100 / 100

Yanıklar, deri veya dokuların ısı, elektrik, kimyasal maddeler, radyasyon veya sürtünme gibi nedenlerle hasar görmesi sonucu oluşan yaygın yaralanmalardır. Bu tür kazalar, evde, iş yerinde veya açık alanlarda aniden meydana gelebilir ve uygun müdahale edilmediğinde ciddi sonuçlar doğurabilir. Yanıklarda ilk yardım uygulamaları, yara bölgesinin iyileşme sürecini hızlandırmak ve olası komplikasyonları en aza indirmek için hayati öneme sahiptir. Yanık yaralanmaları, tedavi edilmediği takdirde enfeksiyonlara, kalıcı cilt hasarına ve hatta hayati tehlikelere yol açabilir. Bu nedenle, doğru ve hızlı ilk yardım müdahaleleriyle bu tür kazaların etkilerini hafifletmek mümkündür.

Sağlık Bilgisi İçeriği

Yanıklarda İlk Yardım Tedavisinin 10 Aşaması

Yanıklar genellikle ciddiyetlerine göre sınıflandırılır ve bu sınıflandırma yanığa verilecek ilk yardımın türünü belirler. Hafif yanıklar genellikle evde tedavi edilebilirken, ciddi yanıklar acil tıbbi müdahale gerektirir. Yanığın şiddeti, derinin ne kadarının etkilendiğine ve yanığın derinliğine bağlıdır. Hafif yanıklar, cildin sadece üst tabakasını etkileyen yüzeysel hasar olabilirken, daha derin yanıklar alt dokulara kadar nüfuz ederek ciddi hasara yol açabilir. Bu yazıda, yanık türleri, her bir yanık türünde uygulanması gereken ilk yardım yöntemleri ve yanıklardan korunma yolları hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir.

Yanıklarda ilk yardım, doğru uygulandığında ciddi komplikasyonları önleyebilir ve kişinin iyileşme sürecini hızlandırabilir. İlk yardım uygulamaları sadece yanık yüzeyini tedavi etmekle kalmaz, aynı zamanda kişinin genel sağlık durumunu korumaya da yardımcı olur. Örneğin, su toplayan yanıklarda yanlış müdahaleler enfeksiyon riskini artırabilir, bu da iyileşme sürecini uzatır ve komplikasyonları çoğaltır. Yanığın üzerine buz uygulamak veya yanık bölgesini diş macunu gibi maddelerle kapatmak, halk arasında yanlış bilinen ve sıkça uygulanan hatalardır. Bu tür uygulamalar, yanık yarasının daha kötü hale gelmesine neden olabilir. Bu nedenle yanıklarda yapılması gereken doğru ilk yardım müdahalelerinin bilinmesi son derece önemlidir.

Yanık yaralanmalarının önlenmesi her ne kadar ilk etapta daha önemli olsa da, kazara meydana geldiğinde sakin kalmak ve doğru adımları izlemek büyük önem taşır. Bu yazı boyunca, hem yanık kazalarını önleme yöntemlerine hem de yanık durumlarında yapılması gereken ilk yardım müdahalelerine detaylı bir şekilde değinilecektir. Yanıklarda ilk yardım uygulamalarının, olayın ardından hemen başlatılması gerektiği için, bu bilgiye sahip olmanın her birey için hayati olduğunu unutmamak gerekir.

Yanık Türleri

Yanıklar, ciltte ve alttaki dokularda meydana gelen hasarlardır ve yanığın ciddiyeti, derinliği, yaygınlığı ve maruz kalma türüne göre değişir. Yanık türlerini anlamak, doğru bir ilk yardım uygulamak ve uygun tedaviye yönlendirmek açısından oldukça önemlidir. İşte yanık türlerinin detaylı bir sınıflandırması:

1. Termal Yanıklar (Isı Yanıkları)

Sıcak bir yüzeye, ateşe, buhara veya kaynar sıvılara temas sonucu oluşur. Bu yanık türü genellikle aniden ortaya çıkar ve ciltte hızlı bir şekilde hasara neden olur.

