkanlığını artırır. Vücut susuz kaldığında kan yoğunlaşır ve bu durum damarlar üzerindeki baskıyı artırır. Dehidrasyon, kanın daha yavaş hareket etmesine ve bacaklardaki damarlarda birikmesine neden olabilir. Bu da varis oluşumunu tetikleyebilir. Günlük su tüketiminizi artırarak, damarlarınızın daha sağlıklı çalışmasını sağlayabilirsiniz.

Günde en az 8-10 bardak su içmek, vücudun ihtiyaç duyduğu hidrasyonu sağlar ve dolaşımı destekler. Özellikle sıcak havalarda ya da egzersiz sonrasında su tüketimine dikkat etmek önemlidir. Yeterli su alımı, yalnızca varislerin önlenmesine değil, aynı zamanda genel sağlığın korunmasına da katkı sağlar.

7. Sağlıklı Bir Diyet Uygulayın

Dengeli ve sağlıklı bir diyet, önlenmede önemli bir rol oynar. Özellikle lif açısından zengin bir diyet, sindirimi kolaylaştırır ve kabızlık riskini azaltır. Kabızlık, bacaklardaki damarlar üzerinde ekstra baskı oluşturarak varislerin oluşumuna katkıda bulunabilir. Ayrıca, C vitamini gibi damarları güçlendiren besinler tüketmek de önemlidir. C vitamini, kollajen üretimini artırarak damar duvarlarının elastikiyetini korur ve damarların genişlemesini engeller.

Sağlıklı bir diyetin temel bileşenleri arasında taze sebzeler, meyveler, tam tahıllar ve sağlıklı yağlar yer almalıdır. Ayrıca, aşırı tuz tüketiminden kaçınmak da önemlidir çünkü fazla tuz, vücudun su tutmasına ve bacaklarda şişlik oluşmasına neden olabilir. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları, aynı zamanda genel sağlık durumunuzu da iyileştirir.

8. Varis Çorapları Kullanın

Varis çorapları, damarlar üzerindeki baskıyı dengeleyerek kanın bacaklarda birikmesini engeller ve kan dolaşımını teşvik eder. Özellikle uzun süre ayakta duran ya da hareketsiz kalan kişiler için destek çorapları oldukça faydalıdır. Bu çoraplar, bacaklardaki damarların genişlemesini önleyerek varislerin oluşumunu yavaşlatır. Kanın damarlarda düzgün bir şekilde dolaşmasına yardımcı olarak bacaklarda ağırlık hissi ve şişlikleri azaltır.

Destek çorapları farklı basınç seviyelerine sahiptir ve ihtiyaca göre doktor tavsiyesi ile seçilmelidir. Hafif basınçlı çoraplar, günlük kullanım için uygunken, daha yüksek basınçlı olanlar şikayetleri olan kişiler için kullanılabilir. Destek çorapları, varislerin ilerlemesini önlemeye yardımcı olurken, aynı zamanda semptomları hafifletmede de etkilidir.

9. Uzun Süre Oturmaktan Kaçının

Uzun süre hareketsiz oturmak, kan dolaşımını yavaşlatır ve bacaklarda kanın birikmesine neden olur. Bu durum, varislerin oluşumunu tetikleyebilir. Özellikle masa başı işlerde çalışanlar veya uzun yolculuklar yapanlar için bu risk daha da artar. Hareketsiz kaldığınız her durumda, hareketsizlikten kaçınmak ve kan dolaşımını teşvik etmek için ara sıra ayağa kalkarak kısa yürüyüşler yapmak veya bacaklarınızı esnetmek önemlidir. Uzun süre otururken bacak kaslarınız hareketsiz kalır, bu da kanın damarlarda birikmesine ve damarların genişlemesine yol açabilir. Kanın aşağıda toplanması, varislerin oluşmasına ve şikayetlerin artmasına neden olabilir.

Uzun süre oturmak zorunda kaldığınız durumlarda, her saat başı kalkıp birkaç dakika yürümek, basit esneme hareketleri yapmak bacaklardaki kan akışını hızlandırır. Ayrıca oturduğunuz yerde ayak bileklerinizi dairesel hareketlerle çevirerek de kan dolaşımını destekleyebilirsiniz. Özellikle iş hayatında masa başında çalışıyorsanız, bu tür basit hareketler riskinizi azaltmada oldukça faydalı olacaktır. Bunun yanında, uzun süre hareketsiz kalmayı gerektiren uçak ya da otobüs yolculuklarında da bacaklarınızı sık sık hareket ettirerek dolaşımı teşvik etmeye çalışın.

