100 / 100

Yatak yaraları, tıbbi literatürde basınç ülserleri veya dekübit ülserleri olarak da adlandırılan, genellikle uzun süre hareketsiz kalan bireylerde gelişen ciddi bir sağlık sorunudur. Bu yaralar, cilt ve alttaki dokuların uzun süreli basınca maruz kalması sonucu kan akışının azalması ve dokuların beslenememesi nedeniyle oluşur. Hastaların yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen yatak yaraları, aynı zamanda enfeksiyon gibi ciddi komplikasyonlara yol açarak tedavi sürecini zorlaştırabilir. Bu durum, özellikle yaşlılar, yatalak hastalar ve nörolojik hastalıklar nedeniyle hareket kabiliyeti kısıtlanmış bireylerde sıkça görülmektedir.

Sağlık Bilgisi İçeriği

Yatak Yaralarının Tedavisinin 8 Aşaması (Basınç Ülserleri)

Yatak yaralarının oluşumunda, sürekli basınç dışında sürtünme ve kesme kuvvetleri gibi mekanik faktörler de önemli bir rol oynar. Bunun yanı sıra, yetersiz beslenme, nemli cilt, altta yatan sağlık sorunları ve yetersiz bakım gibi ek risk faktörleri de yatak yaralarının oluşumunu kolaylaştırır. Özellikle sağlık hizmetlerine erişimin sınırlı olduğu durumlarda bu yaraların tedavisi ve önlenmesi daha da zor hale gelmektedir. Dolayısıyla, hem hasta yakınlarının hem de sağlık profesyonellerinin yatak yaralarının oluşum mekanizmalarını ve önleme stratejilerini anlaması büyük önem taşır.

Bu makale, yatak yaralarının tedavi yöntemlerini ele alarak, güncel tıbbi yaklaşımlar ve destekleyici tedaviler hakkında bilgi sunmayı amaçlamaktadır. Basınç ülserlerinin iyileşme süreci, yaranın evresi, hastanın genel sağlık durumu ve uygulanan tedavi yöntemlerinin etkinliği gibi pek çok faktöre bağlıdır. Modern tıpta kullanılan cerrahi ve cerrahi olmayan tedavi yöntemleri, yara bakımı ürünleri ve teknoloji destekli yenilikler sayesinde bu hastaların yaşam kalitesini artırmak mümkün hale gelmiştir.

Yatak yaralarının önlenmesi ve tedavisi, bireysel ve sistematik yaklaşımları bir arada gerektirir. Erken teşhis ve doğru bakım protokollerinin uygulanması, bu yaraların ilerlemesini durdurabilir ve komplikasyonların önüne geçebilir. Bu bağlamda, makalede yatak yaralarının evrelerine göre uygun tedavi seçenekleri, destekleyici bakım yöntemleri ve multidisipliner yaklaşımların önemi vurgulanacaktır. Aynı zamanda, yatak yaralarını önlemeye yönelik temel stratejiler ve hasta bakımı konusunda toplum bilincinin artırılması gerektiği de ele alınacaktır.

Yatak yaraları saatler veya günler içinde gelişebilir. Yaraların çoğu tedaviyle iyileşir, ancak bazıları hiçbir zaman tamamen iyileşmez. Yatak yaralarını önlemeye ve iyileşmelerine yardımcı olacak adımlar atabilirsiniz.

Yatak Yaralarının Belirtileri

Yatak yaralarının veya basınç ülserlerinin uyarı işaretleri şunlardır:

Cilt renginde veya dokusunda olağandışı değişiklikler
Şişme
İrin benzeri drenaj
Dokunulduğunda diğer bölgelere göre daha soğuk veya daha sıcak hissedilen cilt bölgesi
İhale alanları

Yatak yaraları derinliğine, şiddetine ve diğer özelliklerine bağlı olarak çeşitli aşamalardan birine girer. Cilt ve doku hasarının derecesi, cilt rengindeki değişikliklerden kas ve kemiği içeren derin yaralanmaya kadar değişir.