Sıcak sıvı yanıkları (haşlanma): Kaynar su, çorba veya diğer sıcak sıvılarla temas sonucu oluşur. Çocuklarda yaygın olarak görülür.
Alev yanıkları: Açık alevle temas sonucu oluşur ve genellikle cildin büyük bir kısmını etkileyebilir.
Temas yanığı: Sıcak metal, cam veya başka bir yüzeyle temas sonucu meydana gelir.

Belirtiler:

Kızarıklık
Kabarcıklar
Şiddetli ağrı

İlk Yardım:

Yanık bölgesini soğuk (buzsuz) su altında 10-20 dakika soğutun.
Kabarcıkları patlatmayın ve enfeksiyonu önlemek için temiz bir bezle koruyun.

2. Kimyasal Yanıklar

Kimyasal maddelerle (asitler, alkaliler veya deterjanlar) temas sonucu oluşur. Endüstriyel kazalarda veya evde kullanılan temizlik ürünleriyle yanlış temas sonucu meydana gelebilir.

Belirtiler:

Yoğun yanma hissi
Ciltte beyazlama veya kahverengileşme
Şişlik ve kabarcıklar

İlk Yardım:

Etkilenen bölgeyi bol su ile en az 20 dakika boyunca yıkayın. Kimyasal madde hala ciltteyse temizlenmesini sağlayın.
Gözü etkileyen kimyasal yanıklarda göz kapakları açık tutularak temiz suyla yıkama yapılmalıdır.
Kimyasalın türü bilinmiyorsa, ek yardım için tıbbi birime başvurun.

3. Elektrik Yanıkları

Elektrik akımının dokulardan geçmesi sonucu meydana gelir. Genellikle dışarıda küçük bir hasar gösterirken, cilt altındaki dokular ciddi şekilde zarar görebilir.

Belirtiler:

Giriş ve çıkış noktalarında yanık izleri
Kas spazmları, nefes darlığı
Kalp ritmi bozuklukları

İlk Yardım:

Elektrik kaynağı güvenli bir şekilde kapatılmadan müdahalede bulunmayın.
Hasta bilinci kontrol edilmeli ve gerekirse CPR uygulanmalıdır.
Ciddi iç hasar riski taşıdığından acil tıbbi yardım çağırılmalıdır.

4. Radyasyon Yanıkları

Bunlar, radyasyona uzun süre maruz kalma sonucu oluşur. Güneş yanığı bu türün en yaygın örneğidir. Ayrıca radyoterapi sırasında meydana gelen yanıklar da bu sınıfa girer.

Belirtiler:

Kızarıklık ve ağrı
Cilt soyulması
Kabarcıklar

İlk Yardım:

Güneş yanığı için cildi soğutmak ve nemlendirici uygulamak önemlidir.
Şiddetli radyasyon yanığnda tıbbi yardım alınmalıdır.

5. Donma Yanıkları (Soğuk Yanıkları)

Aşırı düşük sıcaklıklara maruz kalma sonucu oluşur. Ciltte ve alt dokularda buz kristallerinin oluşması, hücresel hasara yol açar.

Belirtiler:

Soluk, sertleşmiş veya mum gibi görünen cilt
Hissizlik ve karıncalanma
Şiddetli durumlarda kabarcıklar ve siyahlaşma

İlk Yardım:

Donmuş bölgeyi hafifçe ılık (37-40°C) suya daldırın.
Cildi ovmaktan kaçının; bu, daha fazla hasara yol açabilir.
Tıbbi yardım alın.

6. Fiziksel Yanıklar

Sürtünme, baskı veya mekanik hareket sonucu meydana gelir. Bu tür lezyonlar, bisiklet kazaları veya ip yanığı gibi durumlarda ortaya çıkar.

Belirtiler:

Derinin aşınması
Hafif ağrı ve kızarıklık
Kabarcıklar (şiddetli durumlarda)

İlk Yardım:

Yara temiz tutulmalı ve gerekirse antiseptik bir merhem kullanılmalıdır.
Enfeksiyon riskine karşı yara bandajla kapatılabilir.