10. Tuz Tüketimini Azaltın

Aşırı tuz tüketimi, vücudun su tutmasına neden olur. Vücutta fazla miktarda su tutulması, kan dolaşımını zorlaştırarak damarlar üzerinde baskı oluşturur. Bu da varislerin ortaya çıkmasını hızlandırabilir ya da mevcut şikayetlerini artırabilir.

Tuz tüketimini azaltmak, damar sağlığınızı korumanın önemli bir yoludur. Özellikle sodyum oranı yüksek işlenmiş gıdalar yerine, taze ve doğal besinler tercih edilmelidir. Yemeklerde fazla tuz kullanmaktan kaçınmak ve tuzsuz baharatlar ile lezzetlendirmek de bu süreçte faydalı olabilir.

11. Sigara İçmeyin

Sigara, damar sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratır. Sigara içmek, damarların daralmasına ve sertleşmesine yol açar. Bu durum kan dolaşımını yavaşlatır ve kanın bacaklarda birikmesine neden olabilir, bu da varis oluşumuna katkı sağlar.

Ayrıca sigaranın damar içindeki iltihaplanmayı artırdığı ve damar duvarlarına zarar verdiği de bilinmektedir. Bu, varisli damarların daha da belirginleşmesine ve semptomların kötüleşmesine neden olabilir. Sigara içmeyi bırakmak, önleme ve genel damar sağlığı açısından çok önemli bir adımdır.

12. Bacaklarınıza Soğuk Su ile Masaj Yapın

Soğuk su, damarların daralmasına yardımcı olur ve kan dolaşımını hızlandırır. Bacaklara soğuk su ile yapacağınız düzenli masaj, kanın damarlarda birikmesini engelleyerek semptomları hafifletebilir.

Soğuk su masajı, özellikle gün sonunda bacaklarınızda oluşan şişlik ve ağrıyı hafifletmek için etkili bir yöntemdir. Masaj sırasında bacaklarınızı yukarı doğru hareket ettirerek damarlar üzerindeki baskıyı daha da azaltabilirsiniz. Düzenli uygulandığında, bu basit yöntem lezyonların ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir.

13. Rahat Ayakkabılar Tercih Edin

Ayak sağlığınız, damar sağlığınızla doğrudan ilişkilidir. Uzun süre topuklu ya da dar ayakkabılar giymek, ayak ve bacaklardaki kan dolaşımını engeller. Bu durum, varis oluşumunu tetikleyebilir ya da mevcut olanların kötüleşmesine neden olabilir.

Rahat ve destekleyici ayakkabılar, bacaklarınızdaki dolaşımı iyileştirir. Özellikle gün içinde uzun süre ayakta kalıyorsanız, topuklu ayakkabılar yerine ortopedik ve konforlu ayakkabılar giymek, damarlar üzerindeki baskıyı azaltarak riski düşürür.

14. C Vitamini Takviyesi Alın

C vitamini, kolajen üretimini artırarak damar duvarlarının güçlenmesine yardımcı olur. Güçlü damarlar, kan dolaşımını daha iyi sağlar ve varis oluşumunu engeller. Ayrıca, C vitamini, vücutta antioksidan olarak çalışarak damar sağlığını korur ve iltihaplanmaları önler.

C vitamini açısından zengin meyve ve sebzeler (portakal, limon, kivi, çilek, brokoli vb.) tüketmek, doğal yollarla damarlarınızı korumanıza yardımcı olur. İhtiyaç durumunda doktor kontrolünde C vitamini takviyeleri de alınabilir.

15. Bitkisel Tedavilere Başvurun

Bitkisel tedaviler, semptomları hafifletmek ve dolaşımı iyileştirmek için doğal bir yol sunar. Özellikle at kestanesi özü, damarları güçlendiren ve belirtileri hafifleten bir bitkisel çözüm olarak öne çıkar. At kestanesi, damar içi iltihaplanmayı azaltır ve damarların esnekliğini korur.

Üzüm çekirdeği ekstresi de güçlü bir antioksidan kaynağıdır ve damar sağlığı üzerinde olumlu etkiler yaratır. Bu bitkisel tedaviler, doktor tavsiyesiyle kullanıldığında varislerin ilerlemesini yavaşlatabilir ve semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.