Basınç ülserlerinin yaygın bölgeleri

Tekerlekli sandalye kullanan kişiler için yatak yaraları genellikle aşağıdaki bölgelerde ciltte oluşur:

Kuyruk kemiği veya kalça
Omuz bıçakları ve omurga
Kolların ve bacakların sandalyeye dayandıkları yerler

Yatakta kalması gereken kişilerde yatak yaraları şu durumlarda ortaya çıkabilir:

Başın arkası veya yanları
Omuz bıçakları
Kalça, alt sırt veya kuyruk kemiği
Topuklar, ayak bilekleri ve dizlerin arkasındaki deri

Ne zaman doktora görünmeli

Yatak yarasının uyarı işaretlerini fark ederseniz, bölgedeki baskıyı hafifletmek için pozisyonunuzu değiştirin. 24 ila 48 saat içinde iyileşme görmüyorsanız doktorunuza başvurun.

Ateş, yaranın akıntısı, kötü kokan yara, cilt renginde değişiklik, yara çevresinde sıcaklık veya şişlik gibi enfeksiyon belirtileri gösterirseniz derhal tıbbi yardım alın.

Basınç Ülserlerinin Nedenleri

Yatak yaraları, cilde kan akışını sınırlayan cilde uygulanan basınçtan kaynaklanır. Sınırlı hareket, cildi hasara karşı savunmasız hale getirebilir ve yatak yaralarının oluşmasına yol açabilir.

Yatak yaralarına katkıda bulunan üç temel faktör şunlardır:

Basınç. Vücudunuzun herhangi bir yerine sürekli baskı yapmak dokulara giden kan akışını azaltabilir. Kan akışı, dokulara oksijen ve diğer besin maddelerinin taşınması için gereklidir. Bu temel besinler olmadan cilt ve yakındaki dokular zarar görür ve sonunda ölebilir.Hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler için bu tür basınç, kas veya yağla iyi bir şekilde doldurulmayan ve omurga, kuyruk kemiği, kürek kemikleri, kalçalar, topuklar ve dirsekler gibi bir kemiğin üzerinde uzanan bölgelerde meydana gelme eğilimindedir.
Sürtünme. Sürtünme, cilt giysiye veya yatağa sürtündüğünde meydana gelir. Özellikle cilt nemliyse, hassas cildi yaralanmalara karşı daha savunmasız hale getirebilir.
Kırpmak. Kesme, iki yüzey zıt yönde hareket ettiğinde meydana gelir. Örneğin yatağın baş kısmı yükseltildiğinde yatakta aşağı doğru kayabilirsiniz. Kuyruk kemiği aşağı doğru hareket ederken, kemiğin üzerindeki deri yerinde kalabilir, yani aslında ters yöne doğru çekilebilir.

Risk faktörleri

Hareket etmekte zorluk çekiyorsanız ve otururken veya yatakta kolayca pozisyon değiştiremiyorsanız, yatak yarası geliştirme riskiniz daha yüksektir. Risk faktörleri şunları içerir:

Hareketsizlik. Bunun nedeni sağlık durumunun kötü olması, omurilik yaralanması ve diğer nedenlerden kaynaklanabilir.
İnkontinans. İdrar ve dışkıya uzun süre maruz kalındığında cilt daha savunmasız hale gelir.
Duyusal algı eksikliği. Omurilik yaralanmaları, nörolojik bozukluklar ve diğer durumlar duyu kaybına neden olabilir. Acıyı veya rahatsızlığı hissedememek, uyarı işaretlerinin farkına varılmamasına ve pozisyon değiştirme ihtiyacına neden olabilir.
Yetersiz beslenme ve hidrasyon. İnsanların sağlıklı cildi korumak ve dokuların parçalanmasını önlemek için günlük beslenmelerinde yeterli sıvı, kalori, protein, vitamin ve minerallere ihtiyaçları vardır.
Kan akışını etkileyen tıbbi durumlar. Diyabet ve damar hastalıkları gibi kan akışını etkileyebilecek sağlık sorunları, yatak yarası gibi doku hasarı riskini artırabilir.

Komplikasyonları

Bazıları hayatı tehdit eden basınç ülserlerinin komplikasyonları şunları içerir:

Selülit. Selülit, cildin ve buna bağlı yumuşak dokuların bir enfeksiyonudur. Etkilenen bölgenin ısınmasına, iltihaplanmasına ve şişmesine neden olabilir. Sinir hasarı olan kişiler genellikle selülitten etkilenen bölgede ağrı hissetmezler.
Kemik ve eklem enfeksiyonları. Basınç yarasından kaynaklanan enfeksiyon eklemlere ve kemiklere yerleşebilir. Eklem enfeksiyonları (septik artrit) kıkırdak ve dokuya zarar verebilir. Kemik enfeksiyonları (osteomiyelit) eklemlerin ve uzuvların işlevini azaltabilir.
Kanser. Uzun süreli, iyileşmeyen yaralar (Marjolin ülserleri) bir tür skuamöz hücreli karsinoma dönüşebilir.
Sepsis. Nadiren cilt ülseri sepsise yol açar.