Yanık Dereceleri

Yanıklar, ciltte meydana gelen ciddi yaralanmalardır ve derinliklerine göre farklı derecelerde sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, yanığın hangi katmanları etkilediğini ve buna bağlı olarak uygulanacak ilk yardım ve tedavi yöntemlerini belirler. Yanık derecelerini daha iyi anlamak, doğru müdahale için hayati önem taşır. İşte yanık derecelerinin detaylı açıklamaları:

1. Derece Yanıklar (Yüzeysel Yanıklar)

Tanım:

derece yanıklar, cildin en üst tabakası olan epidermis ile sınırlıdır. En hafif yanık türüdür ve genellikle iyileşme hızlıdır.

Belirtiler:

Kızarıklık
Hafif şişlik
Ağrı (genellikle dayanılabilir düzeydedir)
Deride soyulma (iyileşme aşamasında)

Örnekler:

Güneş yanığı
Sıcak bir yüzeye kısa süreli temas (örneğin ütüye dokunma)

İyileşme Süresi:

Genellikle 5-10 gün arasında iyileşir.
Kalıcı bir iz bırakmaz.

İlk Yardım:

Yanık bölgesini hızla soğutun: Ilık veya soğuk akan suya tutun (10-15 dakika).
Temiz bir bezle hafifçe kurulayın.
Nemlendirici veya aloe vera içeren krem uygulayın.
Yanık bölgesini açık bırakın veya gevşek bir bandajla sarın.

2. Derece Yanıklar (Kısmi Kalınlıkta Yanıklar)

Tanım:
2. derece yanıklar, epidermis ve altındaki dermis tabakasını etkiler. Bu lezyonlar genellikle daha ağrılıdır ve sıklıkla su dolu kabarcıklarla kendini gösterir.

Belirtiler:

Kızarıklık ve parlak görünüm
Şişlik
Kabarcıklar (bül oluşumu)
Yoğun ağrı
Islak veya sızdıran doku

Örnekler:

Kaynar su yanığı
Alevle kısa süreli temas
Kimyasal maddelerle oluşan yanık

İyileşme Süresi:

Yüzeysel 2. derece yanıklar 10-21 gün arasında iyileşir.
Derin 2. derece yanıklar daha uzun sürede iyileşebilir ve iz bırakabilir.

İlk Yardım:

Yanık alanını soğutun (15-20 dakika).
Kabarcıkları patlatmayın.
Steril ve nemli bir bandajla kapatın.
Ağrıyı hafifletmek için ağrı kesici kullanılabilir.
Geniş bir alana yayılmışsa veya enfeksiyon riski varsa derhal tıbbi yardım alın.

3. Derece Yanıklar (Tam Kalınlıkta Yanıklar)

Tanım:
Bu yanık türü cildin tüm katmanlarını, hatta bazen altındaki yağ dokusu, kaslar ve sinirleri etkiler. Yanık bölgesi genellikle ağrısızdır çünkü sinir uçları zarar görmüştür.

Belirtiler:

Yanık alanı beyaz, kahverengi veya kömürleşmiş bir görünümdedir.
Deri sertleşmiş ve deri altı dokular açıkta olabilir.
Ağrı genellikle hissedilmez (çevresindeki alanlarda ağrı olabilir).

Örnekler:

Uzun süreli alev teması
Elektrik yanığı
Şiddetli kimyasal yanık

İyileşme Süresi:

Kendiliğinden iyileşme olmaz; cerrahi müdahale gerekebilir.
Deri grefti veya diğer tıbbi yöntemlerle tedavi yapılır.
Ciddi iz ve fonksiyon kaybı riski yüksektir.

İlk Yardım:

Yanık bölgesini soğutmaya çalışmayın.
Steril, nemli bir bezle kapatın.
Hemen acil yardım çağırın.
Yanık bölgesine hiçbir madde sürmeyin.

4. Derece Yanıklar ve Daha İleri Yanıklar

Tanım:
Cilt katmanlarının ötesine geçerek kas, tendon ve hatta kemiklere kadar ulaşan ciddi lezyonlardır. Hayati tehlike taşır ve tedavi süreci çok karmaşıktır.