16. Hareketsizlikten Kaçının

Hareketsiz bir yaşam tarzı, riski artıran başlıca nedenlerden biridir. Uzun süre oturmak ya da sabit bir pozisyonda kalmak, bacaklardaki kan dolaşımını yavaşlatır. Bu durum, kanın damarlarda birikmesine ve varis oluşumuna neden olabilir.

Gün boyunca belirli aralıklarla kısa yürüyüşler yapmak ya da bacaklarınızı hareket ettirmek, kan dolaşımını teşvik eder. Özellikle masa başı çalışanlar için, saat başı birkaç dakikalık bacak egzersizleri riski önemli ölçüde azaltabilir.

17. Bacaklarınızı Dikey Olarak Kaldırın

Bacakları kalp seviyesinin üzerine kaldırarak dinlenmek, damarlar üzerindeki baskıyı azaltır ve kanın bacaklardan daha rahat geri dönmesini sağlar. Bu basit yöntem, günün sonunda şişmiş bacaklar için etkili bir rahatlama sağlar.

Bacaklarınızı dik bir şekilde duvara dayayarak 10-15 dakika dinlenmek, varislerin neden olduğu ağırlık hissini hafifletir ve kan dolaşımını düzenler. Düzenli olarak bu pozisyonda dinlenmek, hem mevcut şikayetleri azaltabilir hem de yeni varislerin oluşumunu engelleyebilir.

18. Bacak Kaslarını Güçlendiren Egzersizler Yapın

Bacak kaslarının güçlenmesi, kanın damarlarda birikmesini engeller ve dolaşımın düzgün işlemesine yardımcı olur. Özellikle yoga, pilates, bisiklete binme gibi düşük yoğunluklu egzersizler, bacak kaslarını çalıştırarak riski azaltır.

Bu egzersizler sadece varislerin önlenmesine yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda genel bacak sağlığını da iyileştirir. Düzenli yapılan egzersizler, bacak kaslarının güçlenmesini sağlar ve damarları destekleyerek şikayetleri hafifletir.

Sonuç

Hem estetik kaygılara hem de sağlık sorunlarına yol açan önemli bir damar hastalığıdır. Hareketsiz yaşam tarzı, uzun süre ayakta durmak ya da oturmak gibi modern yaşamın getirdiği alışkanlıklar, riski artırır. Ancak cerrahi müdahaleler dışında da bu durumu yönetmek ve önlemek mümkündür. Yaşam tarzında yapılacak küçük değişiklikler, düzenli egzersizler ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları ile varis oluşumunun önüne geçilebilir.

Yukarıda bahsedilen 18 öneri, semptomları hafifletmeye ve oluşumunu önlemeye yönelik basit ama etkili yöntemlerdir. Düzenli egzersiz yaparak, bacakları dinlendirerek ve destek çorapları gibi yöntemlerle damar sağlığını korumak mümkündür. Ayrıca, yeterli su içmek, sağlıklı bir diyet uygulamak ve hareketsizlikten kaçınmak da riski azaltan önemli faktörlerdir.

Sonuç olarak, varislerden kurtulmak ya da semptomları hafifletmek için yaşam tarzınızı gözden geçirmek, sağlıklı alışkanlıklar edinmek ve bu 18 öneriyi düzenli olarak uygulamak yeterli olacaktır. Dolaşım sisteminizi koruyarak, hem estetik açıdan hem de sağlık açısından daha rahat ve konforlu bir yaşam sürebilirsiniz.

Referanslar:

1. Varisten Kurtulmak İçin 18 Öneri
2. Callam MJ. (1994). Epidemiology of varicose veins. British Journal of Surgery, 81(2), 167-173.
3. Evans CJ, Fowkes FG, Ruckley CV, Lee AJ. (1999). Prevalence of varicose veins and chronic venous insufficiency in men and women in the general population. Journal of Epidemiology and Community Health, 53(3), 149-153.
4. Gloviczki P, Comerota AJ, Dalsing MC, Eklof BG. (2011). The care of patients with varicose veins and associated chronic venous diseases: Clinical practice guidelines. Journal of Vascular Surgery, 53(5), 2-48.
5. Beebe-Dimmer JL, Pfeifer JR, Engle JS, Schottenfeld D. (2005). The epidemiology of chronic venous insufficiency and varicose veins. Annals of Epidemiology, 15(3), 175-184.
6. Criqui MH, Jamosmos M, Fronek A, Denenberg JO. (2003). Chronic venous disease in an ethnically diverse population: The San Diego population study. American Journal of Epidemiology, 158(5), 448-456.
7. Labropoulos N, Leon L, Kwon S, Tassiopoulos AK. (2005). Study of the venous reflux progression. Journal of Vascular Surgery, 41(2), 291-295.
8. Pappas PJ, You R, Rameshwar P. (2010). The evolving role of inflammation in chronic venous insufficiency: A review. Journal of Inflammation, 7(1), 14.
9. Wittens C, Davies AH, Bækgaard N, Broholm R. (2015). Editor’s choice – Management of chronic venous disease: Clinical practice guidelines of the European Society for Vascular Surgery (ESVS). European Journal of Vascular and Endovascular Surgery, 49(6), 678-737.
10. Rabe E, Pannier F. (2010). Clinical, aetiological, anatomical and pathological classification (CEAP): Gold standard and limits. Phlebology, 25(6), 269-274.
11. Eberhardt RT, Raffetto JD. (2014). Chronic venous insufficiency. Circulation, 130(4), 333-346.
12. Bergan JJ, Schmid-Schönbein GW, Coleridge Smith PD, Nicolaides AN. (2006). Chronic venous disease. The New England Journal of Medicine, 355(5), 488-498.
13. Vasquez MA, Munschauer CE. (2008). Venous clinical severity score and quality-of-life assessment tools: Application to vein practice. Phlebology, 23(6), 259-275.
14. Meissner MH, Gloviczki P, Bergan JJ, Labropoulos N. (2007). Primary chronic venous disorders. Journal of Vascular Surgery, 46(4), 54-67.
15. Bradbury AW, Stonebridge PA, Callam MJ, Ruckley CV. (1992). Recurrent varicose veins: Assessment using duplex scanning. British Journal of Surgery, 79(1), 69-70.
16. Maurins U, Hoffmann BH, Lösch C, Jöckel KH. (2008). Distribution and prevalence of reflux in the superficial and deep venous system in the general population. Journal of Vascular Surgery, 48(3), 680-687.
17. Gohel MS, Davies AH. (2009). Selective treatment of varicose veins. British Journal of Surgery, 96(10), 1112-1115.
18. Lurie F, Kistner RL, Eklof B, Kessler D. (2003). Mechanism of venous valve closure and role of the valve in circulation: A new concept. Journal of Vascular Surgery, 38(5), 955-961.
19. Cornu-Thenard A, Boivin P, Baud JM, De Vincenzi I. (1994). Importance of the familial factor in varicose disease. Journal of Dermatologic Surgery and Oncology, 20(4), 318-326.
20. Whiteley MS, Dos Santos SJ, Fernandez-Hart TJ. (2013). Recurrent varicose veins: What is the failure rate and does mode of treatment affect it? Phlebology, 28(1), 29-34.
21. Scurr JH, Coleridge-Smith PD, Hares KA. (1992). Venous stasis and vein diameter in the lower limb. Journal of Vascular Surgery, 15(4), 808-813.
22. Allegra C, Antignani PL, Carlizza A. (2014). The effects of venous hypertension on the microcirculation. International Angiology, 33(4), 343-349.
23. Nicolaides AN. (2000). Investigation of chronic venous insufficiency: A consensus statement. Circulation, 102(20), 126-163.
24. Zolotukhin IA, Seliverstov EI, Shevtsov YN. (2017). Prevalence and risk factors for chronic venous disease in the general Russian population. European Journal of Vascular and Endovascular Surgery, 54(6), 752-758.
25. Sarin S, Scurr JH, Coleridge Smith PD. (1994). Mechanism of action of graduated compression stockings in the control of venous function. The British Journal of Surgery, 81(6), 892-894.
26. Davies AH. (2019). The serious consequences of chronic venous disease: An underestimated problem. Journal of Vascular Surgery: Venous and Lymphatic Disorders, 7(6), 849-851.
27. O’Donnell TF, Passman MA. (2014). Clinical practice guidelines of the Society for Vascular Surgery and the American Venous Forum. Journal of Vascular Surgery, 60(2), 1S-30S.
28. Hamdan A. (2012). Management of varicose veins and venous insufficiency. JAMA, 308(24), 2612-2621.
29. Padberg FT Jr, Johnston MV, Sisto SA. (2004). Structured exercise improves calf muscle pump function in chronic venous insufficiency: A randomized trial. Journal of Vascular Surgery, 39(1), 79-87.
30. https://scholar.google.com/
31. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
32. https://www.researchgate.net/
33. https://www.mayoclinic.org/
34. https://www.nhs.uk/
35. https://www.webmd.com/