Önleme

Cildinizdeki stresi önlemek için sık sık kendinizi yeniden konumlandırarak yatak yaralarının önlenmesine yardımcı olabilirsiniz. Diğer stratejiler arasında cildinize iyi bakmak, iyi beslenmeyi ve sıvı alımını sürdürmek, sigarayı bırakmak, stresi yönetmek ve günlük egzersiz yapmak yer alır.

Yeniden konumlandırmaya ilişkin ipuçları

Yatakta veya sandalyede yeniden konumlandırmayla ilgili aşağıdaki önerileri göz önünde bulundurun:

Ağırlığınızı sık sık değiştirin. Yaklaşık saatte bir yeniden konumlandırma konusunda yardım isteyin.
Mümkünse kendinizi kaldırın. Yeterli üst vücut gücünüz varsa, tekerlekli sandalye şınavı yapın; sandalyenin kollarını iterek vücudunuzu koltuktan kaldırın.
Özel bir tekerlekli sandalyeye bakın. Bazı tekerlekli sandalyeler, onları eğmenize izin vererek basıncı azaltabilir.
Basıncı azaltan minder veya yatak seçin. Basıncı azaltmak ve vücudunuzun iyi konumlandırılmasını sağlamak için yastıklar veya özel bir yatak kullanın. Çevredeki doku üzerindeki baskıyı yoğunlaştırabilecekleri için çörek yastıkları kullanmayın.
Yatağınızın yüksekliğini ayarlayın. Yatağınızın baş kısmı yükseltilebiliyorsa, 30 dereceden fazla yükseltmeyin. Bu, kesmeyi önlemeye yardımcı olur.

Cilt bakımı için ipuçları

Cilt bakımı için aşağıdaki önerileri göz önünde bulundurun:

Cildi temiz ve kuru tutun. Cildinizi hafif bir temizleyiciyle yıkayın ve kurulayın. Cildin neme, idrara ve dışkıya maruz kalmasını sınırlamak için bu temizleme rutinini düzenli olarak yapın.
Cildi koruyun. Cildi idrar ve dışkıdan korumak için nem bariyeri kremleri kullanın. Gerekirse yatak takımlarını ve kıyafetleri sık sık değiştirin. Giysilerdeki düğmelere ve yatak takımlarındaki cildi tahriş eden kırışıklıklara dikkat edin.
Cildi günlük olarak inceleyin. Basınç yarasının uyarı işaretlerini görmek için cildinize her gün yakından bakın.

Dekübit Ülserlerinin Teşhisi

Doktorunuz basınç ülseri olup olmadığına karar vermek ve eğer öyleyse yaranın evresini belirlemek için muhtemelen cildinize yakından bakacaktır. Evreleme sizin için hangi tedavinin en iyi olduğunu belirlemenize yardımcı olur. Genel sağlığınızı değerlendirmek için kan testlerine ihtiyacınız olabilir.

Doktordan gelen sorular

Doktorunuz aşağıdaki gibi sorular sorabilir:

Basınç yarası ilk ne zaman ortaya çıktı?
Ağrının derecesi nedir?
Geçmişte basınç ülseri yaşadınız mı?
Bunlar nasıl yönetildi ve tedavinin sonucu neydi?
Size ne tür bir bakım yardımı sunuluyor?
Pozisyon değiştirme rutininiz nedir?
Size hangi tıbbi durum tanısı konuldu ve şu anki tedaviniz nedir?
Normal günlük beslenmeniz ve sıvı alımınız nedir?

Yatak Yaralarının Tedavisi

Yatak yaraları, özellikle uzun süre yatağa bağımlı olan veya hareket kabiliyeti kısıtlı bireylerde sıkça görülen bir sağlık sorunudur. Bu yaralar genellikle ciltte ve alttaki dokularda basınç, sürtünme veya kayma nedeniyle oluşur. Tedavi, yaranın evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve altta yatan nedenlere göre şekillenir.