Belirtiler:

Kömürleşmiş veya sertleşmiş dokular
Ağrı olmaması (sinir uçları tamamen yanmıştır)
Şiddetli enfeksiyon riski

Örnekler:

Elektrik yanığı
Yüksek sıcaklığa uzun süreli maruz kalma

İlk Yardım:

Hemen tıbbi yardım çağırın.
Yanık bölgesini temiz ve steril tutun.
Şoka karşı önlem alın (kişiyi sakinleştirin, başını ve ayaklarını hafifçe kaldırın).

Yanık Derecelerine Göre Özet ve Müdahale Tablosu

Yanık Derecesi	Etkilenen Tabaka	Belirtiler	İyileşme Süresi	İlk Yardım
1. Derece	Epidermis	Kızarıklık, hafif ağrı	5-10 gün	Soğuk su, nemlendirici
2. Derece	Epidermis + Dermis	Kabarcık, yoğun ağrı	10-21 gün	Soğuk su, steril bandaj
3. Derece	Tüm cilt katmanları	Ağrısız, sert doku	Cerrahi müdahale	Steril örtü, acil yardım
4. Derece	Kas ve kemik dokusu	Kömürleşmiş doku, şok	Uzun süre, cerrahi	Acil yardım, şok önlemleri

Yanık derecelerini doğru anlamak ve buna göre ilk yardım uygulamak, yanık sonrası iyileşme sürecini büyük ölçüde etkiler. İlk yardımın ardından mutlaka bir sağlık uzmanına danışılmalıdır.

Yanıklarda İlk Yardım Tedavisi Yöntemleri

Yanıklarda doğru ve zamanında yapılan ilk yardım uygulamaları, yanığın şiddetini azaltarak iyileşme sürecine olumlu katkı sağlar. Yanık türüne ve derecesine göre farklı yöntemler uygulanması gerektiği için bu bölümde genel ilkyardım yöntemlerini detaylandırıyoruz.

1. Yanığın Türünü ve Şiddetini Belirleme

Yanık tedavisine başlamadan önce yanığın türü ve derecesi belirlenmelidir. Yanıklar şu şekilde sınıflandırılır:

Birinci Derece Yanıklar: Sadece üst deri (epidermis) etkilenir. Cilt kızarır, hafif şişlik ve ağrı olur.
İkinci Derece Yanıklar: Üst deri ve alt deri (dermis) etkilenir. Kabarcıklar oluşur ve ağrı şiddetlidir.
Üçüncü Derece Yanıklar: Derinin tüm katmanları etkilenir. Cilt kömürleşmiş veya beyazlaşmış görünür, sinir uçları zarar gördüğü için ağrı hissi az olabilir.

Yanık türüne göre tedaviye geçilmelidir:

Termal yanıklar (ısı kaynaklı),
Kimyasal yanıklar,
Elektrik yanığı,
Radyasyon yanıkları.

2. Yanık Bölgesini Serinletme

Yanık tedavisinin en önemli adımlarından biri, yanık bölgesini hızlıca serinletmektir. Bu işlem, yanığın derinleşmesini ve dokunun daha fazla zarar görmesini engeller.

Yanık bölgesini temiz, soğuk (buz gibi değil!) suyun altında 10-15 dakika bekletin.
Eğer suya erişim yoksa, temiz ve soğuk bir bezle kompres yapabilirsiniz.
Doğrudan buz uygulamayın, çünkü bu, cildi daha fazla tahriş edebilir ve doku hasarını artırabilir.

3. Kabarcıkları Patlatmamak

İkinci derece yanıklarda oluşan kabarcıklar enfeksiyon riskine karşı cilt üzerinde bir bariyer sağlar. Bu nedenle:

Kabarcıkları asla patlatmayın.
Yanığın üstü steril bir gazlı bez veya temiz bir bezle kapatılmalıdır.

4. Yanık Bölgesini Temiz ve Kuru Tutmak

Yanık bölgesinin enfekte olmasını önlemek için hijyen çok önemlidir:

Yanık alanına sabun, losyon, krem veya herhangi bir kimyasal madde sürmeyin.
Kimyasal yanıklarda, etkilenen bölgeyi bol su ile yıkayın ve kimyasal maddeyi tamamen temizlemeye çalışın.
Üzerindeki giysi veya takılar eğer yanık bölgesine yapışmamışsa çıkarılmalıdır.

5. Steril Örtü veya Bandaj Kullanımı

Yanığın üzerine steril ve nefes alabilen bir örtü koymak, bölgeyi enfeksiyondan korur. Bu işlem sırasında:

Yapışkanlı bandajlar kullanılmamalıdır.
Temiz bir gazlı bez veya yanık için özel üretilmiş bir örtü tercih edilmelidir.

6. Elektrik Yanıklarında Güvenliği Sağlamak

Elektrik yanığı, görünürde hafif gibi dursa da iç dokularda ciddi hasara yol açabilir. İlk yardım sırasında:

Elektrik kaynağı ile temas kesilmeden müdahale etmeyin.
Elektrik kaynağını güvenli bir şekilde devre dışı bırakın.
Yanığın olduğu bölgeyi kontrol edin ve profesyonel sağlık desteği alın.

7. Radyasyon Yanıklarında Güneşten Kaçınmak

Güneşe maruz kalma sonucu oluşan yanıkta, yanık bölgesi doğrudan güneş ışığından korunmalıdır. İlk yardım için:

Serin bir duş alın.
Aloe vera gibi yatıştırıcı jeller kullanılabilir.

8. Ağrı Kontrolü

Ağrıyı hafifletmek için, reçetesiz ağrı kesiciler (örneğin ibuprofen veya parasetamol) kullanılabilir. Ancak bu ilaçlar yanığın kendisini iyileştirmez, yalnızca ağrıyı kontrol altına alır.

9. Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?

Aşağıdaki durumlarda vakit kaybetmeden profesyonel tıbbi yardım alınmalıdır:

Yanık yüz, eller, ayaklar veya genital bölgeyi etkiliyorsa,
Yanık geniş bir alanı kaplıyorsa (örneğin bir yetişkinin avuç içinden daha büyükse),
Elektrik veya kimyasal yanık söz konusuysa,
Üçüncü derece yanık mevcutsa,
Yanık bölgesinde enfeksiyon belirtileri varsa (kızarıklık, iltihap, kötü koku).

10. Yanık Tedavisinde Kaçınılması Gereken Hatalar

Tedavide doğru bilinen yanlışlar, tedavi sürecini olumsuz etkileyebilir. Kaçınılması gerekenler:

Diş macunu, yoğurt, tereyağı gibi maddeler sürmek.
Buz doğrudan uygulamak.
Yanık kabarcıklarını patlatmak.
Yanık bölgesine kirli su veya pamuk sürmek.

Kimyasal Yanıklarda İlk Yardım

Asitler veya bazlar gibi güçlü kimyasallarla temas sonucu oluşur ve ciddi sonuçlara yol açabilir. Kimyasal yanıklarda ilk yardım adımları şunlardır:

Kimyasal Maddeden Kurtulun: Kimyasal maddenin yanık bölgesinden arındırılması son derece önemlidir. Cildi yakan maddeyi tamamen temizleyene kadar bol su ile yıkayın.
Kıyafetleri Çıkarın: Kimyasal maddeyle temas eden kıyafetler derhal çıkarılmalıdır.
Sağlık Kuruluşuna Başvurun: Kimyasal yanıklar, hızlı müdahale edilmediğinde ciddi doku kayıplarına neden olabilir. Bu nedenle, kimyasal yanık durumunda derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Elektrik Yanıklarında İlk Yardım

Elektrik akımının vücuda girmesi sonucu oluşan yaralanmalardır. Bu tür vakalarda genellikle giriş ve çıkış noktalarında yanık meydana gelir, ancak iç organlar da zarar görebilir. Elektrik yanığında uygulanması gereken ilk yardım adımları şunlardır:

Elektrik Kaynağını Kapatın: Yanığa neden olan elektrik kaynağı hemen kapatılmalı ya da kişi elektrik kaynağından güvenli bir şekilde uzaklaştırılmalıdır. Elektrik çarpmış bir kişiye direkt temas etmek tehlikelidir, bu yüzden tahta veya plastik bir nesne kullanılarak kişinin güvenli bir yere taşınması sağlanmalıdır.
Kalp Ritmi Kontrol Edin: Elektrik çarpması, kalp ritim bozukluklarına ve hatta kalp durmasına neden olabilir. Eğer kişi nefes almıyorsa ya da nabız hissedilmiyorsa derhal CPR uygulanmalıdır.
Acil Servisi Arayın: Elektrik yanığı ciddi iç hasara neden olabilir, bu nedenle mutlaka tıbbi yardım alınmalıdır.