1. Yaranın Değerlendirilmesi

Yatak yaralarının başarılı bir şekilde tedavi edilmesi için ilk ve en önemli adım, yaranın kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme, yaraya özgü tedavi planının belirlenmesini sağlar. Değerlendirme aşağıdaki unsurları içerir:

a. Yaranın Evresi

Yatak yaraları, zarar gören doku seviyesine bağlı olarak dört evrede sınıflandırılır:

Evre 1:
- Ciltte kızarıklık ve tahriş vardır. Kızarıklık bölgesi üzerine bastırıldığında solmaz. Cilt bütünlüğü bozulmamıştır.
- Bu evrede müdahale edilirse yara daha ciddi aşamalara ilerlemeden iyileştirilebilir.
Evre 2:
- Ciltte yüzeysel kayıplar görülür. Genellikle ciltte su toplaması (bül) veya açık yara oluşumu vardır.
- Epidermis ve dermis tabakaları etkilenmiştir.
Evre 3:
- Yara, cilt altı yağ dokusuna kadar ilerlemiştir.
- Doku kaybı ve krater benzeri derin yaralar gözlemlenir.
Evre 4:
- En ciddi evredir. Kas, tendon, kemik gibi derin yapılar ortaya çıkabilir. Enfeksiyon ve komplikasyon riski yüksektir.

b. Yaranın Boyutu ve Derinliği

Yaranın uzunluğu, genişliği ve derinliği ölçülerek düzenli olarak takip edilir.
Yaranın büyüklüğüne göre iyileşme süreci değerlendirilir.
Cilt altındaki hasar: Gözle görülmeyen doku hasarı için ultrason veya diğer görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

c. Akıntı ve Enfeksiyon Durumu

Yaranın enfekte olup olmadığı belirlenir. Enfeksiyon belirtileri şunlardır:
- Kötü koku
- Sarı, yeşil veya kahverengi akıntı
- Kızarıklık, şişlik ve sıcaklık artışı
- Ateş ve genel halsizlik (sistemik enfeksiyon işareti olabilir).
Akıntının miktarı ve niteliği değerlendirilerek pansuman tipi belirlenir.

d. Kan Dolaşımı ve İyileşme Yeteneği

Yara bölgesine yeterli kan akışı olup olmadığı kontrol edilir. Kan dolaşımı yetersizse, iyileşme süreci yavaşlar.
Diyabetik hastalar ve damar hastalığı olan bireylerde bu durum daha sık görülür.

e. Komorbidite ve Sistemik Faktörler

Diyabet, obezite, kalp-damar hastalıkları veya bağışıklık sistemi bozuklukları gibi durumlar değerlendirilir.
Beslenme durumu ve hastanın genel sağlık profili analiz edilir.

2. Basınç Azaltma ve Koruma

Basınç ülserlerinin temel nedeni, cildin uzun süreli basınca maruz kalmasıdır. Bu nedenle basıncı azaltmak, tedavinin en kritik adımlarından biridir. Doğru basınç yönetimi, yeni yaraların oluşmasını önler ve mevcut yaraların iyileşmesini hızlandırır.

a. Pozisyon Değişikliği

Hareket Planı: Hareket kabiliyeti kısıtlı bireyler için özel bir pozisyon değiştirme planı oluşturulur. Genellikle her 2 saatte bir pozisyon değişikliği yapılır.
Yan Yatırma Teknikleri: Yara oluşma riski yüksek bölgelerde (örneğin sırt, kalça, topuk) sürekli basıncı önlemek için yan yatırma teknikleri uygulanır.
Kaldırma ve Kaydırma: Hastayı taşırken sürtünmeyi önlemek için kaldırma veya kaydırma aparatları kullanılmalıdır.

b. Destekleyici Yatak ve Minderler

Basınç Dağıtan Yataklar: Hava destekli, jel dolgulu veya köpük yataklar kullanılarak cilde uygulanan basınç dengelenir.
Dinamik Hava Yatakları: Sürekli olarak basıncı değiştiren hava yatakları, yara bölgelerinde iyileşmeyi hızlandırır.
Yatak ve Koltuk Minderleri: Özellikle oturan hastalar için basıncı azaltan minderler önerilir.

c. Cilt Koruma Ürünleri

Bariyer Kremleri: İdrar ve dışkının ciltle temasını önlemek için nemlendirici ve bariyer kremleri kullanılır.
Nem Yönetimi: Cilt, fazla neme maruz kalmamalıdır. Islak cilt daha kırılgan olduğundan temiz ve kuru tutulmalıdır.

d. Riskli Bölgelerin Korunması

Topuk Koruyucular: Yatak yaralarının sık görüldüğü topuk bölgelerini korumak için topuk yastıkları veya koruyucular kullanılır.
Kumaş Seçimi: Hastanın giydiği kıyafet ve çarşafların yumuşak, sürtünmeyi azaltan ve cildi tahriş etmeyen özellikte olması sağlanır.