Yanıklardan Korunma Yöntemleri

Genellikle önlenebilir kazalardan kaynaklanır. Yanık kazalarını en aza indirmek için alınabilecek önlemler şunlardır:

Evde Güvenlik Önlemleri Alın: Özellikle mutfaklarda sıcak yüzeyler ve kaynar sıvılar gibi yanık riski taşıyan unsurlara dikkat edilmelidir.
Güneş Koruyucu Kullanın: Güneşe maruz kalma süresini sınırlandırmak ve uygun koruyucu giysiler giymek, güneş yanığını önlemenin en etkili yollarındandır.
Kimyasalları Güvenli Şekilde Saklayın: Güçlü kimyasalların güvenli bir şekilde saklanması ve kullanılmadıkları zaman kapaklarının sıkıca kapatılması önemlidir.
Elektrik Güvenliğine Dikkat Edin: Elektrikli aletlerin kullanımında dikkatli olunmalı ve hasar görmüş kablolar kullanılmamalıdır.

Sonuç

Yanıklarda ilk yardım, hem yanığın etkilerini hafifletmek hem de iyileşme sürecini desteklemek açısından kritik bir öneme sahiptir. Yanığın türüne ve derecesine uygun müdahale, hasta veya yaralı kişinin hem fiziksel hem de psikolojik sağlığı üzerinde olumlu etkiler yaratabilir. Yanıklarda ilk yardım uygulamaları, komplikasyonların önüne geçerken, yanlış veya gecikmiş müdahalelerin daha ciddi sonuçlara yol açabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, yanığın yönetimi konusunda temel bilgiye sahip olmak, hem bireysel güvenlik hem de çevredekilerin sağlığı için vazgeçilmezdir.

Yanık müdahalesinde dikkat edilmesi gereken temel kurallar, yanığın temiz tutulması, enfeksiyon riskinin önlenmesi ve uygun tıbbi yardımın hızlı bir şekilde sağlanmasıdır. Örneğin, yanık bölgesine doğrudan buz uygulamak gibi yaygın yanlışlar, cilt hasarını artırabilir. Bunun yerine, bölgeyi soğuk suyla serinletmek ve hijyenik bir örtüyle kapatmak gibi basit ama etkili adımlarla doğru müdahale yapılabilir. İlk yardım uygulamalarının yanında, her bireyin acil durumlara yönelik bilgi ve becerisini artırması, yalnızca yanığın değil, pek çok sağlık sorunu karşısında hayat kurtarıcı olabilir.

Sonuç olarak, yanıklarda ilk yardım bilgisi yalnızca sağlık çalışanlarının değil, toplumun her bireyinin öğrenmesi gereken bir beceridir. Eğitim ve farkındalık çalışmaları, özellikle ev kazaları ve iş yerindeki yaralanmalarda daha bilinçli bir toplum oluşturabilir. Yanık müdahalesi konusunda bilgili ve bilinçli olmak, sadece yanığın etkilerini azaltmakla kalmaz, aynı zamanda kişinin hayatını kurtarabilir. Herkesin bu konuda sorumluluk alması, daha güvenli ve sağlıklı bir çevreye katkıda bulunacaktır.

Referanslar:

Yanıklarda İlk Yardım Tedavisinin 10 Aşaması
American Burn Association. (2020). “Burn Injury Facts and Prevention.” American Burn Association Guidelines.
Hettiaratchy, S., & Papini, R. (2004). “Initial Management of a Major Burn: II — Assessment and Resuscitation.” BMJ, 329(7457), 101-103.
World Health Organization. (2018). “Burn Prevention: Factsheet.” Geneva: WHO Press.
Gibran, N. S., & Heimbach, D. M. (2000). “Current Status of Burn Wound Pathophysiology.” Clinics in Plastic Surgery, 27(1), 11-22.
Sheridan, R. L. (2005). “Burns.” The Lancet, 366(9494), 1355-1366.
Kowal-Vern, A., & Criswell, B. K. (2005). “Burn Wound Care.” Clinics in Plastic Surgery, 32(4), 567-585.
Jeschke, M. G., et al. (2008). “Pathophysiologic Response to Burns in the Elderly.” Burns, 34(4), 509-514.
Church, D., et al. (2006). “Burn Wound Infections.” Clinical Microbiology Reviews, 19(2), 403-434.
Stoddard, F. J., et al. (2006). “Psychosocial and Functional Outcomes of Burn Survivors.” Journal of Burn Care & Research, 27(6), 704-713.
Perry, R. J., et al. (2013). “Fluid Resuscitation in Burns.” Journal of Parenteral and Enteral Nutrition, 37(5), 568-571.
Palmieri, T. L., & Greenhalgh, D. G. (2002). “Topical Treatments for Pediatric Burns.” Journal of Craniofacial Surgery, 13(3), 345-351.
Barret, J. P., & Herndon, D. N. (2003). “Principles and Practice of Burn Surgery.” CRC Press.
Brusselaers, N., et al. (2010). “Sepsis in Burns: A Review.” Burns, 36(2), 171-179.
Singer, A. J., et al. (2011). “Management of Burn Blisters.” Annals of Emergency Medicine, 57(2), 203-208.
Allison, K., et al. (2014). “Key Topics in Burns and Plastic Surgery.” Taylor & Francis Group.
Pham, T. N., et al. (2008). “The Challenges of Burn Rehabilitation.” Critical Care Medicine, 36(7), S200-S204.
Atiyeh, B. S., et al. (2007). “Effect of Silver on Burn Wound Infection Control.” Annals of Burns and Fire Disasters, 20(3), 133-137.
Kumar, V., et al. (2009). “Basic Pathology of Burn Injuries.” Robbins & Cotran Pathologic Basis of Disease, 8th Edition.
Holavanahalli, R. K., et al. (2016). “Outcomes After Burn Injury: A Longitudinal Study.” Journal of Burn Care & Research, 37(2), e89-e98.
Finch, M., et al. (2009). “Nutritional Support in Burn Care.” Journal of Burn Care & Research, 30(5), 702-713.
Nguyen, D. Q., et al. (2009). “Assessment of Burns and Burn Depth.” BMJ Clinical Research, 338, b1289.
Peck, M. D. (2011). “Epidemiology of Burns Throughout the World.” Part II: Intentional Burns in Resource-Limited Settings. Burns, 37(7), 1101-1110.
Guillory, K. S., & Herndon, D. N. (2007). “Acute Management of Burns.” Plastic and Reconstructive Surgery, 120(3), 95e-103e.
Bakker, A., et al. (2013). “Psychological Consequences of Burns.” Burns, 39(4), 589-600.
Chipp, E., et al. (2008). “First Aid Management of Burns.” Wounds UK, 4(2), 42-47.
Greenhalgh, D. G., et al. (2007). “Burn Resuscitation: The Consensus Guidelines.” Journal of Burn Care & Research, 28(4), 529-532.
Wood, F., et al. (2012). “Evidence-Based Burn Care.” International Wound Journal, 9(6), 606-612.
American Red Cross. (2019). “First Aid for Burns.” Red Cross Training Manual.
Yowler, C. J., et al. (1999). “Shock and Resuscitation in the Burn Patient.” Critical Care Clinics, 15(2), 333-352.
Silverstein, P., et al. (2006). “Burn Care: An Overview.” Clinics in Plastic Surgery, 33(1), 9-17.
Ryssel, H., et al. (2010). “Use of Allogenic Keratinocytes in Burns.” Burns, 36(4), 495-501.
Rowley-Conwy, G. (2017). “First Aid for Burns: Guidelines and Practical Tips.” Emergency Nurse, 25(2), 24-29.
Alden, N. E., et al. (2005). “Use of Biobrane in Pediatric Burn Care.” Pediatric Surgery International, 21(8), 623-625
https://scholar.google.com/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/

Yanıklarda İlk Yardım Tedavisinin 10 Aşaması