3. Yara Temizliği ve Bakımı

Yatak yaralarının iyileşmesi için düzenli ve uygun yara bakımı şarttır. Yara temizliği ve bakımında enfeksiyonun önlenmesi, nem dengesinin korunması ve sağlıklı dokunun korunması hedeflenir.

a. Yaranın Temizlenmesi

Steril Solüsyonlar: Yaralar, enfeksiyon riskini en aza indirmek için genellikle steril salin solüsyonu (izotonik sıvı) ile temizlenir. Bu, dokuya zarar vermeden kir ve bakterileri uzaklaştırır.
Antiseptik Kullanımı: Enfekte ya da enfeksiyon riski yüksek yaralar için povidon iyot, klorheksidin gibi antiseptikler kullanılabilir. Ancak antiseptiklerin sık kullanımı sağlıklı dokulara zarar verebileceği için dikkatli olunmalıdır.
Nazik Temizleme: Temizleme işlemi sırasında aşırı sürtünmeden kaçınılmalı; yaranın çevresindeki cilt nazik bir şekilde silinmelidir.

b. Debridman (Ölü Doku Temizliği)

Cerrahi Debridman: Büyük miktarda ölü doku varsa, cerrah tarafından yapılan mekanik temizleme yöntemi uygulanır.
Enzimatik Debridman: Kimyasal enzimler kullanılarak ölü dokular çözülür. Bu yöntem ağrısızdır ve özellikle cerrahi yapılamayan hastalarda tercih edilir.
Otokolitik Debridman: Yaranın üzeri nemli bir pansumanla kapatılarak vücudun doğal enzimlerinin ölü dokuyu temizlemesi sağlanır.
Mekanik Debridman: Steril gazlı bez veya irrigasyon cihazı kullanılarak yapılan manuel temizliktir. Daha yüzeysel yaralar için uygulanır.

c. Uygun Pansuman Seçimi

Yara bakımı sırasında kullanılan pansuman tipi, yaranın evresine ve durumuna göre seçilir:

Nem Dengesini Sağlayan Pansumanlar: Hidrojel, hidrokolloid ve alginat pansumanlar, yaranın nemli kalmasını sağlayarak iyileşmeyi hızlandırır.
Emici Pansumanlar: Aşırı sıvı çıkaran yaralarda köpük pansumanlar kullanılır.
Antibakteriyel Pansumanlar: Gümüş içerikli pansumanlar, enfeksiyon riski yüksek yaralar için uygundur.
Şeffaf Film Pansumanlar: Yüzeysel yaraların korunması için kullanılır.
Pansumanlar, yaranın iyileşme durumuna göre düzenli olarak değiştirilir.

d. Yara Çevresindeki Cilt Bakımı

Nemlendiriciler ve Bariyer Kremleri: Yaranın çevresindeki cildi koruyarak tahrişi önler.
Kaçınılması Gerekenler: Alkol veya sert kimyasal içeren ürünlerden kaçınılmalıdır.

4. İlaç ve Antibiyotik Tedavisi

Yatak yaralarının tedavisinde enfeksiyonun önlenmesi ve ağrı kontrolü için ilaç tedavisi büyük bir öneme sahiptir. Kullanılacak ilaçlar, yaranın durumuna ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir.

a. Topikal Antimikrobiyaller

Lokal Antibiyotik Kremler: Hafif enfeksiyonlarda yaraya doğrudan uygulanır. Genellikle erken evredeki yaralarda tercih edilir.
Antibakteriyel Jeller: Bakteri üremesini önleyen ve yaranın iyileşmesine katkı sağlayan topikal jeller kullanılabilir.
Gümüş İçerikli Ürünler: Antibakteriyel özelliklere sahip gümüş içeren pansumanlar veya kremler, enfekte yaralarda etkilidir.

b. Sistemik Antibiyotikler

Enfekte Yaralarda: Eğer yara enfeksiyonu yayılmışsa (örneğin selülit veya osteomiyelit gelişmişse), ağızdan veya damar yoluyla antibiyotik tedavisi gerekir.
Kültür Testleri ile Hedeflenen Tedavi: Antibiyotik seçimi, yara kültüründen elde edilen sonuçlara göre yapılmalıdır. Bu, bakteriyel direnci önlemeye yardımcı olur.

c. Ağrı Yönetimi

Oral Analjezikler: Yüzeysel ağrı için hafif ağrı kesiciler (parasetamol veya ibuprofen) kullanılır.
Topikal Anestezikler: Lokal olarak uygulanan anestezik kremler, yaranın çevresindeki ağrıyı hafifletir.
Şiddetli Ağrı Durumu: Daha derin veya enfekte yaralarda opioid bazlı ağrı kesiciler gerekebilir.

d. Enflamasyon ve İyileşme Destekleri

Steroid Kullanımı: Enfeksiyona bağlı şişlik ve enflamasyonu azaltmak için lokal steroidler kullanılabilir.
Büyüme Faktörleri: Doku yenilenmesini teşvik eden topikal büyüme faktörleri, bazı dirençli yaralarda kullanılır.

e. Antifungal ve Antiviral Tedavi

Mantar Enfeksiyonları: Nemli yaralarda mantar enfeksiyonları oluşabilir. Bu durumda antifungal kremler veya ilaçlar kullanılır.
Virüs Kaynaklı Enfeksiyonlar: Çok nadir durumlarda antiviral tedavi gerekebilir.

5. Cerrahi Müdahaleler

Yatak yaraları, özellikle ileri evrelerde, cerrahi müdahale gerektirebilir. Cerrahi tedavi, yaranın ciddi şekilde ilerlediği ve diğer tedavi yöntemlerinin etkisiz kaldığı durumlarda önem kazanır. Cerrahinin amacı, yarayı onarmak, doku kaybını telafi etmek, enfeksiyon riskini ortadan kaldırmak ve iyileşmeyi hızlandırmaktır.

a. Kapsamlı Doku Kaybı ve Yara Onarımı

Flep Cerrahisi: Yara bölgesine komşu sağlıklı dokudan (örneğin cilt, kas veya deri altı doku) doku alınarak yara üzerine yerleştirilir. Bu yöntem, geniş yara yüzeylerinde uygulanır ve iyileşme için sağlam bir doku sağlar.
Doku Grefleri (Greftler): Cilt veya deri altı dokusunun, genellikle hastanın başka bir bölgesinden (özellikle uyluk veya karın bölgesinden) alınarak yaraya nakledilmesidir. Greftler, yaraların düzgün bir şekilde iyileşmesine yardımcı olur ve cilt bütünlüğünü sağlar.
Pansuman ve Doku Onarımı: Bazı durumlarda yara derinliği çok fazlaysa, doku kaybı daha hızlı bir şekilde telafi edilebilmesi için doku transferi yapılabilir.

b. Yara Kapatma ve Kapalı Yöntemler

Subkutan Kapatma: Derin yaralarda, yaranın alt kısımlarına dikişler atılarak, cilt üzeri kapatılır. Bu işlem, iyileşmeyi hızlandırabilir ve dışarıdan bakıldığında yara izini minimumda tutar.
Açık Yara Yöntemi: Bazı derin yatak yaralarında yaranın kapatılmasından önce derin temizlik ve iyileşme için açık bırakılması gerekebilir. Bu, yaranın iç kısmında enfeksiyon olmadan iyileşmesini sağlar.

c. Osteomiyelit Tedavisi

Evre 4 basınç ülserlerinde, yara kemiğe kadar inmişse, osteomiyelit (kemik enfeksiyonu) riski vardır. Osteomiyelit tedavisi için, enfekte olan kemik dokusunun çıkarılması gerekebilir.

Kemiğin Cerrahi Temizliği: Enfekte olan kemik, yaradan cerrahi olarak çıkarılır ve iyileşme sağlanana kadar o bölgeye antibiyotik tedavisi uygulanır.
Kemiğin Onarılması: Kemik kaybı ciddi ise, kemik grefti veya başka onarıcı cerrahi işlemler yapılabilir.

d. Komplikasyonların Yönetimi

Cerrahi müdahale sonrası yaranın enfekte olmaması, kan dolaşımının sağlanması ve yeni yaranın oluşmaması için hastanın durumu sürekli izlenir. Enfeksiyonun engellenmesi amacıyla:

Antibiyotikler: Geniş alanları kapsayan enfeksiyonları önlemek için uzun süreli antibiyotik tedavisi gerekebilir.
Sterilizasyon: Yaranın etrafı sterilize edilir ve sık pansuman yapılır.

6. Beslenme ve Destek Tedavisi

Yatak yaralarının iyileşmesi, iyi bir beslenmeye bağlıdır. Yetersiz beslenme, iyileşme sürecini yavaşlatabilir ve yara bölgesinde komplikasyon riskini artırabilir. Bu nedenle, yara tedavisinin bir parçası olarak beslenme tedavisi önemlidir.

a. Protein ve Kalori Alımı

Yüksek Proteinli Diyet: Yara iyileşmesi için vücuda yeterli protein alımı gereklidir. Proteinin, yeni doku üretimi, hücre yenilenmesi ve bağışıklık sistemi fonksiyonları için kritik rolü vardır. Et, tavuk, balık, yumurta, süt ürünleri ve baklagiller gibi yüksek protein içeren gıdalar önerilir.
Kalori Alımı: Yara iyileşmesi sırasında vücut, daha fazla enerji harcar, bu nedenle hastanın kalori alımının artırılması gerekebilir. Eğer kişi kilo kaybı yaşıyorsa veya vücut yağları azalıyorsa, enerji desteği için ek kalorili içecekler veya takviyeler verilebilir.

b. Vitamin ve Mineral Takviyesi

C Vitamini: C vitamini, kollajen üretimi için gereklidir ve yara iyileşmesini hızlandırır. Ayrıca, cilt hücrelerinin yenilenmesini destekler. Limon, portakal, çilek, yeşil yapraklı sebzeler gibi besinlerden alınabilir.
Çinko: Çinko, yara iyileşmesinde önemli bir mineraldir. Cilt hücrelerinin onarımı ve yenilenmesi için çinko takviyesi gerekebilir. Et, kabuklu deniz ürünleri, kuruyemişler ve tam tahıllı ürünler zengin çinko kaynaklarıdır.
A Vitamini: A vitamini de doku iyileşmesi için gereklidir. Retinol formu, özellikle yara iyileşmesi için kullanılır. Karoten içeren gıdalar (örneğin havuç) iyi bir kaynaktır.

c. Hidrasyon (Sıvı Dengesi)

Yeterli Su Tüketimi: Yeterli sıvı alımı, vücudun hücresel düzeyde düzgün çalışmasını sağlar ve cildin elastikiyetini artırarak yara iyileşmesini destekler.
Elektrolit Desteği: Yatak yarası olan hastaların sıvı kaybı yaşaması muhtemeldir, bu nedenle elektrolit dengesinin sağlanması önemlidir. Gerekirse, oral sıvı elektrolit çözeltileri veya damar yoluyla sıvı takviyesi yapılabilir.

d. Takviye Ürünler

Yara İyileştirici Takviyeler: Piyasada, yara iyileşmesini hızlandırmaya yönelik takviye ürünler bulunur. Bunlar genellikle protein, vitamin ve mineral içeren formülasyonlardır. Bazen hastaya özel karışımlar veya intravenöz beslenme (TPN) gerekebilir.
Glutatyon ve Omega-3 Yağ Asitleri: Bu bileşenler de vücudun iyileşme sürecini destekler. Omega-3 yağ asitleri, inflamasyonu azaltırken, glutatyon vücudun hücresel iyileşmesini teşvik eder.

7. Hasta Eğitimi ve Psikososyal Destek

Hasta ve Bakıcı Eğitimi: Basınç ülserlerinin tekrarlamasını önlemek için pozisyon değiştirme ve cilt bakımı konusunda eğitim verilmelidir.
Psikolojik Destek: Uzun süreli tedavi gören hastalarda stres, depresyon veya sosyal izolasyon gibi sorunlar görülebilir. Bu durumlar profesyonel destekle yönetilmelidir.

8. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Hareket kabiliyetini artırmaya yönelik fiziksel terapi, hem hastanın genel sağlığını iyileştirir hem de basınç ülserlerini önlemeye yardımcı olur.

Referanslar:

Yatak Yaralarının Tedavisinin 8 Aşaması (Basınç Ülserleri)

Sağlık Bilgisi Paylaş !